- Infokids.gr - https://www.infokids.gr -

Γονείς νάρκισσοι: Πόσο επικίνδυνοι τελικά είναι και με ποιο τρόπο ακριβώς βλάπτουν τα παιδιά τους;

Της Φλώρας Κασσαβέτη

Στο φως έχει έρθει τα τελευταία χρόνια η ναρκισσιστική διαταραχή [2] και πολλά έχουν γραφτεί για το πόσο επικίνδυνοι μπορεί να αποδειχθούν οι ναρκισσιστές στις σχέσεις τους με άλλους ανθρώπους. Εκτός όμως από τους πιθανούς νάρκισσους συντρόφους, που μπορεί να συναντήσουμε και αν είμαστε έξυπνοι και τους αναγνωρίσουμε να τους αποφύγουμε, οι σχέσεις με τους νάρκισσους μπορεί να αφορούν δεσμούς αίματος.

Τι θέλουμε να πούμε με αυτό; Πολλοί από εμάς μπορεί να οφείλουμε πολλά από τα ψυχολογικά μας θέματα ή τραύματα στο ότι μεγαλώσαμε με νάρκισσους γονείς. [3] Κι αν το έχουμε υποψιαστεί αυτό, είμαστε σε καλό δρόμο. Είναι πολύ πιθανό, όμως, το μεγαλύτερο μέρος της ζωής μας να περάσει και να μην έχουμε καταλάβει ότι η σχέση με τη μητέρα ή τον πατέρα μας ήταν επιβαρυντική ή βλαπτική, επειδή ήταν ναρκισσιστική.

Η Χριστίνα Μπογιατζή, Ψυχολόγος – Λογοπαθολόγος με ειδίκευση στη Ναρκισσιστική Διαταραχή, είναι η ειδικός που επιλέξαμε για να συζητήσουμε για τους νάρκισσους γονείς, ρίχνοντας περισσότερο φως σε αυτή τη διαταραχή προσωπικότητας η οποία είναι πιο συχνή από όσο φανταζόμαστε.

Πόσο συχνή είναι η ναρκισσιστική διαταραχή;

Ο επιπολασμός αυτή τη στιγμή είναι 1-6% στον απλό πληθυσμό (όχι στις κλινικές περιπτώσεις). Αυτή η διαταραχή είναι απολύτως επικίνδυνη, ειδικά σε πλαίσιο ενδοοικογενειακό με ανήλικα που εμπλέκονται σε αυτό το σχήμα. Οι άνθρωποι αυτοί υπολείπονται σοβαρά σε ενσυναίσθηση, πράγμα που τους καθιστά απειλητικούς προς το σύνολο της κοινωνίας. Εάν αφαιρέσουμε την ενσυναίσθηση από τον ψυχισμό μας, θα γίνουμε άδειοι, εναντιωματικοί [4] και σίγουρα θα απέχουμε μακράν της ανθρώπινής μας φύσης. Σίγουρα δεν είναι κατάλληλοι για γονείς, δεδομένου ότι αδυνατούν να δουν τα παιδιά τους ως πρόσωπα, τα βλέπουν μόνο ως αντικείμενα και συνεπώς τους αφαιρούν το δικαίωμα να υπάρχουν ως ξεχωριστές οντότητες.

Πώς μπορούμε να ξεχωρίσουμε κάποιον με ναρκισσιστική διαταραχή;

Έχουν μία μεγαλειώδη αίσθηση του εαυτού τους, θεωρούν πως δικαιούνται πάντα μία ευνοϊκότερη μεταχείριση σε σχέση με τους άλλους, είναι άκρως χειριστικοί και ποτέ δεν αναλαμβάνουν ευθύνη για όσα πράττουν. Βρίσκονται πάντα σε μία συνθήκη «θυματοποίησης» όπου τελικά οι ίδιοι είναι θύτες και οι άλλοι θύματα. Είναι ένας αόρατος ψυχολογικός πόλεμος, σαν ένα θέατρο σκιών, μία πλάνη, μία αυταπάτη. Συνήθως, προδίδονται όταν υφίστανται κάποιο είδος ματαίωσης από το περιβάλλον, όπου εκεί μπορεί και να εμφανίσουν τη λεγόμενη «ναρκισσιστική οργή» και να εκραγούν τόσο πολύ που να είναι δυσανάλογη η συναισθηματική τους αντίδραση και συνεπώς έτσι να κινήσουν υποψίες στον περίγυρό τους.

