Δόμνα Μιχαηλίδου: Μεγάλη συνέντευξη στο infokids “Τι αλλάζει στο σύστημα αναδοχών-υιοθεσιών – Πώς θα επιτευχθεί αποϊδρυματοποίηση των παιδιών”

Είναι πάρα πολλά τα ζευγάρια που ενδιαφέρονται για την υιοθεσία ενός παιδιού, αλλά μέχρι πρότινος η διαδικασία από μόνη της υπήρξε αποτρεπτική και αποθαρρυντική, στερώντας από πολλές οικογένειες την ολοκλήρωση της ευτυχίας τους. Οι καιροί άλλαξαν και έφτασε η στιγμή να δούμε το σύστημα υιοθεσιών στη χώρα μας να εκσυγχρονίζεται. “Τα προβλήματα που είχαμε εντοπίσει, τα διορθώνουμε καθημερινά”, μας λέει η Δόμνα-Μαρία Μιχαηλίδου, υφυπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων αρμόδια για θέματα Πρόνοιας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, στη μεγάλη συνέντευξη που παραχωρεί αποκλειστικά στο infokids.gr, για να συμπληρώσει “Το 2020 ήταν μια χρονιά εδραίωσης του νέου συστήματος υιοθεσιών και αναδοχών. Το 2021 θα είναι μια χρονιά εστιασμένη στον θεσμό της αναδοχής”.

Διαβάστε στη συνέχεια όλα όσα είπε η Δόμνα-Μαρία Μιχαηλίδου στο infokids.gr όχι μόνο για τις υιοθεσίες και τις αναδοχές, αλλά και την πρωτοβουλία Child Guarantee, την αναβάθμιση των βρεφονηπιακών σταθμών, το Ελάχιστο Εγγυημένο Εισόδημα για τις κακοποιημένες γυναίκες, αλλά και τα μέτρα για την ασφάλεια στα γηροκομεία.

Τους τελευταίους μήνες έχει υπάρξει μεγάλη πρόοδος στο σύστημα υιοθεσιών και γίνονται αλλαγές με σκοπό οι διαδικασίες να επιταχύνονται και τα παιδιά που ζουν σε δομές να μετακινούνται ταχύτερα σε οικογένειες. Έχει ολοκληρωθεί το έργο σας στον τομέα αυτό; Έχουν λυθεί τα μικρο-προβλήματα, για τα οποία είχατε μιλήσει σε παλαιότερες συνεντεύξεις σας και αν ναι σε ποιο σημείο βρισκόμαστε πλέον με τις υιοθεσίες; Τι χρονοδιάγραμμα υπάρχει και τι συμβουλεύετε τα ζευγάρια που επιθυμούν να πάρουν ένα παιδί στην οικογένειά τους; Tι θα ισχύσει για τα ομόφυλα ζευγάρια, ή τα άτομα με αναπηρία;

