Παιδική παχυσαρκία: Πώς να διαχειριστώ το παιδί που ντρέπεται για το βάρος του;

Η παιδική παχυσαρκία αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους κινδύνους της δημόσιας υγείας στην πλειοψηφία των αναπτυγμένων χωρών. Πρόκειται για μια επείγουσα υπόθεση, καθώς ένα στα πέντε παιδιά είναι παχύσαρκο, ποσοστό το οποίο αυξήθηκε δραματικά μέσα στα τελευταία δέκα χρόνια. Η χώρα μας κατέχει μια φοβερή πρωτιά όσον αφορά την υπερβαρότητα και την παχυσαρκία και στα δύο φύλα. «Γιατί το παιδί μου τρώει συνέχεια;», «Πώς πρέπει να το διαχειριστώ;», «Ποια είναι τα προειδοποιητικά σημάδια ότι οδηγείται στην παχυσαρκία;». Πρόκειται για μερικά από τα συχνότερα ερωτήματα που αποσχολούν τους γονείς γύρω από τη διατροφή, αλλά και την ψυχολογία του παιδιού τους, καθώς πολύ συχνά τα υπέρβαρα παιδιά γίνονται στόχος αρνητικών σχολίων για την εξωτερική εμφάνιση και τα κιλά τους. Το Infokids.gr ανάλυσε το σημαντικό αυτό ζήτημα της διατροφής των παιδιών με τους πλέον ειδικούς, τόσο από ψυχολογική όσο και από διατροφική σκοπιά, και έρχεται να δώσει απαντήσεις στις μεγαλύτερες ανησυχίες των γονέων.

«Ένα παιδί μπορεί ξαφνικά να πάρει κιλά, χωρίς αυτό να ακολουθείται από μια αλλαγή στη μέτρηση του ύψους του. Αυτό είναι κάτι που οφείλει να μας προβληματίσει»

Πότε πρέπει να αναρωτηθούν οι γονείς αν ο ρυθμός ανάπτυξης του παιδιού είναι σωστός;

«Όταν λέμε ρυθμός ανάπτυξης αναφερόμαστε σε δύο μέτρα: το ύψος και το βάρος ενός παιδιού. Για το κομμάτι της παχυσαρκίας, μετά τα πρώτα δύο έτη αρχίζουμε να έχουμε στοιχεία που δείχνουν αν το παιδί ξεφεύγει από άποψη κιλών σε σχέση με το ύψος του, καθώς τότε συμβαίνει ο ταχύτερος ρυθμός ανάπτυξης στη ζωή ενός παιδιού», αναφέρει η κα. Ελένη Κουή, Παιδοδιαιτολόγος – Παιδοδιατροφολόγος. Τον πρώτο χρόνο, το ύψος αλλάζει γύρω στα 24εκ., τον δεύτερο χρόνο γύρω στα 12εκ. και παράλληλα το βάρος αυξάνεται 2-3 κιλά το χρόνο κατά τα πρώτα 2-3 χρόνια. Άρα, το ζητούμενο είναι αυτά τα δύο μέτρα να αλλάζουν σε σωστή σχέση μεταξύ τους.

Μετά την ηλικία αυτή, το παιδί αναπτύσσεται με πιο αργούς ρυθμούς σε σχέση με αυτούς που προηγήθηκαν κι εκείνους της εφηβείας που θα ακολουθήσουν, δηλαδή ένα παιδί μπορεί ξαφνικά να έχει πάρει κιλά χωρίς αυτό να ακολουθείται από μια αλλαγή στη μέτρηση του ύψους του. Αυτό είναι κάτι που οφείλει να μας προβληματίσει. Εκείνο που πρέπει να γνωρίζουν οι γονείς είναι, ότι όταν γίνεται μια εξέταση από τον παιδίατρο -συνήθως αυτό είναι το πρώτο σημείο επαφής για τις μετρήσεις του παιδιού- καλό θα είναι το ύψος και το βάρος να τοποθετούνται πάντα στις καμπύλες ανάπτυξης σε κάθε επίσκεψη, να μην είναι δηλαδή μια τυπική μέτρηση που απλά σημειώνεται στο βιβλιάριο υγείας.

