Εκατοντάδες νεκρά παιδιά στη Συρία τις τελευταίες μέρες: Τι μπορούμε να κάνουμε για τα ζωντανά

Είναι αδύνατον να μην έχετε ενημερωθεί για το λουτρό αίματος που έχει πνίξει τις τελευταίες ημέρες τη Συρία. Είναι αδύνατον να μην έχετε δει εικόνες όπως η παραπάνω. Και αν έχετε δει, αλλά προτιμάτε να μην κοιτάζετε, γιατί δεν αντέχετε όλη αυτή τη βαρβαρότητα, εμείς ως δημοσιογράφοι μα πάνω απ’όλα άνθρωποι, οφείλουμε να την φέρουμε μπροστά στα μάτια σας –όπως κάνουμε με κάθε φωτογραφία που δεν θα έπρεπε ποτέ να απεικονίζει μια τέτοια πραγματικότητα, ειδικά όταν πρωταγωνιστές είναι παιδιά.

Οι διασώστες δεν έχουν καταφέρει ακόμα να μετρήσουν τα πτώματα –τα νεκρά παιδιά από το Σάββατο μέχρι σήμερα είναι περισσότερα από 150.

Είναι αδύνατον να θέλεις να αποκαλείσαι άνθρωπος ή Χριστιανός και να μην σε νοιάζει.

Κι αν σε νοιάζει, αλλά αναρωτιέσαι τι μπορείς να κάνεις… το παρακάτω κείμενο, της ψυχολόγου Λίλιαν Σουμέλη, η οποία εργάζεται ως ψυχολόγος με οικογένειες προσφύγων από τη Συρία, θα πρέπει τουλάχιστον να σου δώσει να καταλάβεις τι να ΜΗΝ κάνεις: Να μην ξαναπείς ΠΟΤΕ πράγματα όπως «Να φύγουν, να γυρίσουν από εκεί που ήρθαν, έχουμε και δικά μας προβλήματα από το να ταΐζουμε Μουσουλμάνους κ.λ.π.».

Αν θέλουμε να λεγόμαστε άνθρωποι και Χριστιανοί, το λιγότερο που μπορούμε να κάνουμε είναι να ανοίξουμε την αγκαλιά μας σε αυτά τα παιδιά, να τα βάλουμε μέσα και να ανακουφίσουμε –αν είναι ποτέ αυτό εφικτό- τα τραύματά τους. Για την ακρίβεια, όπως μας ενημερώνει η κ. Σουμέλη, οι άνθρωποι αυτοί ΔΙΚΑΙΟΥΝΤΑΙ διεθνή προστασία στη χώρα μας. Δείτε τι άλλο μας είπε για τη συνεργασία της με τους πρόσφυγες στην Ελλάδα:

Πρόσφυγας είναι το άτομο που αναγκάζεται να εγκαταλείψει τη χώρα καταγωγής του εξαιτίας πολιτικής, εθνικής, θρησκευτικής δίωξης λόγω πολέμου ή γενικευμένης βίας, δεν μπορεί να επιστρέψει στην πατρίδα του και αναγκάζεται, λοιπόν, να διασχίσει εθνικά σύνορα για να αναζητήσει ασφάλεια στις γειτονικές χώρες. Δικαιούται διεθνή προστασία στη χώρα που καταφεύγει και άσυλο.

Με τη μέχρι σήμερα προσωπική – επαγγελματική εμπειρία μου ως ψυχολόγος με οικογένειες προσφύγων αρχικά στο «Πρόγραμμα Προσωρινής Στέγασης Προσφύγων» και σήμερα στο «Πρόγραμμα Εγκατάστασης των προσφύγων αιτούντων άσυλο» του Δήμου Αθηναίων και της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες (UNHCR GREECE) μου «επιτρέπεται» να αναφερθώ μέσα από τις αφηγήσεις στο «ταξίδι» της επιβίωσης των προσφύγων.

Οι ιστορίες πολλές και απάνθρωπες, η ανάγκη των προσφύγων για  αφήγηση, φροντίδα, αποδοχή, κατανόηση τεράστια, όπως μεγάλη είναι και η δική μας αγκαλιά για ψυχική στήριξη και  μέριμνα όσων εργαζόμαστε καθημερινά με τις οικογένειες προσφύγων, από διαφορετικές ηπείρους με έναν κοινό στόχο να καταφέρουν να συνεχίσουν με αξιοπρέπεια τη ζωή τους.

Η Υ.Α. (Ύπατη Αρμοστεία) σε συνεργασία με τις κρατικές αρχές, ΜΚΟ και άλλους φορείς και οργανώσεις μεριμνούν για τη διασφάλιση, την προστασία των προσφύγων. παρέχεται βοήθεια σε σχέση με τα δικαιώματά  στους τομείς: της απασχόλησης, της στέγασης, της υγείας, της εκπαίδευσης, το άσυλο δίνοντας έμφαση στα ασυνόδευτα παιδιά, τους ανάπηρους, τις γυναίκες, τους ηλικιωμένους.

To «Ταξίδι» της Επιβίωσης

Το «ταξίδι» της επιβίωσης για το παιδί πρόσφυγα και την οικογένειά του – αν αυτή υπάρχει – είναι μακρύ και δύσκολο με κακουχίες τόσο σωματικές όσο και ψυχικές, ανασφάλειες, αγωνία για το παρόν και κυρίως για το άμεσο μέλλον.

Το παιδί πρόσφυγας και η οικογένειά του έρχονται αντιμέτωποι με βιώματα που περιλαμβάνουν πολυάριθμες ξαφνικές αλλαγές της καθημερινής τους ζωής, βία, μεταβάσεις, απώλειες, πένθη κι αυτό πόσο μάλλον για το ασυνόδευτο παιδί/έφηβο, δηλαδή για ανήλικους που φθάνουν είτε μόνοι, είτε με μαζική άφιξη σε μια χώρα.

