Άρθρο της Αλεξάνδρας Λύγγρη, Ψυχολόγος, ΜSc Ψυχολογία Υγείας, Συμβουλευτική Οικογένειας και Γονέων
Αναμφισβήτητα οι πλέον επιβαρυμένοι απο την κρίση αυτή είναι η ηλικιακή ομάδα 15-29, σε πολλαπλά επίπεδα, λιγότερα χρήματα για χαρτζιλίκι ή για μισθό, μειωμένες ευκαιρίες επαγγελματικές και εκπαιδευτικές, ενα δυσβάσταχτο εθνικό χρέος κληρονομιά στις πλάτες τους. Το μέλλον φαντάζει ζοφερό και επικίνδυνο.
Οι έφηβοι σήμερα έρχονται αντιμέτωποι με ένα δύσκολο και πολύ απογοητευτικό περιβάλλον, υπάρχει ένα έντονο κλίμα απογοήτευσης και ματαίωσης σε κοινωνικό επίπεδο και σε επίπεδο ιδεολογίας που μοιραία βάσει της αρχής των αλληλεξαρτώμενων συστημάτων, αντανακλά και στην οικογένεια και στο δομικό της στοιχείο τους ανθρώπους. Δεν μπορεί λοιπόν παρά να επηρεαστεί ο έφηβος.
Όλα αυτά τα ανησυχητικά και αποκαρδιωτικά μηνύματα δένουν με το αναππτυξιακό στάδιο στο οποίο βρίσκεται ο έφηβος. Είναι στη μετάβαση όπως συνήθως αναφέρεται απο την παιδική ηλικία στην ενηλικίωση και έχει μέσα του να παλέψει με πολλά: με ένα σώμα και μια εικόνα εαυτού που αλλάζει, με το θεμελιώδες ερώτημα “ποιος είμαι”, ποια είναι η ταυτότητά του, να διαφοροποιηθεί από την οικογένεια, να ξεκινήσει την δική του αυτόνομη πορεία ζωής. Έχει να παλέψει με την αμφιθυμία που νιώθει μέσα του και προέρχεται από τη χαρά και την περηφάνια για το μεγάλωμά του και απο την άλλη μεριά την αγωνία και τον πόνο για το χάσιμο της παιδικής ασφάλειας.
Στην αποσταθεροποίηση αυτή που βιώνει εσωτερικά έρχεται να κουμπώσει η κοινωνική και οικογενειακή αποσταθεροποίηση: ανεργία και οικονομική δυσπραγία στην οικογένεια, το νοικοκυριό φτωχοποιείται και μοιραία και ο έφηβος χάνει πολύ οικείες και δεδομένες παροχές, όπως ιδιωτικό σχολείο, ιδιαίτερα μαθήματα ή φροντιστήρια, τρίτες και τέταρτες ξένες γλώσσες, άνετο χαρτζιλίκι, προσωπικές αγορές, συχνές και δαπανηρές εξόδους.
Οι σχέσεις μέσα στην οικογένεια επίσης αποσταθεροποιούνται περαιτέρω, τόσο στο σύστημα των γονέων μεταξύ τους όσο και στις σχέσεις των γονέων με τον έφηβο. Οι γονείς είναι δυσκολεμένοι πολύ και όταν έρχεται η ώρα να αντιμετωπίσουν και τον εφηβο τα λόγια γίνονται δύσκολα ή πικραίνουν ακριβώς γιατί είναι πικραμένοι και οι ίδιοι.
Ίσως εδώ είναι καλό να απαντήσουμε σε ένα καίριο ερώτημα. Τι σημαίνει κρίση; Ίσως αν ξαναδιαβάσουμε τον όρο να βοηθηθούμε απέναντι σε αυτό που ζούμε και βλέποντας μια άλλη οπτική να αλλάξει η στάση μας και το συναίσθημά μας απέναντι στις δυσκολίες αυτής σχεδόν της πρωτόγνωρης κατάστασης.
Το κινέζικο ιδεόγραμμα για την λέξη κρίση έχει 2 αναγνώσεις: Από τη μια κίνδυνος και σύγκρουση και από την άλλη ευκαιρία. Στα δικά μας δεδομένα του σήμερα από τη μια έχουμε αυτήν την τεράστια ανατροπή δεδομένων, κλίμα πεσιμισμού και καθημερινής ματαίωσης, τα σχέδια αλλάζουν συνεχώς ή δεν υπάρχουν, λείπει η προοπτική, υπάρχει αγωνία, αβεβαιότητα και σύγκρουση.
Μήπως όμως μέσα σε άλα αυτά τα βασανιστικά που περνάμε υπάρχει και η ευκαιρία; Η ευκαιρία να ξαναδιαβάσουμε την πορεία μας, προσωπική, κοινωνική, οικογενειακή ως τώρα;
Να ξαναδιαβάσουμε τις αξίες μας και τις σχέσεις μας, να εστιάσουμε στο ουσιαστικό, να αναπτύξουμε σχέσεις και συλλογικότητα. Κάνεις βέβαια δεν λέει ότι η αλλαγή θα έπρεπε να γίνει έτσι τόσο βίαια ούτε θα έχει κανείς το θράσος να μιλήσει για ευκαιρία μέσα από την κρίση σε γονείς που δεν έχουν να ταΐσουν τα παιδιά τους.