Τι ακριβώς είναι επικίνδυνο στα άτομα με ναρκισσιστική διαταραχή;

Ο κίνδυνος πρυτανεύει όταν απουσιάζει η ενσυναίσθηση. Η έλλειψη ενσυναίσθησης είναι μία ενδότερη αποποίηση συναισθημάτων που φέρνει το άτομο αντιμέτωπο με την κενότητα. Αυτό το αίσθημα (κενότητας) προκαλεί αλυσιδωτές αντιδράσεις στην ενδοπροσωπική δομή και έτσι, υπάρχει η ανάγκη να δημιουργήσει σε μορφή «κύματος» ανάλογες και αντίστοιχες σε άλλα πρόσωπα. Για να γίνουμε πιο σαφείς και απλοί, οι ναρκισσιστές θέλουν με κάθε τρόπο να προσκαλέσουν (ασυνείδητα συνήθως) τους άλλους στον δικό τους κόσμο και να γίνουν ίδιοι με αυτούς [5]. Είναι επικίνδυνοι, επειδή αυτή η επίκληση δεν είναι ποτέ για καλό σκοπό, είναι πάντα με απώτερη στόχευση την εσωτερική αποδόμηση του άλλου.

Νάρκισσος, όμως, δεν είναι μόνο ένας πιθανός ερωτικός σύντροφος, ένα αφεντικό ή μία φίλη. Μπορεί να είναι και ο γονιός μας. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά καμπανάκια που μας υποδηλώνουν ότι ένας γονιός είναι νάρκισσος;

Η ναρκισσιστική προσωπικότητα υπάρχει σε όλες τις μορφές. Η χείριστη μορφή ίσως να είναι εκείνη της μητρικής φιγούρας. Η φιγούρα αυτή κρατάει στα χέρια της τις επόμενες γενιές και έτσι, καθορίζει εν πολλοίς το μέλλον. Ο γονέας ναρκισσιστής είναι ένας που ουδέποτε θα δει το παιδί του ως ξεχωριστή οντότητα, θα το ενδοβάλει ως προέκταση του εαυτού του και θα δημιουργήσει στο παιδί αυτό μία βαθιά υπαρξιακή κρίση με πολλά συνοδά ψυχολογικά στοιχεία χρόνιου τραυματισμού. Για παράδειγμα, θα είναι τόσο βαθιά η εργαλειοποίηση του παιδιού, που το ίδιο το παιδί θα μυηθεί σε μία αλληλεξαρτώμενη σχέση με όσους το εργαλειοποιούν και μεταγενέστερα. Θα χρειαστεί πολύς οδυρμός, κόπος και υποστήριξη για να σπάσει αυτός ο φαύλος κύκλος μέσα στο παιδί που κάποτε θα γίνει ενήλικας.

Πόσο κινδυνεύει ένα παιδί που μεγαλώνει με νάρκισσο γονιό; Ποια είναι η πιθανή εξέλιξή του;

Το παιδί αυτό θα εργαλειοποιηθεί απόλυτα. Θα εκπαιδευτεί να νιώθει πάντοτε ένα «εξάρτημα», ένα «Αξεσουάρ» ενός άλλου ανθρώπου και όχι ένα αυτόφωτο, αυτόβουλο ον. Η ναρκισσιστική εργαλειοποίηση είναι μορφή κακοποίησης [6] που κομματιάζει τον άνθρωπο στην ολότητά του, και στο μέλλον αυτός ο άνθρωπος θα έχει συναισθηματικές διαρροές, ήτοι εθισμούς, ξεσπάσματα, εξαρτητική συμπεριφορά κτλ. Η χαμηλή αυτοεκτίμηση είναι δεδομένη σε παιδιά που είχαν γονείς με αυτή τη διαταραχή. Η ευχή και προσπάθεια της επιστημονικής κοινότητας είναι να μπορούμε να επιμορφώνουμε τα θύματα για να σπάνε αυτόν τον κύκλο της κακοποίησης μέσα τους.

