Όταν ο μπαμπάς και η μαμά χωρίζουν…

Το διαζύγιο σε ένα ζευγάρι με παιδιά, ανεξαρτήτως ηλικίας είναι κάτι που επιδρά με διάφορους τρόπους και αποτελεί τραυματική εμπειρία. Για το πως πρέπει να διαχειριστούμε το θέμα του διαζυγίου ανάλογα με την ηλικία των παιδιών και πως να αντιμετωπίσουμε αρνητικές αντιδράσεις μιλάει στο infokids η ψυχολόγος Φρόσω Σαλιβέρου.

Υπάρχει κατάλληλη ηλικία για να ανακοινώσουμε στα παιδιά το διαζύγιο;

Το σημαντικότερο που θα έχουμε στο μυαλό μας είναι ο τρόπος που θα ανακοινώσουμε και το πώς θα σταθούμε στα παιδιά σε αυτή τη μεγάλη αλλαγή της οικογενειακής ζωής που συντελείται με το διαζύγιο. Όσο δύσκολο και αν είναι για τους γονείς θα πρέπει η απόφαση να παρθεί γρήγορα και με σταθερότητα και έτσι να ανακοινωθεί στα παιδιά χωρίς να διαιωνίζεται μια δυσάρεστη κατάσταση που δημιουργεί κλίμα αβεβαιότητας και αστάθειας στα παιδιά κατά συνέπεια φόβου. Συνεπώς πρέπει να δοθεί μεγάλη προσοχή στον τρόπο που θα επικοινωνηθεί στα παιδιά.

Πάντως, εδώ, θα ήταν σωστό να σημειώσουμε και βάση ερευνών ότι τα παιδιά μέχρι την ηλικία των 11-12 αισθάνονται συγκλονισμένα από ένα τέτοιο γεγονός και ιδιαίτερα αν αυτό επιφέρει σημαντικές αλλαγές στην καθημερινότητα τους, καθώς σε αυτή την ηλικία αισθάνεται ότι χάνει την σταθερότητα του που είναι βασική για την ηλικία του και την ψυχική και συναισθηματική συγκρότηση του. Σε όλα αυτά καθοριστικό ρόλο παίζει η ωριμότητα και η ιδιοσυγκρασία του παιδιού, καθώς και η σχέση με τους γονείς και ο τρόπος που εκείνοι θα σταθούν στις ανάγκες της αλλαγής. Πολλές φορές συστήνεται η αναβολή του διαζυγίου μέχρι τα παιδιά να μεγαλώσουν που και αυτό θέλει μεγάλη προσοχή και επιμέλεια στις οικογενειακές σχέσεις.

Τι τους λέμε αν είναι μέχρι 5-6 ετών, 12-13 ετών και εάν είναι έως 17 ετών;

Οι γονείς θα πρέπει να συζητήσουν με τα παιδιά τους τα ακόλουθα σημεία και η συζήτηση να γίνει μόνον μία ως δύο εβδομάδες πριν από το χωρισμό για παιδιά προσχολικής ηλικίας, ένα με δύο μήνες για παιδιά 5-8 ετών, ενώ μεγαλύτερα παιδιά πρέπει να προετοιμασθούν ακόμα πιο πριν. “Είναι επιθυμητό, αν είναι δυνατόν, η συζήτηση με τα παιδιά να γίνει συγχρόνως και με τους δύο γονείς, γιατί έτσι αυτά θα νοιώσουν ότι οι γονείς συμφωνούν και θα τα στηρίξουν μαζί στην αλλαγή που συμβαίνει. Ανάλογα με τις αντιδράσεις των παιδιών σε αυτές τις πρώτες συζητήσεις, θα κριθεί αν τέτοιου τύπου επαφές θα συνεχισθούν ή θα πρέπει να αλλάξει ο τρόπος επικοινωνίας.

Στα μικρά παιδιά οι έρευνες έχουν δείξει ότι απειλείται η εικόνα που είχαν σχηματίσει για τον κόσμο γύρω τους καθώς και για τις σχέσεις των ανθρώπων μεταξύ τους. Βασικά γνωρίσματα: θλίψη, μελαγχολία, ανασφάλεια. Πρέπει λοιπόν η προσπάθεια να επικεντρώνεται στο να νοιώσουν ασφάλεια μέσα στις νέες συνθήκες και ότι δεν θα τα εγκαταλείψουν.