Πρέπει να λέμε την αλήθεια στους εφήβους για την κατάσταση στο σπίτι;
Όμως ήρθε η ώρα να ξεκαθαρίσουμε τι κρατάμε και τι πετάμε. Ίσως είναι πιο σημαντικό να μην προσπαθούμε να αντέξουμε απλά την κρίση αλλά να αλλάξουμε και να μεγαλώσουμε μέσα από αυτήν. Μπορεί αυτό να πρέπει να είναι το μήνυμα προς τον έφηβο του σήμερα με τόσα να συμβαίνουν μέσα του και γύρω του.
Οπότε ναι, η κρίση αφορά, ενδιαφέρει και επηρεάζει τους εφήβους. Χρειάζεται να ακούσουν οι γονείς τις απόψεις τους. Χρειάζεται ή καλύτερα οφείλουν να μεταφέρουν την κοινωνική πραγματικότητα και την πραγματικότητα της οικογένειας και στους εφήβους αλλα και στα μικρότερα παιδιά.
Προσοχή, χρειάζεται η γλώσσα και οι λέξεις να είναι προσεγμένες και ανάλογες με την ηλικία. Δεν χρειάζονται πολλές λεπτομέρειες αλλά απαιτείται ειλικρίνεια και όχι τρομοκρατία ή εκφοβισμός. Λένε καμιά φορά οι γονείς “να μην το πούμε στα παιδιά για να μην στενοχωρηθούν”, ό,τι όμως δεν λέγεται με λόγια, ψιθυρίζεται ή και φαίνεται σε μη λεκτικό επίπεδο. Τα παιδιά είναι τόσο προικισμένα που το καταλαβαίνουν. Το άγνωστο ή το πλασμένο στη φαντασία είναι πιο απειλητικό από το λεχθέν. Αντίθετα η αλήθεια απελευθερώνει και βάζει τα πράγματα στην ουσιαστική τους διάσταση.
Υπάρχει θετική πλευρά;
Μπορούμε να δούμε θετικές πλευρές σε όλο αυτό, όπως για παράδειγμα επιστροφή στο χαρτζιλίκι, στην αυτοδιαχείριση κάποιων χρημάτων για την καλύψη των αναγκών, ανάληψη στην ουσία προσωπικής ευθύνης και όχι “πόσα θες; πάρ’ τα, σ’ τα αφήνω στο τραπέζι”, μπορεί να δουλέψει για να αυξήσει το χαρτζιλίκι ή για να καλύπτει και μόνος κάποιες ανάγκες γιατί αυτό είναι μεγάλωμα αρκεί να μην αφήνει άλλους σημαντικούς στόχους στην άκρη.
Έτσι ανακαλύπτει μια αξία πολύ σημαντική, αυτή του μόχθου και της προσωπικής δημιουργίας. Μαθαίνουμε να ακούμε αυτό που θέλουν τα παιδιά και αυτά να εκφράζουν το τι θέλουν πραγματικά ώστε να μένει ουσιαστικός ελεύθερος χρόνος αλλά και να κάνουν επιλογές που τα εκφράζουν εκπληρώνοντας τα δικά τους όνειρα. Ίσως έτσι μάθουν να κάνουν όνειρα δικά τους.
Τι κάνουμε όταν το πορτοφόλι δεν αντέχει παραπάνω;
Σκεφτόμαστε τι χρειαζόμαστε πραγματικά και αγοράζουμε αυτά και μόνο. Αν κόψουμε δραστηριότητες, συζητάμε και βρίσκουμε τρόπους ευφάνταστους αναπλήρωσης, σχετιζόμαστε και ερχόμαστε πιο κοντά.
Αυτό που κυρίως είναι καλό να έχουν κατά νου οι γονείς είναι ότι το κύρος τους και το κύρος κάθε ατόμου δεν στηρίζεται στο πόσα λεφτά βγάζει ή στην εξουσία και την αυθεντία αλλά στο σεβασμό και στην ειλικρινή επικοινωνία, δηλαδή “ακούω χωρίς να αξιολογώ και εκφράζω τα ειλικρινή μου συναισθήματα.
Ακούγοντας τους εφήβους αλλά και όταν μοιραζόμαστε ανησυχίες, λύπες αλλά και χαρές γινόμαστε πιο ανθρώπινοι και ανακαλύπτουμε και πράγματα και για τον ενήλικο εαυτό μας μέσα από αυτό. Ωριμάζουμε και εμείς περισσότερο μαζί με τον έφηβο γιατί μας δίνει μια άλλη οπτική.
Ίσως αυτό να είναι το μάθημα από την κρίση αυτή, να ωριμάσουμε μικροί και μεγάλοι και να αναπτύξουμε μια ψυχική ανθεκτικότητα, την οποία καλούμαστε να κληροδοτήσουμε, και όχι άλλη μια φούσκα που μπορεί να σκάσει και πάλι. Οι γονείς εξάλλου όπως λέει ο Χαλίλ Γκιμπραν είναι οι τοξότες που θα τεντώσουν τα βέλη και θα αφήσουν τα βέλη (παιδιά) να φύγουν όσο πιο μακριά μπορούν το καθένα…
Αλεξάνδρα Λύγγρη: Ψυχολόγος, ΜSc Ψυχολογία Υγείας, Συμβουλευτική Οικογένειας και Γονέων
Κολοκοτρώνη 15, Νέα Ιωνία, Τ.Κ 14232, Αττική.
Τηλέφωνο: 6972955783