Μπορεί ένα παιδί που μεγαλώνει με νάρκισσο γονιό να εξελιχθεί το ίδιο σ ε νάρκισσο;

Είναι μία μεγάλη πιθανότητα. Δεν είναι όμως απαραίτητο. Αυτό θα εξαρτηθεί από άλλες παραμέτρους όπως το γονιδίωμα του παιδιού, τις αντιστάσεις από το περιβάλλον και πολλά άλλα. Η σκυτάλη της γονεϊκότητας του ναρκισσιστή είναι πολυπαραγοντικής φύσης ως προς την εξελικτική της πορεία.
Ποιο είναι το καθήκον ενός γονιού, προκειμένου να αποφύγει να φουντώσει τυχόν ναρκισσιστικά στοιχεία στο ή στα παιδιά του;

Το καθήκον του θα ήταν καταρχάς να είναι ο ίδιος ευθυγραμμισμένος με τους όρους της ενσυναίσθησης και της αυτοεκτίμησης. Δευτερογενώς, θα πρέπει να διδάσκει τα ίδια στα παιδιά του μέσα από το παράδειγμά του και όχι τόσο μέσα από τον κηρυγματικό του λόγο. Οι λέξεις είναι δυνατές μόνο εάν συνοδεύονται και υποβαστάζονται από πράξεις. Καθήκον του γονέα είναι να μπορεί να οριοθετεί τυχόν παρεκκλίνουσα συμπεριφορά του παιδιού του μέσα από συνέπειες, να το διαπαιδαγωγεί με βασικούς πυλώνες τον αυτοσεβασμό, την προσωπική αυτονόμηση και την πεποίθηση πως όλοι αξίζουμε την αγάπη. Το αντίπαλο δέος του ναρκισσισμού είναι η ενσυναίσθηση και η αυτοεκτίμηση.

Πώς ακριβώς αντιλαμβάνεται το παιδί της μια νάρκισσος μητέρα; Γνωρίζω αρκετές μητέρες που υποψιάζομαι ότι έχουν τη συγκεκριμένη διαταραχή και δηλώνουν μια λατρεία προς τα παιδιά τους. Ισχύει αυτό;

Η λατρεία προς τα παιδιά είναι κάπως γενικευμένος όρος. Τα παιδιά μας τα αγαπάμε, τα εκπαιδεύουμε, τα φροντίζουμε και στο τέλος τα καθιστούμε ικανά να ζουν χωρίς εμάς. Οτιδήποτε άλλο, στο φάσμα της «λατρείας» όπως αναφέρετε από μητέρες, είναι άξιο να ερευνηθεί από την ίδια τη μητέρα που επικαλείται το αίσθημα της λατρείας. Η νάρκισσος μητέρα βλέπει το παιδί της ως μία προέκταση του εαυτού της, ως ένα κάτοπτρό της, το οποίο όμως δεν έχει αυτόνομο είδωλο, είναι πάντα καθρέπτης της δικής της ύπαρξης.

Η ναρκισσίστρια μάνα δεν βλέπει το παιδί της ως ξεχωριστό πρόσωπο, είναι απλά μία αντανάκλαση δική της. Το κατατάσσει σε κατηγορίες ανάλογα με τις λειτουργίες του. Το ήσυχο και καλόβολο παιδί γίνεται ο παρηγορητής της, το δυναμικό γίνεται η δική της δύναμη, το μπερδεμένο παιδί είναι αυτό που αποποιείται και ούτω καθεξής. Κάθε παιδί είναι ένα άλλο πιόνι στη σκακιέρα της ναρκισσίστριας μάνας, (στρατιώτης, πύργος, αξιωματικός κτλ.).