Το βάρος στα 3-4 έτη πρέπει να διατηρεί το μοτίβο του 2-3 κιλά το χρόνο, ενώ και πάλι το ύψος εκεί αλλάζει περίπου 6-8εκ. ετησίως μέχρι τα προεφηβικά χρόνια. Πριν από την έναρξη της εφηβείας, στα χρόνια του Δημοτικού, ο ρυθμός ανάπτυξης είναι ο πιο αργός και στα δύο φύλα. Ο ρυθμός αυξάνει πάλι προεφηβικά, δηλαδή μετά την ηλικία των 10-11 ετών. Οπότε, έχοντας όλα αυτά υπόψιν, υπάρχουν προειδοποιητικά σημάδια με βάση το ύψος και το βάρος του παιδιού, για το αν θα πρέπει να ανησυχήσουμε ή να είμαστε απόλυτα σίγουροι ότι το παιδί μας δεν κινδυνεύει».

Ποιες τροφές είναι απαγορευτικές για τα παιδιά;

«Χωρίς να ενοχοποιούμε κάποιο συγκεκριμένο γεύμα ή τρόφιμο, στη διαιτολόγια εκείνο που ονομάζουμε “άδειες θερμίδες”, δηλαδή δεν έχει καμία θρεπτική αξία ούτε για μικρούς ούτε για μεγάλους, είναι η ζάχαρη. Συγκεκριμένα, θα εστίαζα στην υγρή μορφή ζάχαρης, δηλαδή έτοιμους χυμούς και αναψυκτικά, για δύο κυρίως λόγους: τελευταίες μελέτες δείχνουν ότι ο εγκέφαλος δεν καταγράφει την ενέργεια που θα πάρει σε μορφή υγρής ζάχαρης, δηλαδή αλλιώς θα εκλάβει ο εγκέφαλος το μήνυμα του κορεσμού όταν πρόκειται για ένα ποτήρι πορτοκαλάδα και αλλιώς όταν θα καταναλώσει ένα πορτοκάλι. Το αποτέλεσμα είναι, ότι το παιδί σε μισή-μία ώρα θα πεινάσει ξανά. Να επισημάνουμε ότι μιλάμε για τους έτοιμους, συσκευασμένους χυμούς. Γενικότερα, είναι καλύτερο όλα τα φρούτα να τα τρώμε παρά να τα πίνουμε σε χυμούς».

Πώς θα βοηθήσουμε το παιδί να υιοθετήσει σωστές διατροφικές συνήθειες;

«Τα παιδιά μαθαίνουν μέσω δύο οδών: τη μίμηση και το παιχνίδι. Εάν οι γονείς δεν τρέφονται σωστά, πώς περιμένουμε από το παιδί να καλλιεργήσει σωστές διατροφικές συνήθειες; Πρέπει το παιδί να είναι μέρος της προετοιμασίας του φαγητου ή τουλάχιστον να υπάρχει μια ενασχόληση με τα τρόφιμα. Μια καλή ιδέα είναι να το πάρουμε μαζί στο σούπερ μάρκετ ή στη λαϊκή, να δει και να γνωρίσει τις πράσινες τροφές, ώστε να έχει τη δυνατότητα να επιλέξει εκείνες που του αρέσουν περισσότερο. Έτσι, καλλιεργούμε ενδιαφέρον προς το φαγητό. Αλλιώς θα αντιμετωπίσει το φαγητό στο οποίο βοήθησε να ετοιμαστεί και αλλιώς αυτό που του σέρβιρε κάποιος άλλος». Αυτό βοηθάει κυρίως τα παιδιά που έχουν μειωμένο ενδιαφέρον προς το φαγητό. Κάτι άλλο σε πρακτικό επίπεδο, ώστε να μην οδηγηθεί το παιδί στην παχυσαρκία, είναι να προσέξουμε τις μονοφαγικές τάσεις, όταν δηλαδή το παιδί διαλέγει 4-5 αγαπημένα γεύματα, τότε είναι πολύ εύκολο να χάσουμε την έννοια της μερίδας. Η ποικιλία είναι ένα από τα κλειδιά της επιτυχίας στο αν το παιδί θα έχει πρόβλημα με το βάρος του ή όχι».