Η αναμόρφωση του συστήματος αναδοχών και υιοθεσιών ήταν μία από τις πρώτες έγνοιες μου όταν ανέλαβα την Πρόνοια και θα έλεγα ότι «καμαρώνω» που καταφέραμε μέσα σε συνθήκες κορωνοϊού και καραντίνας, να υλοποιήσουμε μια πολύ δύσκολη πολιτική νωρίτερα μάλιστα από όσο είχαμε προβλέψει. Χρειάστηκε οργάνωση, σχέδιο, επιστημονική ομάδα, σύμπραξη με δομές και φορείς, ατέλειωτες ώρες δουλειάς και συγκεκριμένα βήματα για να ξεπεράσουμε εμπόδια, δυσλειτουργίες και αγκυλώσεις πολλών ετών. Το αποτέλεσμα μας ανταμείβει.
Το Ενιαίο Εθνικό Μητρώο με την ψηφιοποιημένη πλατφόρμα anynet.gr και τους κοινωνικούς λειτουργούς, έναν για κάθε παιδί και έναν για κάθε υποψήφιο γονέα, εξασφαλίζει διαφάνεια και ταχύτητα τόσο στις υιοθεσίες όσο και στις αναδοχές. Δύο χρόνια μετά την αρχική νομοθέτηση μπορούμε πλέον να πούμε ότι ένας χρόνος αρκεί για να βρει κάθε παιδί μία οικογένεια. Τα προβλήματα που είχαμε εντοπίσει, τα διορθώνουμε καθημερινά. Είχαμε να αντιμετωπίσουμε την αδράνεια ενός συστήματος που είχε συνηθίσει να λειτουργεί με τρόπο κατατεμαχισμένο, ασυντόνιστο και αδιαφανή. Τα λιγοστά εργαλεία που μας κληροδοτήθηκαν, το νομοθετικό πλαίσιο και το πληροφοριακό σύστημα, τα βρήκαμε ανεφάρμοστα και ημιτελή. Είναι τεράστια επιτυχία το γεγονός ότι από τον Ιούλιο έως σήμερα έχουν διασυνδεθεί ή είναι σε διασύνδεση 800 παιδιά.
Για τα ομόφυλα ζευγάρια, που με ρωτάτε, δεν υπάρχουν διαφορετικοί κανόνες. Ισχύει ό,τι ισχύει για όλους. Η εθνική νομοθεσία επιτρέπει την υιοθεσία στα ζευγάρια που έχουν παντρευτεί. Οπότε, οποιοδήποτε ζευγάρι έχει σύμφωνο συμβίωσης αλλά όχι γάμο, μπορεί να γίνει ανάδοχο αλλά όχι να υιοθετήσει. Από την άλλη, έχει δυνατότητα να υιοθετήσει κάθε μονογονεϊκή οικογένεια ανεξάρτητα από το φύλο του γονιού.
Με ρωτάτε για τους συμπολίτες μας με αναπηρίες. Ο νόμος δεν προβλέπει κάτι ειδικό ούτε σε αυτή την περίπτωση. Προβλέπει την καλή σωματική και ψυχική υγεία του υποψήφιου γονιού. Κατά συνέπεια, κάθε πολίτης μπορεί να κάνει αίτηση και να καταθέσει τα απαιτούμενα δικαιολογητικά. Ο αρμόδιος κοινωνικός λειτουργός κρίνει κατά περίπτωση τη λειτουργικότητα κάθε υποψηφίου και τη δυνατότητα του να γίνει γονιός. Αυτό που αλλάξαμε με τον πρόσφατό μας νόμο είναι ότι καταργήσαμε το κριτήριο για την ψυχική και σωματική υγεία των «συνοικούντων», του άμεσου δηλαδή οικογενειακού περιβάλλοντος που έως τώρα εμπόδιζε μια οικογένεια με π.χ. παιδί με κινητική αναπηρία να υιοθετήσει ή να γίνει ανάδοχη. Βοηθάμε έτσι και τις οικογένειες να δώσουν παραπάνω αγάπη αλλά και τα παιδιά να βρουν την οικογένεια που τους αξίζει.

Σας έχουμε ακούσει να μιλάτε κατά της ιδρυματοποίησης των παιδιών που φιλοξενούνται σε ιδρύματα και αγωνίζεστε γι’ αυτό. Ποια είναι τα εμπόδια που έχετε να αντιμετωπίσετε εδώ; Για ποιο λόγο παρατηρείται η εμμονή στην παραμονή των παιδιών στα ιδρύματα και πόσο κακό κάνει στα ίδια τα παιδιά αυτή η αντιμετώπιση;

