Παιδί και θάνατος: Εχω δύο παιδιά ηλικίας 4 ετών και 20 μηνών. Ο πατέρας μου έχει καρκίνο σε προχωρημένο στάδιο. Δυστυχώς είναι μάλλον θέμα χρόνου…

Ερώτηση: Εχω δύο παιδιά ηλικίας 4 ετών και 20 μηνών. Ο πατέρας μου έχει καρκίνο σε προχωρημένο στάδιο. Δυστυχώς είναι μάλλον θέμα χρόνου να χασει τη μάχη. Τα παιδιά βλέπουν ότι ο παππούς δεν έχει τόσο πολύ ενέργεια όσο είχε πριν, αλλά φυσικά δεν ξέρουν τίποτα παραπάνω.
Πρέπει να αρχίζω να τους ετοιμάζω για το επικείμενο γεγονός ή να περιμένω να συμβεί; Δεδομένου ότι μένουμε σε άλλη πόλη από τους γονείς μου δεν θα καταλάβουν και πολλά. Δεν θα αντιληφθούν ότι ο παππούς είναι στο νοσοκομείο. Ότι είναι άρρωστος. Πως να τους μιλήσω. Τι μπορώ να πω και τί όχι;
Ευχαριστώ πολύ

Απάντηση: Ένα πολύ ευαίσθητο θέμα είναι το θέμα του πένθους στα παιδιά. Σε μια κοινωνία που όλα προσπαθεί να τα ωραιοποιήσει και τίποτε το ‘άσχημο’ δεν έχει θέση σε αυτή, ο θάνατος εξ΄ορισμού γίνεται κάτι το οποίο πολλοί γονείς πιστεύουν ότι πρέπει να κρύβεται ή να ωραιοποιείται στα παιδιά για να μην ‘πονέσουν’.

Τα παιδιά όμως είναι ανθεκτικά. Παρέχοντας τους ένα σταθερό περιβάλλον με την καλύτερη δυνατή φροντίδα, οι ενήλικοι μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά να αντιμετωπίσουν τη θλίψη τους. Το να μιλάμε στα παιδιά και τους έφηβους, είναι η πιο αποτελεσματική μέθοδος για να τα βοηθήσουμε να αντιμετωπίσουν τη θλίψη τους.
Τα νήπια μπορούν να εκφράσουν τη λύπη της αν πάρουν βοήθεια από τους γονείς ή τους ανθρώπους που τα φροντίζουν. Μπορεί να παρατηρήσετε έντονες εναλλαγές στη διάθεση τους. Παιδιά μεταξύ 3 ετών και 5 ετών δεν καταλαβαίνουν τη μονιμότητα του θανάτου. Αντιλαμβάνονται το θάνατο σαν ταξίδι, σαν αναχώρηση, κάτι προσωρινό και αν δεν έχουν «πάρει κάποιο φόβο» από τις αντιδράσεις των ενήλικων δεν έχουν κάποια συναίσθηση της βαρύτητας της κατάστασης. Το σημαντικό σε αυτή την ηλικία είναι να εξηγήσουμε στα παιδιά να εξηγήσουμε το τι συμβαίνει στο σώμα όταν πεθαίνει. (π.χ δεν πονά, δεν διψά, δεν κρυώνει, δεν έχει ανάγκες). Είναι σημαντικό για να μην φοβάται το παιδί την ταφή.

Ένα άλλο σημαντικό κομμάτι που προτείνεται είναι να μην εμπλέξουμε το Θεό σε αυτή την ιστορία. Φράσεις του τύπου: «Ο παππούς ήταν πολύ καλός για αυτό ο Θεός τον πήρε κοντά», μπορεί να οδηγήσουν το παιδί να απομακρυνθεί από το Θεό.
Πρώτα απ΄όλα ενημερώστε με απλά λόγια για την ασθένεια του παππού τους. Λύστε όποιες απορίες έχουν με ειλικρίνεια και απλότητα. Ρωτήστε τα αν θέλουν να επισκεφτούν τον παππού τους ή αν αυτό δεν είναι εφικτό λόγω απόστασης να του μιλήσουν από το τηλέφωνο. Μιλήστε για τα δικά σας συναισθήματα (πείτε π.χ είμαι πολύ στεναχωρημένη που ο πατέρας μου είναι άρρωστος. Μπορεί να με δείτε να δείχνω αφηρημένη ή να κλαίω. Αυτό συμβαίνει επειδή πονάω για την αρρώστια του).