Στην περίοδο 8-12, μπορούν να αναπτύξουν μηχανισμούς άμυνας, οι οποίοι βοήθησαν να ξαλαφρώνουν από το stress, την κατάθλιψη. Στα αγόρια, υπήρχε έντονη αίσθηση της απουσίας του πατέρα.

Στους εφήβους, η συχνότερη, συνειδητή αντίδραση είναι να αποστασιοποιηθούν. Αποσύρονται και από τους γονείς και από την όλη διαδικασία. Για τον έφηβο είναι πολύ δύσκολο να πάρει θέση και να αντιμετωπίσει το πρόβλημα της αναθεώρησης των δεσμών του με τους γονείς του. Εκεί θα πρέπει να είμαστε κοντά από μακριά γιατί είναι σημαντικό να τους αφήσουμε το χώρο να τοποθετηθούν με μεγαλύτερη ανεξαρτησία αφού στη περίοδο της εφηβείας αυτό διαπραγματεύονται την ανάγκη να υπάρξουν μέσα στο κόσμο αυτόνομα.

Εάν το παιδί γίνει μάρτυρας καυγάδων μεταξύ του ζευγαριού, πώς πρέπει να το χειριστούμε;

Αρχικά είναι απαραίτητο να έχουν οι γονείς στο μυαλό τους τις επιδράσεις της δικής τους συμπεριφοράς στην συναισθηματική εξέλιξη των παιδιών τους. Η συναισθηματική ασφάλεια κλονίζεται από τις διαμάχες και χάνει την εμπιστοσύνη και την αυτοπεποίθηση του, παράλληλα και ο τρόπος που βιώνει τις ανθρώπινες σχέσεις και επενδύει σε αυτές.
Εάν μια διαμάχη γίνει αντιληπτή ή τα παιδιά είναι παρόντα η πιθανή επίλυση με συμβιβασμό, με θετικό τρόπο, κατανόηση και συζήτηση είναι καλό να γίνει με την παρουσία των παιδιών ή να ενημερωθούν τα παιδιά γι’ αυτό. Ένα τέτοιο ενδεχόμενο αυξάνει την συναισθηματική ασφάλεια και δίνει ένα θετικό τρόπο εξέλιξης των αρνητικών συμπεριφορών.

Υπάρχει διαφορά στο πώς θα το χειριστούμε ανάλογα με το φύλο του παιδιού;

Το κυριότερο μας μέλημα είναι τα παιδιά να βιώσουν την αλλαγή όσο πιο ανώδυνα και σε κλίμα ευνοϊκό και υποστηρικτικό για την ψυχική τους ισορροπία. Όσον αφορά στα παιδιά, η ευκολία της προσαρμογής εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως η ηλικία, το φύλο των παιδιών, η προσωπικότητά τους, η ύπαρξη αδερφών, και γενικά η παρουσία και έμπρακτη στήριξη του λοιπού οικογενειακού περιβάλλοντος, αλλά και του ευρύτερου κοινωνικού.

Τα κορίτσια έχουν την τάση να κρύβουν τα συναισθήματα τους και να εσωτερικεύουν τις συγκρούσεις τους. Από την άλλη τα αγόρια εξωτερικεύουν κυρίως τα αρνητικά συναισθήματα τους και τραβούν την προσοχή με την αρνητική συμπεριφορά που εκδηλώνουν. Κυρίως, όμως, το αν ένα διαζύγιο επιφέρει βραχυπρόθεσμες ή μακροπρόθεσμες συνέπειες στη ζωή των παιδιών έχει να κάνει με το χειρισμό της κατάστασης από τη μεριά των γονιών. Είναι, λοιπόν, ζωτικής σημασίας τα παιδιά να βιώσουν το διαζύγιο όσο πιο ανώδυνα γίνεται χάρη στην συστηματική, συνεργατική και προσεγμένη όσο το δυνατόν αντιμετώπιση της κατάστασης από τους γονείς.