Τι να προσέξουν οι γονείς όσον αφορά την ενασχόληση των παιδιών με αθλητικές δραστηριότητες;

«Η σωστή διατροφή στα παιδιά πάει χέρι-χέρι με την άσκηση. Εάν δεν έχει βρει χρόνο να σπαταλήσει μερική από την ενέργεια που κατανάλωσε, σιγά-σιγά όλη αυτή η ενέργεια αποθηκεύεται, και τελικά έχουμε μια δυσανάλογη ανάπτυξη ύψους-βάρους. Η καλύτερη αθλητική δραστηριότητα είναι αυτή που αρέσει στο ίδιο το παιδί. Ωστόσο, καλό είναι να προτιμάμε κυρίως τα ομαδικά αθλήματα στις μικρές ηλικίες, όπου το παιδί από τη μία αναπτύσσει κοινωνικές σχέσεις μέσα στην ομάδα και από την άλλη «κουβαλάει» μια δέσμευση. Όταν, δηλαδή, το παιδί γνωρίζει ότι μια ομάδα το περιμένει, είναι πολύ πιο εύκολο να ακολουθήσει το πρόγραμμα προπόνησης, παρά όταν πρόκειται για ένα ατομικό άθλημα.

Επιπλέον, πρέπει να είναι κάτι οργανωμένο, δεν αρκεί μια φορά την εβδομάδα μια βόλτα με το ποδήλατο ή ένας περίπατος, αυτό δεν λειτουργεί θραπευτικά στα παιδιά με υπερβαρότητα ή παχυσαρκία. Όταν μιλάμε για άσκηση που θα συμπληρώσει θεραπευτικά τη σωστη διατροφή, θα πρέπει να γίνεται 3-4 φορές την εβδομάδα γύρω στα 40-50 λεπτά. Γι’ αυτή την άσκηση μιλάμε όσον αφορά το πλαίσιο της παχυσαρκίας. Τέλος, οι γονείς πρέπει να γνωρίζουν ότι κάθε ηλικία είναι σωστή για την έναρξη κάποιας αθλητικής δραστηριότητας, ωστόσο είναι πολύ σημαντικό για το παιδί να έχει καλλιεργήσει μια ρουτίνα άσκησης ήδη από τα προεφηβικά του χρόνια».

«Οι γονείς πρέπει να είναι κοντά στο παιδί, να συζητούν μαζί του, να διερευνούν τα συναισθήματά του. Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να τονίζουν τα κιλά και την εμφάνισή του».

Ως προς το ψυχολογικό κομμάτι, η κα. Χαρά Παπασαράντη – Ψυχολόγος αναφέρει ότι: «Υπάρχει η τάση -ειδικά στις μέρες μας- οι γονείς να παραμελούν τα παιδιά τους. Να λείπουν πάρα πολλές ώρες από το σπίτι, να μην έχουν ποιοτικό χρόνο με τα μαζί τους. Οπότε, η έντονη επιθυμία του παιδιού για φαγητό μπορεί να αποτελεί μια έκφραση μοναξιάς και έλλειψης επικοινωνίας με τους γονείς. Γενικώς, οτιδήποτε συμβαίνει στο παιδί προέρχεται από τους γονείς. Όταν το παιδί έχει θωρακιστεί με μια καλή σχέση με τους γονείς, μπορεί να αντιμετωπίσει το οτιδήποτε, ακόμα κι έναν συμμαθητή ή φίλο που θα του ασκήσει bullying. Σε αυτή την περίπτωση το παιδί δεν θα πρέπει να απαντήσει επιθετικά, αλλά του εξηγούμε ότι δεν χρειάζεται να κάνει παρέα με κάποιο παιδί αν δεν ταιριάζουν και ότι μπορεί να επιλέξει ένα άλλο παιδάκι που θα είναι πιο ήρεμο, πιο ευγενικό. Δεν μπορούμε να είμαστε αρεστοί σε όλους. Κάποιοι μας βρίσκουν χαριτωμένους και κάποιοι όχι, δεν μπορούν να είναι όλοι φίλοι μας».