Τι θεωρείτε από την εμπειρία σας πιο επιβαρυντικό για ένα παιδί: να μεγαλώνει με νάρκισσο μπαμπά ή νάρκισσο μαμά;

Ο γονέας με αυτή τη διαταραχή θα προκαλέσει δομικές ζημιές στον παιδικό ψυχισμό, αυτό είναι αδιαμφισβήτητο. Συνήθως, ο γονέας νάρκισσος, που είναι το ίδιο φύλο με το παιδί, αυτός θα είναι ο πιο ζημιογόνος, διότι το παιδί (λόγω ανάπτυξης) θα χρειαστεί να ταυτιστεί μαζί του και συνεπώς θα ενστερνιστεί περισσότερα από τα κακοποιητικά του στοιχεία. Υπάρχουν όμως περιπτώσεις που ένας ναρκισσιστής γονέας -αντίθετου φύλου με του παιδιού του- είναι τόσο κακοήθης που η βαναυσότητα της διαταραχής του υπερβαίνει ακόμη και την ετερότητα των φύλων.

Πότε ένα παιδί καταλαβαίνει ότι έχει μεγαλώσει με νάρκισσο γονιό; Δυσκολεύεται να το αντιληφθεί;

Τα σημάδια αρχίζουν από νωρίς. Η ύστερη παιδική ηλικία και η προεφηβεία (9-11 ετών) είναι πια σίγουρα ενδεικτικές περίοδοι μίας κακοποιημένης αυτοσυνειδητότητας. Βλέπουμε εκεί στοιχεία αποδιοργάνωσης του παιδιού, δυσκολία στα μαθησιακά, αστάθεια στα συναισθήματα και τη διάθεση, δυσανάλογες αντιδράσεις και γενικά, ανάρμοστες συμπεριφορές. Ο τρόπος να βοηθηθεί αφορά κυρίως σε όσους βρίσκονται δίπλα στο παιδί. Να υπενθυμίσω εδώ, ο ναρκισσιστής γονέας έχει πολλές κρυψώνες και δεν είναι εύκολο να ανιχνευθεί. Θα κρυφτεί πίσω από μία ψευτο-δοτικότητα σε υλικά αγαθά και ίσως και από εξωτερικευμένη έκδηλη τρυφερότητα, η οποία όμως είναι μόνο για να μην τον υποψιαστούν. Το παιδί ωστόσο ξέρει…

Η άποψη της ψυχολογίας υποστηρίζει ότι είναι πιθανό να ερωτευτούμε και να κάνουμε σχέση με κάποιον που μας θυμίζει τον γονιό μας. Κυρία Μπογιατζή, θα σας κάνω μια απλή σχηματική ερώτηση που βασίζεται σε συγκεκριμένο παράδειγμα. Αν ο πατέρας μου ήταν νάρκισσος, είναι πιθανό να ερωτεύομαι νάρκισσους; Μεγαλώνοντας με νάρκισσο γονιό είναι πιθανό να έλκεσαι από νάρκισσους συντρόφους;

Σαφέστατα και είναι πιθανό να συμβεί αυτό, καθώς πάντα αναπαράγουμε όσα μας έχουν τραυματίσει, εκτός εάν τα θεραπεύσουμε και τα επουλώσουμε συνειδητά. Είναι μεγάλη η πιθανότητα να ελκύσουμε σύντροφο που φέρει τις ίδιες προδιαγραφές με εκείνον τον άνθρωπο που μας μεγάλωσε, είτε ήταν μητέρα ή πατέρας.

Γενικά, ποιους έλκουν οι νάρκισσοι; Μπορεί δύο νάρκισσοι να συνάψουν συντροφική σχέση;

Οι νάρκισσοι συνήθως ελκύουν άτομα με εξαρτητική συμπεριφορά, με φόβο εγκατάλειψης και γενικά με ανασφάλειες και χαμηλή αυτοεκτίμηση. Δύο νάρκισσοι μπορούν να βρεθούν και να ελκύσουν ο ένας τον άλλον, όμως θα είναι συνήθως μία πολύ εντασιακή σχέση, ενδεχομένως ολέθρια. Δεν θα έχει μέσα της στοιχεία αγάπης και συντροφικότητας. Θα είναι σαν να τοποθετείς τέσσερις βασιλιάδες σε μία σκακιέρα, όχι δύο.

