«Έπρεπε να αγοράσω ρούχα για το βρεφάκι και είχε κατηγορία στα βρεφικά ρουχαλάκια αγόρι και κορίτσι, μου έκανε εντύπωση».

Η Μαίρη Συνατσάκη, πρόσφατα, έκανε μια τολμηρή – ή πέρα από τα συνηθισμένα των ελληνικών δεδομένων – δήλωση για τον διαχωρισμό των βρεφικών ειδών σε κοριτσίστικα και αγορίστικα.

«Μου έκανε τρομερή εντύπωση όταν ξεκίνησα να αγοράζω ρούχα για την μικρή – αυτό έγινε όταν ήμουν 7 μηνών έγκυος – που έμπαινα σε sites και έπρεπε να αγοράσω ρούχα για το βρεφάκι και είχε κατηγορία στα βρεφικά ρουχαλάκια αγόρι και κορίτσι. Γιατί αποφασίσαμε από την πρώτη στιγμή ύπαρξης ενός ατόμου πρέπει να φορτιστεί αυτό με συγκεκριμένα χρώματα, συγκεκριμένες εικόνες; Όχι δεν το καταλαβαίνω καθόλου! Ήθελα να έχει η μικρή και φορμάκια με δεινοσαυράκι και αμαξάκι και έμπαινα στα αγορίστικα. Αυτός ο διαχωρισμός σε τόση μικρή ηλικία. Τα κοριτσάκια αποτυπώνονται σαν πράα, γλυκά κοριτσάκια. Επίσης, μαθαίνουμε στην κόρη μας την έννοια της συναίνεσης. Το Stop. Δεν θέλω να αγκαλιαστώ, δεν μου αρέσει αυτό. Το σώμα και η ύπαρξη της δεν είναι διαθέσιμα για όλους, έτσι χωρίς τη δική της συναίνεση. Από τώρα ξέρει αν θέλει να της δίνουμε αγκαλιά ή φιλί. Συναίνεση απέναντι και σε εμάς. Πρέπει να λέει και σε εμάς όχι και εμείς να το σεβόμαστε», ήταν τα λόγια της παρουσιάστριας στο βίντεο που δημοσίευσε στο κανάλι της στο Youtube.

Η αντίδραση; Αυτή ακριβώς που θα περίμενε κανείς: έντονη και αρνητική, ειδικά στην πλατφόρμα όπου κυριαρχεί η κριτική, δηλαδή το X. Πλήθος χρηστών στήριξε την άποψη της Yοutuber, όμως, πολλοί ήταν και εκείνοι που στράφηκαν εναντίον με διάφορα επιχειρήματα.

«Επιτέλους, ας μεγαλώσει το παιδί της όπως θέλει χωρίς να μας ζαλίζει», είπαν κάποιοι.

Ένας άνθρωπος με ευρεία επιρροή στα social media, είναι ευτυχές να θέλει – παρότι γνωρίζει ότι δε θα είναι ευχάριστος σε όλους – να θέσει υπό συζήτηση θέματα που θίγουν την ισότητα και την ελευθερία της έκφρασης.  Και αυτό, γιατί η κοινωνία δε θα αλλάξει εν μία νυκτί, κάνοντας δακτυλοδεικτούμενο κάθε ακακοποίητη ή κάθε γυναίκα που δέχεται κακοποίηση.

Οι αλλαγές στις κοινωνίες, που αποτελούν βαθιές τομές, χρειάζονται χρόνια, ίσως και γενιές. Κάθε άνθρωπος που κάνει μια ανοιχτή συζήτηση, βάζει έστω και ένα, πολύ μικρό λιθαράκι προς την κατεύθυνση αυτή. Και ο διαχωρισμός των βρεφικών προϊόντων σε κοριτσίστικα και αγορίστικα αποτελεί σίγουρα – αν όχι λανθασμένη τακτική – ένα ακόμα θέμα συζήτησης (έστω και μικρό ή ασήμαντο για κάποιους) που ρίχνει φως στις δομές της πατριαρχικής κοινωνίας.