Πώς πρέπει να χειριστούν οι γονείς το παιδί που θέλει συνέχεια να τρώει;

«Οι γονείς δεν πρέπει να προσποιούνται ότι αδιαφορούν για να αφυπνίσουν το παιδί, αλλά ούτε να του επισημαίνουν συνεχώς το πρόβλημα με τα κιλά του. Εκφράσεις όπως «Κοίτα πόσο έχεις παχύνει» ή «Θα πάρεις κιλά» πρέπει να αποφεύγονται. Πρέπει ως γονείς να είμαστε κοντά στο παιδί, να ψάχνουμε τα συναισθήματά του, τι το ωθεί -για παράδειγμα- να τρώει πολλά γλυκά, πότε τα τρώει, γιατί τα τρώει. Συζητάμε μαζί του γενικότερα, αν δηλαδή του λείπει κάτι, αν το απασχολεί κάτι, αλλά σε καμία περίπτωση δεν τονίζουμε τα κιλά και την εμφάνισή του.

Αν για παράδειγμα, πιάσουμε το παιδί να ανοίγει το ψυγείο και να τρώει μια σοκολάτα, εκείνη τη στιγμή καλό είναι να μην το εμποδίσουμε, αλλά να το ρωτήσουμε: «Μήπως σε απασχολεί κάτι;», «Μήπως θα ήθελες να ασχοληθείς με κάτι άλλο;», «Γατί νιώθεις την ανάγκη να φας γλυκό;», «Μήπως θα ήθελες να κάνουμε κάτι μαζί;». Κατά την παιδική ηλικία δεν μπαίνουμε ποτέ σε ευθύ διάλογο με το παιδί, αλλά προσπαθούμε να διερευνήσουμε τα συναισθήματά του. Μπορεί να είναι στεναχωρημένο, να έχει τσακωθεί με κάποιο παιδί στο σχολείο και αυτό να είναι έκφραση θυμού, μπορεί να είναι οτιδήποτε ψυχολογικό.

Όσο οι γονείς τονίζουν την εμφάνιση και τα κιλά του παιδιού, τόσο η αυτοπεποίθησή του μειώνεται. Είναι σημαντικό να τονίζουμε, να ενδυναμώνουμε τα άλλα χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς του. Ένας άνθρωπος δεν κρίνεται από την εμφάνισή του, δεν αποτελεί ένδειξη αν είναι καλός ή κακός άνθρωπος, αν τα καταφέρνει καλά ή όχι. Επομένως, φροντίζουμε να τονίζουμε τα θετικά στοιχεία που διαθέτει. Μπορεί να είναι ένα πολύ κοινωνικό και φιλικό παιδί, μπορεί να έχει φαντασία ή να τα καταφέρνει πολύ καλά στη μουσική».

Πώς μπορούν οι γονείς να πειθαρχήσουν το παιδί;

«Προσπαθούμε να θέτουμε όρια και όχι απαγορεύσεις στο παιδί. Μέσα στα όρια το παιδί αισθάνεται ασφάλεια. Τα παιδιά δεν μπορούν να λειτουργούν ανεξέλεγκτα, γιατί έτσι μπερδεύονται και νιώθουν ανασφαλή. Είναι πολύ σημαντικό να ξέρουν ότι κάποιος τα προσέχει, τα φροντίζει χωρίς απαγορεύσεις. Φυσικά και το παιδί θα φάει -για παράδειγμα- το γλυκό του, αλλά θα το φάει το απόγευμα, όχι το μεσημέρι. Τόσο απλά. Βάζουμε ένα πρόγραμμα. Δεν λειτουργούμε ανεξέλεγκτα. Ωστόσο, και οι γονείς δεν μπορούν να τρώνε γλυκά ανά πάσα στιγμή. Κι εκείνοι πρέπει να ακολουθήσουν το ίδιο διατροφικό πρόγραμμα με τα παιδιά.

Οι γονείς πρέπει να είναι πάρα πολύ κοντά στα παιδιά τους και να τα αποδέχονται γι’ αυτό που είναι. Η αποδοχή και η αγάπη είναι το παν! Μπορεί να ακούγονται αυτονόητα, αλλά δυστυχώς δεν είναι. Επίσης, πρέπει να δείχνουν κατανόηση στην επιθετική συμπεριφορά των παιδιών προς το μέρος τους και να θυμούνται πάντα ότι αν το παιδί δεν ξεσπάσει σε εκείνους, μπορεί να ξεσπάσει στο φαγητό. Άρα, η επικοινωνία είναι ένα ακόμη βασικό κλειδί στη σχέση γονέα και παιδιού».