H ανάπτυξη μίας «υγιούς σχέσης εξάρτησης» στην ερωτική σχέση

Μια συχνή ερώτηση που δέχομαι είναι κατά πόσο το άτομο θα πρέπει να έχει προσωπικό χρόνο και χώρο μέσα στην ερωτική σχέση. Ο προσωπικός χρόνος – χώρος στην ερωτική σχέση είναι παράγοντας καθοριστικής σημασίας για την προσωπική ανάπτυξη του ατόμου. Με τον προσωπικό χρόνο δίνεται η ευκαιρία στο άτομο να αποφορτιστεί συναισθηματικά, να αναπτύξει την αυτοεκτίμηση του μέσα από δραστηριότητες που το ευχαριστούν και να «διατηρήσει» το αίσθημα της ελευθερίας – ανεξαρτησίας μέσα στη σχέση.

Σε μια διαπροσωπική σχέση, η συνάντηση δύο διαφορετικών ανθρώπων, λειτουργεί σαν ένα δοχείο στο οποίο ο καθένας τοποθετεί τον εσωτερικό του κόσμο, βιώματα, αντιλήψεις, πρότυπα, τι σημαίνει σχέση, συμβίωση, εγκατάλειψη. Έτσι, το κάθε άτομο αντιλαμβάνεται και ορίζει με τον προσωπικό, μοναδικό, διαφορετικό τρόπο του το «κοντά», «μακριά» στη σχέση. Σύμφωνα με τον Colman, οι ανάγκες του ενός συντρόφου έρχονται να συσχετιστούν και να αλληλοεπιδράσουν με τις ανάγκες του άλλου: η τάση απομάκρυνσης – συνύπαρξης, η τάση αυτονομίας – εξάρτησης, διερεύνησης – ασφάλειας, αγάπης – μίσους, ομοιότητας – διαφοροποίησης και, συνήθως, η τάση αμυντικής, αμφιθυμικής στάσης – εξέλιξης, επιβίωσης της σχέσης.

Κατά τη διάρκεια εξέλιξης μιας σχέσης το άτομο μπορεί να αναπτύξει αμφιθυμικά συναισθήματα (τα οποία συνήθως δεν λειτουργούν σε συνειδητό επίπεδο) τη μία έρχεται «κοντά» και την άλλη «απομακρύνεται» και διακατέχεται από το φόβο για μεγάλη οικειότητα και συγχώνευση με τον/τη σύντροφο του.

Σύμφωνα με τον Winnicot, ο δεσμός που το άτομο είχε ως βρέφος με τους γονείς του και ο τρόπος με τον οποίο κάλυψαν τις συναισθηματικές του ανάγκες θα παίξει στο μέλλον καθοριστικό ρόλο στο πώς θα σχετιστεί στις σχέσεις του και κατά συνέπεια τι βαθμό οικειότητας θα θέλει να αναπτύξει μέσα σε αυτές.

Παρατηρούμε συχνά άτομα να έλκονται από συντρόφους με συμπληρωματικά προσόντα και χαρακτηριστικά με τα δικά τους, τα οποία τους δίνουν σταδιακά τη δυνατότητα να βασιστούν συναισθηματικά, να νιώσουν συναισθηματικά γεμάτοι και δυνατοί και να προσφέρουν στήριξη ο ένας στον άλλο. Η άρνηση μίας τέτοιας αμοιβαίας «υγιούς σχέσης εξάρτησης» αποτρέπει στη δημιουργία μίας αληθινής σχέσης και είναι εξίσου ισοπεδωτική όσο και η υπερβολική εξάρτηση από τον άλλο. Να γίνεται δηλαδή κάποιος ετεροκατευθυνόμενος και ετεροκαθοριζόμενος χωρίς δυνατότητα επιλογών μέσα στη σχέση.

Μια αμοιβαία, υγιής σχέση εξάρτησης – με ισορροπία ανάμεσα στην οικειότητα και τη διατήρηση της ατομικότητας – καθορίζεται κυρίως από μία εξελικτική διεργασία της σχέσης με ποιοτικό χρόνο, αυθεντική επικοινωνία που θα επιτρέψει την εξισορρόπηση των εντάσεων που προκαλούνται από τις αντιθέσεις των συντρόφων. Μιλάμε για στιγμές αλληλεπίδρασης που θα πρέπει να περιλαμβάνουν την έκφραση συναισθημάτων, επιθυμιών, προσδοκιών, αξιών και αντιθέσεων της προσωπικότητας των συντρόφων.

Μέσα σένα τέτοιο πλαίσιο καλής διάθεσης, κατανόησης, ενσυναίσθησης, υποστήριξης, αγάπης, οι σύντροφοι μπορούν να αισθάνονται την αποδοχή και την υποστήριξη από τον «σημαντικό άλλο», δηλαδή τον σύντροφό τους. (π.χ. μετά από μια μεταξύ τους διαφωνία, οι σύντροφοι να είναι σε θέση να αντέξουν και να διαχειριστούν μία ενδεχόμενη επακόλουθη συναισθηματική απόσταση χωρίς να φοβούνται πως θα απορριφθούν ή θα εγκαταλειφθούν από τον/τη σύντροφό τους).

Όταν στη συνύπαρξη δύο ατόμων η συναισθηματική δέσμευση συνδυάζεται με τη συναισθηματική ανεξαρτησία, τότε φαίνεται να διασφαλίζεται μια υγιής σχέση μέσα στην οποία το άτομο αισθάνεται ολοκληρωμένο.

Λίλιαν Σουμέλη
Ψυχολόγος – Οικογενειακή Σύμβουλος
Πιστοποιημένη σε θέματα σοβαρής αρρώστιας & πένθους από τη Μέριμνα
Σύμβουλος Διαχείρισης Σταδιοδρομίας
E-mail: [email protected]