Η αποϊδρυματοποίηση είναι θεμελιώδης στόχος των πολιτικών μας και ιδιαίτερα σε ό,τι έχει να κάνει με τα παιδιά. Είναι αλήθεια ότι υπήρξαν πολλές δυσκολίες στην προσαρμογή από όλους τους φορείς. Το δικό μας μήνυμα όμως είναι ξεκάθαρο: Τα παιδιά δεν πρέπει και δεν θα μεγαλώνουν σε δομές. Όχι επειδή το λέω εγώ. Κάθε ψυχολόγος, κάθε κοινωνικός λειτουργός, κάθε παιδαγωγός, κάθε γονιός μπορεί να επιβεβαιώσει ότι όλα τα παιδιά έχουν ανάγκη από ένα ασφαλές περιβάλλον που να τους χαρίζει αποκλειστική αγάπη, που να μην τα ομαδοποιεί. «Κάθε αρχή και δύσκολη» έλεγαν παλιότερα. Η επόμενη μέρα για την παιδική προστασία χαρακτηρίζεται από τη δραστική μείωση των παιδιών που σήμερα φιλοξενούνται σε κλειστές δομές. Ο ρόλος των δομών θα αλλάξει. Θα κληθούν να εστιάσουν στην πρόληψη, δηλαδή στην υποστήριξη των οικογενειών που βρίσκονται σε δυσκολία, αλλά και στην παρακολούθηση της τοποθέτησης του παιδιού σε οικογενειακό περιβάλλον. Η ηλεκτρονική σύνδεση θα συνεχίσει να οδηγεί με διαφάνεια στην αποϊδρυματοποίηση των παιδιών.
Το 2020 ήταν μια χρονιά εδραίωσης του νέου συστήματος υιοθεσιών και αναδοχών. Το 2021 θα είναι μια χρονιά εστιασμένη στον θεσμό της αναδοχής. Σε αντίθεση με την υιοθεσία, όπου ο ανήλικος δεν διατηρεί κάποια επαφή με τη φυσική του οικογένεια, η αναδοχή λειτουργεί ως θεσμός φροντίδας του ανηλίκου έως ότου -και εάν- δημιουργηθούν οι κατάλληλες συνθήκες και να επιστρέψει το παιδί στη φυσική του οικογένεια. Είναι εξαιρετικά σημαντική πράξη αγάπης. Πράξη φροντίδας και ανιδιοτέλειας. Είναι αρκετά τα παιδιά που μένουν σε δομές και λόγω νομικών εκκρεμοτήτων, είναι κατάλληλα για αναδοχή και όχι για υιοθεσία. Με τελικό μας στόχο την αποϊδρυματοποίηση των παιδιών, δημιουργούμε τις προϋποθέσεις για να κάνουμε την αναδοχή και κατανοητή αλλά και προσφιλή στους συμπολίτες μας όπως είναι άλλωστε στις περισσότερες Ευρωπαϊκές χώρες. Το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, σε συνεργασία με τη Unicef και στη βάση εισήγησης του νέου Εθνικού Συμβουλίου Αναδοχής και Υιοθεσίας (ΕΣΑΝΥ), ξεκινά ενημερωτική εκστρατεία διετούς διάρκειας ώστε να εξηγήσει τι είναι η αναδοχή και να κινητοποιήσει στην κατεύθυνση αυτή.


Η χώρα μας είναι από τα επτά κράτη- μέλη της Ε.Ε. που συμμετέχουν στην πρωτοβουλία Child Guarantee που ξεκίνησε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και σχεδιάζεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, με σκοπό να εξασφαλίσει ότι κάθε παιδί που βιώνει φτώχεια και κοινωνικό αποκλεισμό, θα έχει πρόσβαση σε δωρεάν υπηρεσίες υγείας, εκπαίδευσης, στέγασης, καθώς και σε επαρκή σίτιση. Εξηγήστε μας την εν λόγω πρωτοβουλία και τον τρόπο συμμετοχής της χώρας μας.

Είναι μια αληθινή επιτυχία. Καταφέραμε να επιλεγούμε από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τη Unicef ως μία από τις 7 χώρες πιλότους για αυτό το πρωτοπόρο πρόγραμμα, το Child Guarantee. Πάνω από το ένα τέταρτο όλων των παιδιών στην ΕΕ κινδυνεύουν από φτώχεια ή κοινωνικό αποκλεισμό. Γι’ αυτό το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ζήτησε να υπάρξουν εγγυήσεις για τα παιδιά. Να διασφαλιστεί δηλαδή ότι κάθε παιδί στην Ευρώπη που ζει σε συνθήκες φτώχειας ή κοινωνικό αποκλεισμό έχει πρόσβαση σε:

• αξιοπρεπή στέγαση και επαρκή διατροφή,
• δωρεάν υγειονομική περίθαλψη,
• δωρεάν εκπαίδευση,
• φροντίδα στην πρώιμη ηλικία,