Έχουν γίνει κάποιες αναφορές στην καταστροφική σχέση μεταξύ νάρκισσων και εκείνων με οριακή διαταραχή. Είναι πράγματι αλήθεια ότι έλκουν ο ένας τον άλλον; Γιατί;

Οι οριακοί (άνθρωποι με τη μεταιχμιακή διαταραχή προσωπικότητας- borderline), έχουν μεγάλη αστάθεια στα συναισθήματα και την αυτοεικόνα τους. Έχουν ακραίες εξαρτητικές συμπεριφορές μέχρι τον βαθμό αυτοτραυματισμού ή και αυτοκτονικής συμπεριφοράς. Άνθρωπος με την οριακή που θα πέσει στα χέρια ενός με τη ναρκισσιστική διαταραχή θα είναι πολύ ευάλωτος στα χέρια του. Θα λέγαμε πως κινδυνεύει ακόμη και η ζωή του, γιατί ο ναρκισσιστής θα χρησιμοποιήσει χειριστικά τους φόβους του οριακού και θα δημιουργήσει σε αυτόν βαθιά ανασφάλεια (βαθύτερη από την υφέρπουσα) και συνεπώς το αίσθημα κενού που ήδη έχει θα επιφέρει παντελή έλλειψη νοήματος για τον ίδιο. Τα αποτελέσματα θα είναι καταστροφικά.

Αν η ναρκισσιστική διαταραχή είναι μια ψυχική διαταραχή όπως π.χ. η κατάθλιψη ή η διπολική διαταραχή, γιατί αντιμετωπίζεται από ψυχολόγους, και ακόμα και από όλους τους υπόλοιπους με τόση σκληρότητα; Γιατί αναφέρονται τόσες πολλές λεπτομέρειες για το πόσο επικίνδυνα είναι τα άτομα με ναρκισσιστική διαταραχή και πώς να προστατευτούμε από αυτά και δεν δίνεται έμφαση στο πώς μπορούν να βοηθηθούν, όπως συνήθως γίνεται για τα άτομα με όλες τις υπόλοιπες ψυχικές διαταραχές;

Προσωπικά, ύστερα από χρόνια έρευνας σε βάθος για το ναρκισσισμό που έχω διεξαγάγει, δεν κατηγοριοποιώ πια αυτή τη διαταραχή σε ψυχική νόσο. Θεωρώ πως είναι μία επιλογή από ένα σημείο και μετά. Ακούγεται αντιεπιστημονικό, απλώς δεν μπορώ να τους τοποθετήσω σε εκείνες τις διαταραχές που οι άνθρωποι όντως παλεύουν με τον εσωτερικό τους κόσμο. Οι ναρκισσιστές φαίνονται τόσο ικανοποιημένοι από τον εαυτό τους, που τελικά δεν εγείρουν σε εμένα το αίσθημα της συμπάθειας. Αμφισβητώ πάντα τα κίνητρά τους και τις μύχιές τους εκφράσεις ως προς την αυθεντικότητα και ανιδιοτέλειά τους.

Πιστεύετε ότι πραγματικά δεν υπάρχει ελπίδα για τους νάρκισσους; Δεν μπορούν ποτέ των ποτών να συνάψουν υγιείς σχέσεις;

Όσο κυριαρχεί το ναρκισσιστικό φρόνημα μέσα τους, ουδεμία περίπτωση υπάρχει για κάποια υγιή σχέση με άλλον άνθρωπο. Θα είναι πάντα το εμπόδιο ο ναρκισσισμός τους.

Ποια είναι η συμβουλή σας απέναντι σε κάποιον που έχει σχέση με νάρκισσο σύντροφο και ποια απέναντι σε εκείνον που έχει νάρκισσο γονιό;

Για εκείνον με νάρκισσο σύντροφο θα σύστηνα απόλυτη αποχή και απομάκρυνση, για εκείνον με γονέα τα πράγματα είναι πολύ εξατομικευμένα. Κάθε περίπτωση είναι διαφορετική.