Αυτή η συνήθεια δεν είναι απλώς ένα θέμα προτιμήσεων στυλ ή χρώματος, αλλά αποτυπώνει και τις προσδοκίες των ανθρώπων από τους άλλους και τους ρόλους που αποδίδονται στα φύλα από μικρή ηλικία – η αρχή είναι το ήμισυ του παντός, άλλωστε.

Στερεότυπα που συνεχίζονται μέσα από τα απλά

Αυτός ο διαχωρισμός – που δεν είναι ο μόνος αλλά είναι και αυτός – διατηρεί και ενισχύει τις στερεότυπες αντιλήψεις για το τι σημαίνει να είσαι κορίτσι ή αγόρι και τις δραστηριότητες που επιτρέπονται σε κάθε ένα από αυτά. Συνήθειες, λοιπόν, που συμβάλλουν στη διατήρηση των ανισοτήτων, είναι και μια απόδειξη της ενίσχυσης του πατριαρχικού συστήματος. Από την πρώτη κιόλας στιγμή της ύπαρξής τους, τα παιδιά μας φορτίζονται με ένα σύνολο προσδοκιών και οδηγούνται σε στενά πλαίσια φύλου και ταυτότητας, άρα και καταπιεσμένων συμπεριφορών.

«Αυτή στο eshop της πουλάει γυναικεία»

Κάποιοι της απάντησαν ότι εκείνη είναι που διαχωρίζει τα προϊόντα (που πουλάει) σε γυναικεία και αντρικά, για ενήλικες. Και αυτό με κάνει, πραγματικά, να αναρωτηθώ: είναι το ίδιο;

Διαχωρίζοντας τα προϊόντα για ενήλικες σε γυναικεία και αντρικά, σε γενικές γραμμές, δεν είναι το ίδιο με τον διαχωρισμό των βρεφικών προϊόντων σε κοριτσίστικα και αγορίστικα. Στην ενήλικη ηλικία, πέρα από το γεγονός ότι κατά την πλειοψηφία μας οι άνθρωποι έχουμε πλέον επιλέξει συνειδητά τον δρόμο μας, συχνά, οι λόγοι είναι και πιο λειτουργικοί, όπως η εφαρμογή ρούχων ή η προσαρμογή σε διαφορετικά σώματα.

Προκλητική αλλά αναγκαία δήλωση

Οι «προκλητικές» δηλώσεις του εκάστοτε δημόσιου προσώπου μπορούν να είναι και ένα ισχυρό κίνητρο για την αλλαγή και την αναθεώρηση των κοινωνικών προτύπων. Είναι καιρός να αμφισβητήσουμε κάποιες συνήθειες. Να πάμε από το «Γιατί;» στο «γιατί όχι» και να δώσουμε λογικές απαντήσεις σε παράλογες – ίσως – συνήθειες. Να αναζητήσουμε τρόπους για να δημιουργήσουμε ένα περιβάλλον όπου τα παιδιά μας θα είναι ελεύθερα (βαθιά ανάσα ανακούφισης η λέξη αυτή) να εκφράζουν τον εαυτό τους χωρίς περιορισμούς.

Αυτή η αλλαγή ξεκινά από μας, τους γονείς και τους καταναλωτές, που μπορούμε να αντιστρέψουμε τον παράδοξο διαχωρισμό και να υποστηρίξουμε μια πιο ανοιχτή κοινωνία.

Η δήλωση της Μαίρης αποτελεί ένα σημαντικό παράδειγμα του πώς οι influencers μπορούν να προκαλούν διαλόγους και αναθεωρήσεις στην κοινωνία. Παρά τις αντιδράσεις, είναι σημαντικό να συνεχίσουμε τη συζήτηση για τον διαχωρισμό των βρεφικών ειδών και να βλέπουμε τις επιπτώσεις του στην κοινωνία και στα παιδιά.

Είναι σημαντικό να ακούμε τις διάφορες απόψεις που προκύπτουν από την κοινωνία μας, ακόμα και αν διαφωνούμε με αυτές. Ο διάλογος και η ανοικτή συζήτηση είναι η τελευταία ελπίδα για πρόοδο, προς μια καλύτερη και πιο ισότιμη κατεύθυνση.

Και σίγουρα αυτό που ειπώθηκε δεν ήταν κάτι νέο.