Η έμφαση στην προσχολική αγωγή είναι για εμάς μια μακρόπνοη επένδυση στην ισότιμη ανάπτυξη όλων των παιδιών, ανεξάρτητα από τις κοινωνικοοικονομικές συνθήκες μέσα στις οποίες ζουν. Σχεδιάζουμε πλέον αναλυτικά την παιδαγωγική αναμόρφωση των προγραμμάτων των βρεφονηπιακών σταθμών γιατί γνωρίζουμε ότι τα πρώτα βήματα στην εκπαίδευση του παιδιού είναι καθοριστικά για το μέλλον του. Ένα παιδαγωγικό περιβάλλον, το οποίο μέσα από παιχνίδια σχεδιασμένα με τέτοιο τρόπο ώστε να κινητοποιούν την αντίληψη, τη λειτουργία των αισθήσεων, τη δημιουργική σκέψη και να ενεργοποιούν τα αντανακλαστικά των παιδιών αποσκοπεί στη φυσική, συναισθηματική, γνωστική και κοινωνική ανάπτυξή τους. Και όπως δείχνει η διεθνής εμπειρία το κοινωνικό και οικονομικό αποτύπωμα στο μέλλον των παιδιών από ένα τέτοιο περιβάλλον προετοιμασίας είναι ιδιαίτερα θετικό.


Ποιοι είναι οι βασικοί στόχοι αυτού του εγχειρήματος; Πώς προέκυψε η ανάγκη εκσυγχρονισμού των βρεφονηπιακών σταθμών; Θα ακολουθήσουμε κάποια παιδαγωγική πρόταση που εφαρμόζεται ήδη σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες ή θα δημιουργήσουμε εξαρχής ένα σύστημα εξατομικευμένο στις ανάγκες της χώρας μας;

Τo κράτος έως σήμερα ενδιαφερόταν για τα κτίρια, τις προδιαγραφές των χώρων και το ωράριο λειτουργίας. Σίγουρα κι αυτά είναι σημαντικά, αλλά δεν νοείται μια σύγχρονη κοινωνία να αντιμετωπίζει τους βρεφονηπιακούς σταθμούς ως χώρους φύλαξης των παιδιών και μόνο. Έως σήμερα δεν υπάρχει στην Ελλάδα ένα καθορισμένο πλαίσιο εκπαιδευτικής αγωγής και αυτό είναι που αλλάζουμε. Στο Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών υποθέσεων, ταυτόχρονα με το Child Guarantee «τρέχουμε» ένα καινοτόμο πρόγραμμα αναβάθμισης της προσχολικής αγωγής και ανασχεδιασμού του τρόπου λειτουργίας των βρεφονηπιακών σταθμών. Με μια εξαιρετική ομάδα πανεπιστημιακών, ειδικών και παιδαγωγών με διεθνή εμπειρία και με επικεφαλής τον καθηγητή Οικονομικών του Yale, Κωνσταντίνο Μεγήρ και με τη συμβολή της ΔιαΝΕΟσις, δημιουργούμε το πρώτο Preschool Curriculum στη χώρα μας. Βασικός μας σκοπός είναι η καλλιέργεια περαιτέρω δεξιοτήτων στα παιδιά ταυτόχρονα με την καταπολέμηση του κοινωνικού αποκλεισμού όπως αυτός μπορεί και ριζώνεται στα πρώτα χρόνια της ζωής τους.

Σε αυτή την προσπάθεια έχουμε 3 βασικούς στόχους:
1. Την ισότιμη ανάπτυξη των παιδιών σε ένα αναβαθμισμένο παιδαγωγικά περιβάλλον που θα τους διασφαλίζει ίσες ευκαιρίες για το μέλλον.
2. Την προληπτική δράση για την υγιή ανάπτυξη των παιδιών, με έμφαση στην διάγνωση διαφόρων παθήσεων. Αντιμετωπίζουμε την χρόνια απουσία πρώιμης παρέμβασης σε ζητήματα νευρολογικών και συμπεριφορικών διαταραχών, και δημιουργούμε προϋποθέσεις για την έγκαιρη διάγνωση και θεραπευτική παρέμβαση μέσα στους ίδιους τους βρεφονηπιακούς σταθμούς. Ξέρουμε από μελέτες ειδικών ότι η έγκαιρη διάγνωση και η επακόλουθη πρώιμη παρέμβαση σε παιδιά έως 4 ετών μπορεί να περιορίσει έως και 50% τις επιπτώσεις του φάσματος του αυτισμού και έχει έρθει η στιγμή να δράσουμε.
3. Τη διαμόρφωση συνεργασίας και επαγγελματικής αλληλεπίδρασης μεταξύ γονέων, εκπαιδευτικών, αναπτυξιολόγων και ειδικών ψυχικής υγείας ώστε η εκπαιδευτική διαδικασία να συνεχίζει και στο σπίτι.