Πόσο εύκολο είναι για έναν νάρκισσο να συνειδητοποιήσει τη διαταραχή του και να ζητήσει βοήθεια, έτσι ώστε να μην υπονομεύονται οι σχέσεις του με τους σημαντικούς άλλους στη ζωή του;

Δυστυχώς, οι άνθρωποι με ναρκισσιστική διαταραχή δεν εμφανίζονται εύκολα στο γραφείο ή το ιατρείο ενός ειδικού. Δεν θεωρούν πως πλήττονται από κάποια ασθένεια ή ευαλωτότητα και συνεπώς δεν αναζητούν βοήθεια.

Τι θα κάνατε ως ψυχολόγος αν ένα άτομο με ναρκισσιστική διαταραχή ζητούσε την βοήθειά σας; Θα τον αναλαμβάνατε; Και πώς ακριβώς θα τον βοηθούσατε;

Θα τον παρέπεμπα σε ψυχίατρο για αρχική διάγνωση και κατόπιν της διάγνωσης θα έπρεπε να ξέρω τον ακριβή λόγο που αναζητά βοήθεια. Μέχρι στιγμής, το κίνητρο που έχω δει να έχουν αυτές οι προσωπικότητες για να προσέλθουν σε ειδικό δεν είναι ποτέ υγιές και ανιδιοτελές. Είναι για να αποσπάσουν πληροφορίες και να τις χρησιμοποιήσουν κατά το δοκούν σε μεταγενέστερο χρόνο είτε εις βάρος του ειδικού ή και ενός άλλου εμπλεκόμενου προσώπου.

Τα πρόσφατα γεγονότα με την υπόθεση της κυρίας Πισπιρίγκου, υπόθεση με την οποία ασχοληθήκατε προσωπικά, έφεραν στο φως τις υπόνοιες ότι η συγκεκριμένη μητέρα- που κατηγορείται ως δολοφόνος ενός τουλάχιστον από τα τρία παιδιά της- είχε ναρκισσιστική διαταραχή; Ποια είναι η άποψή σας σχετικά με αυτό;

Είναι σαφές πως δεν μπορώ να προσφέρω μία διάγνωση, καθώς αυτό θα αντέβαινε σε όρους δεοντολογίας, ωστόσο έχουν διαπιστωθεί στοιχεία ναρκισσιστικής συμπεριφοράς κυρίως μέσα από αδιάσειστα στοιχεία (ηχητικά ντοκουμέντα, μηνύματα, συνεντεύξεις, ιχνογραφήματα κτλ.), όπου διαπιστώνεται μία ακραιφνής απουσία συναισθήματος από την πλευρά της ενόσω ένα ή και περισσότερα παιδιά της ήταν ευάλωτα, ασθενικά ή και νεκρά. Υπάρχει μία υποτίμηση στο συναίσθημα από εκείνη, σαν ένα τυφλό σημείο μέσα της, ένα κενό. Και η ανάλυση των ζωγραφιών της μικρής Τζωρτζίνας, με τις οποίες ασχολήθηκα και προσωπικά, έδειχναν κυρίως ότι το παιδί δεν ένιωθε ασφαλές.

Ανεξάρτητα με την πολύκροτη υπόθεση της κας Πισπιρίγκου, σε πολλές περιπτώσεις διαπιστώνουμε συνοσηρότητα σε ένα πρόσωπο, ήτοι πάνω από μία διαταραχές μαζί. Μπορεί να εμφανιστεί η οριακή διαταραχή μαζί με τη ναρκισσιστική ή να είναι η ψυχοπαθητική με τη ναρκισσιστική ή ένας συνδυασμός άλλων. Οι ψυχίατροι θα χρειαστούν εξειδικευμένη γνώση για να μπορούν να κατονομάσουν και να διαγιγνώσκουν εύστοχα και με επάρκεια την κάθε διαταραχή σε όλες της τις εκφάνσεις. Η κα Πισπιρίγκου έχει εμφανίσει στοιχεία εξαρτητικής προσκόλλησης προς τον κ. Δασκαλάκη αλλά και ναρκισσισμού. Εάν έχει όντως διαπράξει το έγκλημα για το οποίο κατηγορείται, τότε σίγουρα εμφανίζει στοιχεία και της ψυχοπαθητικής διαταραχής. Οι τελευταίες δύο διαταραχές (ψυχοπαθητική και ναρκισσιστική) έχουν σοβαρή έλλειψη ενσυναίσθησης, πράγμα που όπως προανέφερα μπορεί να αποβεί επικίνδυνο και μοιραίο. Αυτό ανήκει στο cluster B των ψυχιατρικών διαταραχών του DSM 5 (Diagnostic Statistical Manual for Mental Disorders).