Πολλοί διάσημοι, κατά καιρούς, έχουν εκφράσει τις απόψεις τους σχετικά με τον διαχωρισμό των φύλων και τα στερεότυπα. Meghan Markle και Prince Harry έχουν εκφράσει την απόρριψή τους για τα παραδοσιακά στερεότυπα φύλου και έχουν δηλώσει την πρόθεσή τους να ανατρέψουν αυτές τις παραδόσεις στην εκπαίδευση των παιδιών τους. Η ηθοποιός Emma Watson έχει μιλήσει επανειλημμένα για την ανάγκη εξάλειψης των στερεοτύπων φύλου και την προώθηση της ισότητας μεταξύ των φύλων, ενώ εδώ και χρόνια, η Angelina Jolie, ηθοποιός αλλά και ακτιβίστρια, έχει μιλήσει για τη σημασία της διάσπασης των στερεοτύπων και της ελευθερίας έκφρασης για τα παιδιά. Τελευταίο παράδειγμα της διεθνούς σόουμπιζ είναι η 15χρονη κόρη του Ben Affleck και της Jennifer Garner, Seraphina, που ανακοίνωσε πως πλέον θα λέγεται Fin.

Από το πιο ερευνητικό πεδίο, επιστήμονες έχουν επίσης μελετήσει και σχολιάσει τον διαχωρισμό των βρεφικών προϊόντων και τα στερεότυπα. Στο βιβλίο «Pink Brain, Blue Brain», η νευροεπιστήμονας και συγγραφέας του βιβλίου, Δρ. Lise Eliot, εξετάζει τα στερεότυπα φύλου στην ανάπτυξη του εγκεφάλου και της συμπεριφοράς. Η έρευνά της επικεντρώνεται στην ανατροφή των παιδιών και την επίδραση των στερεοτύπων φύλου στην ανάπτυξη του εγκεφάλου. Σε πολλές από τις εργασίες της υπογραμμίζει ότι οι διαφορές στη συμπεριφορά μεταξύ των φύλων συχνά υπερεκτιμώνται.

Η καθηγήτρια ψυχολογίας και συγγραφέας του βιβλίου «Delusions of Gender», Δρ. Cordelia Fine, εξετάζει τα στερεότυπα φύλου και την επιστημονική έρευνα πίσω από αυτά. Η έρευνά της εστιάζει στην ανάλυση της επιστημονικής έρευνας πίσω από τις πεποιθήσεις για τις διαφορές φύλου. Στα έργα της υποστηρίζει ότι οι διαφορές αυτές είναι συχνά υπερβολικά απλοϊκές ή αναποτελεσματικές στην εξήγηση της συμπεριφοράς. Ένα ακόμα παράδειγμα, αποτελεί το βιβλίο «The Princess Problem», στο οποίο η Δρ. Rebecca Hains, καθηγήτρια επικοινωνίας και συγγραφέας, εξετάζει τον τρόπο με τον οποίο οι στερεότυπες αντιλήψεις φύλου επηρεάζουν την κατασκευή παιδικών προϊόντων και την ανατροφή των παιδιών. Σε πολλά από τα έργα της τονίζει τη σημασία της ποικιλομορφίας και της απαλλαγής από τα στερεότυπα στην ανάπτυξη των παιδιών.

Σε κάθε περίπτωση και «στο τέλος της μέρας», οι διαφορετικές απόψεις συμβάλλουν στη δημιουργία ενός πιο ανοικτού διαλόγου για τον τρόπο που η κοινωνία επιδρά στην ανάπτυξη των παιδιών και τη διαμόρφωση των φύλων τους. Και αυτό (μπορεί να) είναι και καλό.

Εσείς, έχετε αναρωτηθεί, ποτέ, ποια μπορεί να είναι η πραγματική αιτία πίσω από κάθε αντίδραση του κοινού; Οι νέες εποχές έρχονται για να αλλοιώσουν τον πολιτισμό και τα δεδομένα μας ή, τελικά, δε μας αρέσει να «ξεβολευόμαστε» από τα συνηθισμένα; «Είναι δύσκολο ν’ αφήσεις μια ζωή έντονης ρουτίνας, ακόμα κι αν τη μισείς», είχε πει ο Τζων Στάινμπεκ…