Ελάχιστο Εγγυημένο Εισόδημα για τις κακοποιημένες γυναίκες που μένουν σε δομές φιλοξενίας. Τι θα σημάνει αυτό για τις γυναίκες που έχουν πέσει θύματα βίας; Πώς θα μπορέσουν να το αξιοποιήσουν;
Πράγματι, αυτή τη χρονιά όχι μόνο οι δικαιούχοι του Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος θα το δουν διπλό στους λογαριασμούς τους αλλά και συμπολίτες μας που έως τώρα δεν το έπαιρναν καθόλου. Στην προσπάθειά μας να στηρίξουμε όσο περισσότερο μπορούμε τους πιο ευάλωτους, το επεκτείναμε, εντάσσοντας για πρώτη φορά σε αυτό τους αστέγους και τις γυναίκες θύματα βίας που διαβιούν σε ξενώνες φιλοξενίας. Οι γυναίκες που έχουν υποστεί βία και κακοποίηση-και συχνά είναι και μητέρες- εκτός από τη στέγαση χρειάζονται μία επιπλέον βοήθεια για να σταθούν ξανά στα πόδια τους. Ένα άτομο που κακοποιείται και μάλιστα πολλές φορές για χρόνια, έχει να αντιμετωπίσει πολλά ζητήματα ψυχολογικά, σωματικά, ζητήματα υγείας αλλά και επιβίωσης καθώς για αρκετό χρονικό διάστημα δεν μπορεί να εργαστεί. Οι συνθήκες που βιώνουμε είναι πρωτόγνωρες και εξαιρετικά δύσκολες για όλους μας. Είναι ακόμα πιο δύσκολες για τους συμπολίτες μας που από τη μια στιγμή στην άλλη βρέθηκαν χωρίς σπίτι και εργασία και ως Πολιτεία έχουμε καθήκον να στεκόμαστε δίπλα τους.

Οι οίκοι ευγηρίας δεν επλήγησαν από τον κορωνοϊό στο πρώτο κύμα της πανδημίας, στο δεύτερο όμως δεν μπόρεσε να ελεγχθεί η διασπορά στους χώρους των γηροκομείων. Τι συνέβαλε σε αυτό;

Το λέγαμε από την αρχή, δεν υπάρχουν μέτρα εξάλειψης του ιού, υπάρχουν μόνο μέτρα περιορισμού της διασποράς του. Κι αυτό τελικά έχει να κάνει με τη συνολική του διασπορά στην κοινότητα άρα τα γενικά επιδημιολογικά δεδομένα. Στην προσπάθειά μας να προστατεύσουμε τους ηλικιωμένους που μένουν σε κλειστές δομές, έχουμε απαγορεύσει τα επισκεπτήρια από τον Μάρτιο. Έχουμε κρατήσει τις γιαγιάδες και τους παππούδες μας, σε αυτή την ευαίσθητη ηλικία, μακριά από τους αγαπημένους τους για να μη βάλουμε σε κίνδυνο την υγεία τους. Την ίδια ώρα έχουμε ορίσει τα αυστηρότερα πρωτόκολλα στην Ευρώπη, οι εργαζόμενοι καθημερινά συμπληρώνουν σχετικό ερωτηματολόγιο, κάνουν μοριακό τεστ κάθε δύο εβδομάδες, οι έλεγχοι για την τήρηση των μέτρων είναι συνεχείς ενώ τα πρόστιμα είναι ιδιαιτέρως τσουχτερά. Ένα και μόνο λάθος όμως, μία επαφή, ένας ασυμπτωματικός εργαζόμενος που είναι φορέας, είναι αρκετά για να γίνει διασπορά. Θα το επαναλάβω για μία ακόμη φορά: Σε αυτή την πανδημία, τον πιο σημαντικό ρόλο έχει η ατομική ευθύνη, η ευθύνη μας απέναντι στην κοινωνία και τον συνάνθρωπο. Μία δική μας αβλεψία, μπορεί να οδηγήσει στην εντατική έναν συνάνθρωπό μας. Να μην το ξεχνάμε αυτό, ούτε λεπτό.