Πόσο συχνό είναι το cluster στη διάγνωση ενός ατόμου; Πόσο λάθος θεωρείτε να μπαίνει η ταμπέλα “οι νάρκισσοι είναι επικίνδυνοι”, όταν στην πραγματικότητα το προφίλ ενός εν δυνάμει δολοφόνου μπορεί να είναι πολύ πιο σύνθετο;

Οποιαδήποτε άποψη από θέση άγνοιας είναι επικίνδυνη. Οι ειδικοί γνωρίζουν και θα πρέπει να εισακουστούν. Η δική μου εξειδίκευση μέσα από τη διατριβή μου αφορά στο ναρκισσισμό και γι΄αυτό μπορώ να αναφερθώ σε αυτόν. Οι ψυχίατροι είναι ειδήμονες και αναμένω κι εγώ μαζί με όλους, τα δικά τους ευρήματα.

Θεωρείτε ότι η κοινωνία μας ευνοεί τον ναρκισσισμό; Κι αν ναι, τι μπορούμε να κάνουμε για αυτό;

Η κοινωνία μας βρίθει ναρκισσιστικών ερεισμάτων. Όλα είναι εικόνες, ιδέες και πλασματικές πραγματικότητες. Είναι σαν να ζούμε σε μία εικονική ζωή. Σαν να ζούμε σε μία ταινία. Είμαστε αποσυνδεδεμένοι και αποκομμένοι από ό,τι δίνει νόημα στη ζωή μας. Πρέπει να ευαισθητοποιηθούμε, να δώσουμε μήνυμα ενσυναίσθησης και αυτοεκτίμησης στις επόμενες γενιές. Πρέπει να εξέλθουμε της προσωπικής μας μέριμνας και να δούμε τον εαυτό μας πιο συλλογικά, να ζήσουμε ανάμεσα στους ανθρώπους και όχι απέναντί τους. Τα σχολεία είναι βαθμοθηρικά [7], οι εκδρομές των παιδιών δεν έχουν κίνητρο συναισθηματικής νοημοσύνης, οι φιλίες είναι συγκυριακές, οι σύντροφοι δεν μιλούν το βράδυ ο ένας με τον άλλον για αληθινά συναισθήματα, φοβόμαστε ακόμη και τη σκιά μας πια. Δεν ψάχνουμε το νόημα, ζούμε επιφανειακά. Αυτά πρέπει να τα αλλάξουμε πριν παραδώσουμε τη σκυτάλη στην επόμενη γενιά. Άλλωστε, τα εγκλήματα που έχουν επικρατήσει στην επικαιρότητα είναι σαφής οιωνός. Δεν έχουμε περιθώριο για στρουθοκαμηλισμό ούτε και για ωχαδερφισμό.

Διαβάστε επίσης:

Παιδιατρικό Κέντρο Αθηνών: 40 χρόνια φροντίδας και αγκαλιάς για τα παιδιά [8]

Τι υποστήριξε ο νηπιαγωγός που κατηγορείται ότι φίλησε και χάιδεψε 5χρονη στο διάλειμμα με άσεμνο τρόπο [9]

Η αγαπημένη τηλεοπτική σειρά της Πισπιρίγκου όπου πρωταγωνιστούσε….η κεταμίνη – Η προφητική ανάρτηση για τους θανάτους των παιδιών [10]