Να μερικές γενικές οδηγίες που μπορεί να βρείτε βοηθητικές:

Επιτρέψτε στο παιδί να μιλήσει για την απώλεια του. Το φόβο του, το θυμό του και τις ανησυχίες του.

Απαντήστε στις ερωτήσεις του παιδιού με απλότητα και ειλικρίνεια.

Βοηθήστε το παιδί να αναγνωρίσει και να ονομάσει τα συναισθήματα που νοιώθει. Παράδειγμα: «Έτσι όπως μιλάς, μου φαίνεται ότι έχεις θυμώσει με τον παππού που πέθανε…»
Δώστε ευκαιρίες για παιχνίδι. Διδάξτε του την απλή αλήθεια: «Πενθούμε αλλά ζούμε παρόλα αυτά.»
Περάστε χρόνο μαζί , παίξτε μαζί του και μην ενοχοποιείται την χαρά του.
Προσπαθήστε να κρατήσετε σταθερή τη ρουτίνα του παιδιού και μην κάνετε άλλες αλλαγές ταυτόχρονα όταν είναι δυνατό. Είναι σημαντικό να παρέχετε στο παιδί ένα σταθερό περιβάλλον.
Μοιραστείτε ιστορίες και αναμνήσεις με το παιδί σας από το άτομο που έχει πεθάνει. Δείξτε φωτογραφίες και γράψτε γράμματα.

Καθησυχάστε –με ρεαλιστικό τρόπο- το παιδί για το μέλλον.

Η αποφυγή του θέματος του θανάτου ή το να αλλάζουμε συζήτηση όταν το παιδί μας ρωτά γύρω από το θάνατο – δημιουργεί μια πολύ ισχυρή αίσθηση του «απαγορευμένου» η αίσθηση του μυστηριώδους – που μπορεί να παραμείνει σαν αίσθηση για το υπόλοιπο της ζωής του παιδιού. Δώστε το ελεύθερο στο παιδί να κάνει ερωτήσεις γύρω από το θάνατο. Πάρτε παραδείγματα από τη φύση ή από την επικαιρότητα.

Μοιραστείτε με το παιδί σας, τους τρόπους που εσείς διαχειριστήκατε ένα θάνατο στη ζωή σας.
Για το θέμα της κηδείας ρωτάμε πρώτα απ΄όλα τα παιδιά αν θέλουν να έρθουν. Αν το θέλουν τα προετοιμάζουμε για το τι θα δουν εκεί. Την εκκλησία, το κλάμα, τα μαύρα ρούχα, τη ψαλμωδία και τη ταφή. Φροντίζουμε πάντα να είναι και κάποιος άλλος υπεύθυνος ενήλικος για αυτά, ειδικά αν το πρόσωπο που πέθανε είναι πολύ κοντινό μας και θα θέλουμε να το αποχαιρετήσουμε απερίσπαστοι.

Η συζήτηση για το πένθος και την απώλεια , δεν είναι μια συζήτηση που την κάναμε και ‘τελείωσε’. Θα χρειαστεί αν είστε διαθέσιμη αρκετές φορές για να λύσετε τις απορίες των παιδιών. Το πιο σπουδαίο είναι να σας βρουν ‘ανοιχτή’ και να σας προσεγγίσουν.

Τέλος, μη ξεχνάτε ότι πρώτα και πάνω απ΄όλα μιλάμε για μια δική σας απώλεια. Φροντίστε τον εαυτό σας όσο καλύτερα μπορείτε αυτό το διάστημα. Μοιραστείτε τη φροντίδα των παιδιών και με άλλους ανθρώπους. Μιλήστε με ανθρώπους που να σας καταλαβαίνουν. Το να πεθαίνει ένας γονιός –σε όποια ηλικία και αν είμαστε- είναι ένα πολύ οδυνηρό γεγονός. Είναι δύσκολο να αποχαιρετήσουμε κάποιον που ξέραμε για 30 και πλέον χρόνια. Μιλήστε όσο το έχετε ανάγκη χωρίς να λογοκρίνετε τον εαυτό σας.

Σας ευχαριστούμε και πάλι για το ερώτημα που απευθύνατε στο info kids και καλό κουράγιο.

Νάνσυ Ψημενάτου
Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας
Τηλ. 6972.076.562
Ιστοσελίδα: https://www.facebook.com/understanding.self.gr