Μισοάδειες αίθουσες μισά θρανία η νέα πραγματικότητα που προβληματίζει από τα σχολεία μας.
Όλοι μιλάμε για καλύτερη παιδεία καλύτερα σχολεία μεγάλες και καλές εγκαταστάσεις και σίγουρα λιγότερους μαθητές ανά τμήμα για να γίνεται καλύτερο το μάθημα και πιο βιωματικό ή διαδραστικό. ¨Ομως κανένας δεν λέει ότι δεν φτάνει μόνο να έχουμε καλά σχολεία, πρέπει να έχουμε και μαθητές που θα τα γεμίσουν. Η τάση είναι σαφής και ανησυχητική: χρόνο με τον χρόνο, τα ελληνικά σχολεία υποδέχονται όλο και λιγότερους μαθητές. Δεν πρόκειται πλέον για μια θεωρητική ανησυχία, αλλά για μια ζωντανή πραγματικότητα που επιβεβαιώνεται από τα στοιχεία του υπουργείου Παιδείας και της ΕΛΣΤΑΤ: η χώρα βαδίζει σε μια περίοδο πληθυσμιακής συρρίκνωσης που επηρεάζει άμεσα το εκπαιδευτικό σύστημα. Το δημογραφικό ζήτημα είναι σοβαρό ζήτημα που δεν λύνεται από τη μια μέρα στην άλλη.
Όλη η αλήθεια από τις εγγραφές στην Α΄Δημοτικού.
Το 2010, οι εγγραφές στην Α’ Δημοτικού ανέρχονταν σε 115.000 παιδιά. Το 2024, ο αριθμός αυτός έπεσε στις 71.181 — μείωση κατά 40% μέσα σε μόλις 15 χρόνια. Η συρρίκνωση αυτή δεν είναι απλώς στατιστική, αλλά αποτυπώνει την επιδείνωση του δημογραφικού προβλήματος και τις άμεσες συνέπειες του στη δημόσια εκπαίδευση.
Η Δευτεροβάθμια εκπαίδευση ίδια εικόνα.
Σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή, η επίδραση της υπογεννητικότητας έχει ήδη φτάσει στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Οι αριθμοί είναι ενδεικτικοί:
Σχολικό Έτος Μείωση Μαθητών στο Γυμνάσιο
2023-24 -11.874
2024-25 -17.562
2025-26 -20.632
2026-27 -14.279
Σύνολο -64.347
Οι επιπτώσεις είναι ήδη ορατές σε πολλά σχολεία, ιδιαίτερα στην περιφέρεια: συγχωνεύσεις τμημάτων, μείωση του διδακτικού προσωπικού και αβεβαιότητα για τη βιωσιμότητα μικρών σχολικών μονάδων.
Δεν συρρικνώνονται απλά τμήματα αλλά και σχολεία.
Το υπουργείο Παιδείας προχώρησε κατά τη σχολική χρονιά 2024–2025 σε μαζικές συμπτύξεις τμημάτων, κάτι που προκάλεσε σοβαρές αντιδράσεις από γονείς, μαθητές και εκπαιδευτικούς. Η στρατηγική αυτή, παρότι εξοικονομεί πόρους, δημιουργεί υπερφορτωμένες αίθουσες και υποβαθμισμένο μαθησιακό περιβάλλον. Σε αυτή τη συγκυρία, η εκπαιδευτική ποιότητα απειλείται από τις ίδιες τις πληθυσμιακές εξελίξεις.
Ενώ οι γείτονες αυξάνονται και πληθύνονται η Ελλάδα μικραίνει και φτωχαίνει σε αριθμό πολιτών.
Η πληθυσμιακή κορύφωση της Ελλάδας σημειώθηκε το 2011 με 11,1 εκατ. κατοίκους. Το 2023, ο πληθυσμός είχε μειωθεί σε λίγο πάνω από 10 εκατομμύρια. Οι εκτιμήσεις της Eurostat είναι ακόμη πιο δυσοίωνες: έως το 2100, ο πληθυσμός ενδέχεται να πέσει στα 7,3 εκατ. – μια απώλεια 30%, επιστρέφοντας στα επίπεδα της δεκαετίας του 1960.
Το 23% του πληθυσμού είναι άνω των 65 ετών.
Το ποσοστό των άνω των 80 ετών διπλασιάστηκε σε δύο δεκαετίες (2004-2024).
Μέχρι το 2050, η Ελλάδα θα είναι η χώρα με το μεγαλύτερο ποσοστό ηλικιωμένων στην ΕΕ (35%).
Ο δημογραφικός «εκφυλισμός» της χώρας δεν είναι πρόβλημα μόνο για τα ασφαλιστικά ταμεία. Είναι και εκπαιδευτικό, πολιτισμικό και αναπτυξιακό.
Η υπογεννητικότητα οφείλεται σε συνδυασμό παραγόντων: οικονομική ανασφάλεια, υψηλό κόστος διαβίωσης και στέγασης, έλλειψη υποστήριξης για τις νέες οικογένειες. Παρά τις εξαγγελίες, οι πολιτικές στήριξης παραμένουν ασυντόνιστες ή ανεπαρκείς.
Θυμίζουμε ότι την κατά την τρέχουσα σχολική χρονιά (2024 – 2025) η επιλογή του ΥΠΑΙΘΑ να προχωρήσει σε μαζικές συμπτύξεις τμημάτων επέφερε αναστάτωση σε μαθητές, γονείς και εκπαιδευτικούς. Η εκπαιδευτική διαδικασία αντί να βελτιωθεί βρέθηκε αντιμέτωπη με νέα εμπόδια γιατί θεωρείται κόστος που πρέπει να περικοπεί.
Παράλληλα, από τις αλλαγές στις εγγραφές νηπίων, προνηπίων και μαθητών/μαθητριών για το σχολικό έτος 2025-2026, εύκολα μπορεί να καταλάβει κανείς ότι το Υπουργείο Παιδείας επιδιώκει τη συγκρότηση πολυπληθών τμημάτων, με αποτέλεσμα την υποβάθμιση της ποιότητας της εκπαίδευσης και τον αποκλεισμό παιδιών από το σχολείο της γειτονιάς τους.
Από την Έκθεση του ΟΟΣΑ του 2011, το 3ο Μνημόνιο (του 2015), μέχρι και την Έκθεση Πισσαρίδη (2020) και τη νέα συμφωνία υπουργείου Παιδείας – ΟΟΣΑ διατυπώνεται η οδηγία ότι οι συγχωνεύσεις σχολικών μονάδων πρέπει να αποτελέσει ένα από τα βασικά manual της πολιτικής του υπουργείου Παιδείας
Οι προτάσεις των Διευθυντών στο Υπουργείο Παιδείας
Η Πανελλήνια Επιστημονική Ένωση Διευθυντών Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης ζητά από το Υπουργείο Παιδείας:
20 μαθητές μέγιστο ανά τάξη, 12 ελάχιστο
Δεύτερο νηπιαγωγό/δάσκαλο σε σχολεία υποβαθμισμένων περιοχών
Επέκταση των Επιτροπών Διεπιστημονικής Υποστήριξης (Ε.Δ.Υ.) με ψυχολόγο και κοινωνικό λειτουργό
Οργανικές θέσεις για παράλληλη στήριξη, νοσηλευτές, Ειδικό Βοηθητικό Προσωπικό
Η μείωση του αριθμού των μαθητών μπορεί να μετατραπεί σε ευκαιρία για ποιοτική αναβάθμιση της εκπαίδευσης, αντί να οδηγήσει σε συγχωνεύσεις και περικοπές.