Είναι προτιμότερο για μια οικογένεια στην οποία όμως οι σχέσεις μεταξύ του ζευγαριού έχουν διαλυθεί να παραμένουν κάτω από την ίδια στέγη για χάρη των παιδιών ή είναι καλύτερα να επέλθει το διαζύγιο και η αλλαγή σπιτιού;

Όλα είναι σημαντικά κάτω από το βάρος της απόφασης. Αν ένα ζευγάρι αποφασίσει να παραμένει μαζί «για τα παιδιά» παρά τη δυσλειτουργία του, οφείλουμε να τονίσουμε τα εξής: οι γονείς καλό είναι να αναλογιστούν εάν μπορούν ρεαλιστικά να αντέξουν το βάρος μιας τέτοιας σχέσης σε καθημερινή βάση για την υπόλοιπη ζωή τους, στερούμενοι την ευκαιρία να δημιουργήσουν μια καινούρια, πιο ολοκληρωμένη ζωή. Καλό είναι επίσης να αναλογιστούν τί αντίκτυπο θα έχει στον ψυχισμό των παιδιών. Τα παιδιά χρειάζονται ειλικρίνεια και διασφάλιση της συναισθηματικής τους ισορροπίας.

Το διαζύγιο όντως οφείλει να είναι η έσχατη λύση και η κύρια φροντίδα πρέπει να λαμβάνεται πολύ πριν το γάμο, στην συνειδητή απόφαση και στην δική μας ισορροπία. Παρόλ’ αυτά, εφόσον βρεθούμε στην κατάσταση αυτής της έκτακτης ανάγκης και εφόσον έχουμε εξαντλήσει όλους τους δυνατούς τρόπους εξυγίανσης της σχέσης μας χωρίς επιτυχία, τότε ας μην σκεφτόμαστε το διαζύγιο ως μια αδιέξοδη κατάσταση, αλλά ίσως, ως μια κίνηση που μπορεί να διασώσει τα μέλη μιας νοσηρής σχέσης. Ένα τέλος που διενεργείται με φροντίδα και προσοχή μπορεί να επιτρέψει σε όλη την οικογένεια να πορευτεί προς καινούριους ορίζοντες.


Εάν το παιδί μας αντιδράσει άσχημα στο άκουσμα και μόνο του διαζυγίου (γίνει επιθετικό, αρχίσει να παραμελεί τα μαθήματά του, δεν τρώει κ.λπ.) πώς το αντιμετωπίζουμε;

Tο διαζύγιο των γονιών είναι για κάθε παιδί τραυματική εμπειρία. H διάλυση της οικογένειας, αυτού του «πυρήνα» που προσέφερε -έστω και ανεπαρκώς- ασφάλεια και θαλπωρή, συνιστά μια αποσταθεροποίηση του κόσμου του παιδιού που συνεπάγεται δυσάρεστες αλλαγές. Στις αλλαγές πρέπει πάντα να δίνουμε χρόνο και χώρο, για να μπορέσουν να συμβούν και να εγκατασταθούν οι νέες συνθήκες. Mια από αυτές είναι το καινούργιο καθεστώς της μετακίνησης από τον ένα γονιό στον άλλον, στο οποίο πολλά παιδιά προβάλλουν αντίσταση.

Σημαντικός είναι ο ρόλος των γονέων οι οποίοι καλούνται να προετοιμάσουν το έδαφος για τον επικείμενο χωρισμό μιλώντας στο παιδί τους και να το βοηθήσουν να αντιμετωπίσει τις νέες αλλαγές στη ζωή του. Η αντίδραση του παιδιού μπορεί να είναι έντονη. Μπορεί να χρειαστεί καιρό για να συνειδητοποιήσει τι συμβαίνει και να ακολουθήσει μια πολύ δυσάρεστη περίοδος τόσο για εκείνο όσο και για εσάς. Το ρητό «ο χρόνος είναι ο καλύτερος γιατρός» ίσως είναι η καλύτερη λύση για να ξεπεραστούν τα προβλήματα ενός διαζυγίου.

Πρέπει πάντα όμως να έχουμε κατά νου ότι όλες οι συμπεριφορές έχουν όρια και στη περίπτωση που ξεπεραστούν είναι καλό να ζητηθεί η συμβουλή και συμβολή ενός ειδικού σεβόμενοι και εσείς τις δικές σας ανάγκες στην αντιμετώπιση της αλλαγής.

*Ευχαριστούμε για την συνεργασία την ψυχολόγο κ. Φρόσω Σαλιβέρου

Δημητρίου Σούτσου 15
Πλ. Μαβίλη, Αθήνα
6980007919