Το προσφυγικό αποτελεί τραυματικό γεγονός για τη ζωή της οικογένειας, και συγκαταλέγεται στις κρίσιμες καταστάσεις που τα μέλη της καλούνται να διαχειριστούν. Πρόκειται για έναν σημαντικό παράγοντα διαμόρφωσης συνθηκών βίας ή αύξησης των προ υπαρχόντων επιπέδων βίας στην οικογένεια. H μετακίνηση προς άλλη χώρα: δεν είναι μια σύντομη διαδικασία. Σχεδιασμένο ή όχι το ταξίδι είναι πολύ επικίνδυνο με έλλειψη φαγητού, νερού, αλλαγή χωρών, καταναγκαστική εργασία, κακοποιήσεις, απώλεια γονέων ή συγγενών, τραυματισμούς, όπως έκθεση σε ακραίους κινδύνους στη διάρκεια της μετάβασης στη νέα χώρα συχνά με ακατάλληλες συνθήκες υποδοχής, προσαρμογής και ένταξης.

Ο Mohamed σχεδιάζει το σπίτι του στην πατρίδα του, τη σημαία της Συρίας και στην άκρη αυτής ένα αεροπλάνο που βομβαρδίζει.

Τα παιδιά μιλούν…

«…ένιωθα φόβο στη Συρία κατά τη διάρκεια του πολέμουέκλαιγα όταν φοβόμουν»  (Μohamed, 11 ετών)

Τι μπορεί να προκαλέσει το ψυχικό τραύμα;

Οι αρνητικές εμπειρίες της παιδικής/εφηβικής ηλικίας μπορούν να χαρακτηριστούν ως τραύματα. Πρόκειται για μία ασυνήθιστη κατάσταση κινδύνου για τη σωματική ακεραιότητα ή την ευημερία ενός ατόμου.

Ενδεικτικά: Η βία, η απώλεια, η τρομοκρατική ενέργεια.

Έρευνες δείχνουν ότι το ψυχικό τραύμα έχει μακροχρόνιες συνέπειες για την μετέπειτα ζωή του παιδιού/έφηβου πρόσφυγα. Φαίνεται να επηρεάζει και τις επόμενες γενιές, μέσα από τις αφηγήσεις των μελών της οικογένειας περνά στη συλλογική μνήμη.

Δυσκολίες που βιώνει το παιδί πρόσφυγας

Ενδεικτικά στη μετεγκατάσταση/εγκατάσταση του παιδιού πρόσφυγα υπάρχει η αίσθηση του «προσωρινού», «πρόσκαιρου», δυσκολία στο να κάνει σχέδια, να προβάλει τον εαυτό του στο μέλλον και να ενσωματωθεί.

Συχνά το παιδί/έφηβος πρόσφυγας αισθάνεται ενοχές που επέζησε, σε σχέση με κάποιους άλλους που έμειναν πίσω, χάθηκαν ή σκοτώθηκαν. Παρατηρείται ότι η προσπάθεια του για προσαρμογή παρεμποδίζεται από το μετατραυματικό στρες που μπορεί να εκδηλωθεί με (flashbacks, εφιάλτες, κ.α.). Επίσης, η δυσκολία με τη γλώσσα που συχνά «δημιουργεί» το αίσθημα της απομόνωσης, του στιγματισμού, της αδυναμίας έκφρασης και κατανόησης της νέας πολιτισμικής πραγματικότητας, στην οποία πρέπει να ενταχθεί άμεσα και να επιβιώσει.

Τέλος, στη σχολική ζωή που από τη μία επιτρέπει στο παιδί πρόσφυγα να βρει πάλι την καθημερινότητά του και να νοηματοδοτήσει ξανά τη ζωή του, από την άλλη προκύπτουν ρεαλιστικές δυσκολίες στη συγκέντρωση του, καταβολή προσπάθειας για να κατανοήσει τον τρόπο λειτουργίας του σχολείου ή να ανακαλέσει παλαιότερες δεξιότητες στη μάθηση λόγω πολιτισμικών διαφορών. Μην ξεχνάμε ότι μεγάλος αριθμός παιδιών δεν έχει φοιτήσει ποτέ σε σχολείο.

Η ψυχική επιβάρυνση για  το παιδί/ έφηβο πρόσφυγα περιλαμβάνει φόβο, άγχος, δυσπιστία, εσωστρέφεια, λόγω των ιδιαίτερων δυσκολιών και τραυματικών εμπειριών. Για την ομαλή προσαρμογή και ένταξη του παιδιού πρόσφυγα χρειάζεται η διαπολιτισμική Ψυχολογική στήριξη του παιδιού και της οικογένειας στο νέο πολιτισμικό πλαίσιο, ένταξη (επανένταξη) στο σχολικό περιβάλλον,  εύρεση εργασίας – απασχόλησης  (δημιουργική κάλυψη ελεύθερου χρόνου) της οικογένειας.

Υπό τις επιρροές της παγκόσμιας τάξης πραγμάτων,  απαιτούνται αλλαγές στην κουλτούρα της διδασκαλίας και των σχολείων. Τέλος μιλάμε για μία διαπολιτισμική προσέγγιση της εκπαίδευσης που δέχεται και υποστηρίζει την συνύπαρξη των πολιτισμών, αλλά και την αλληλεπίδρασή τους.

Τα παιδιά μιλούν…

«Θέλω να πάω στο σχολείο» (Hanadi, 6 ετών)