- Infokids.gr - https://www.infokids.gr -

H νέα Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Δικτύου Συνηγόρων του Παιδιού Θεώνη Κουφονικολάκου μιλά στο Infokids.gr για την Παγκόσμια Ημέρα Παιδιού

Μπορεί όλα τα προηγούμενα χρόνια να αποτελούσε απλά μία ακόμα επέτειο, μια Παγκόσμια Ημέρα άξια αναφοράς μεν, χωρίς όμως να μας βάζει στη διαδικασία να την σκεφτούμε περισσότερο, όμως φέτος της αξίζουν όλοι οι προβολείς: Παγκόσμια Ημέρα του Παιδιού σήμερα. Ποιου παιδιού; Του παιδιού που φέτος δείχνει να έχει χάσει όλα του τα δικαιώματα. Του παιδιού που τους τελευταίους μήνες περιμένει υπομονετικά κλεισμένο στους τέσσερις τοίχους την επιστροφή στην κανονική του ζωή. Του παιδιού που κάθε βράδυ αποκοιμιέται με κόκκινα μάτια, από την πολύωρη έκθεση στις οθόνες και από τα δάκρυα της λύπης, που δεν μπορεί να δει τους φίλους του. Του παιδιού που έμαθε τόσα πολλά πράγματα, σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα: Να πειθαρχεί στους κανόνες, να ακούει τους ειδικούς, να μεταφράζει λέξεις όπως ΜΕΘ και ΚΡΟΥΣΜΑ, να συνδέεται σε προγράμματα και εφαρμογές με εντυπωσιακή άνεση, ίσως και να εκτιμά περισσότερο την αξία των άϋλων αγαθών, όπως η αγκαλιά των παππούδων και το παιχνίδι έξω.

Η σημερινή Παγκόσμια Ημέρα του Παιδιού, λοιπόν, είναι αφιερωμένη σε ΑΥΤΟ το παιδί και εμείς στο Infokids.gr κρίναμε πως δεν υπήρχε καταλληλότερη για να την εκπροσωπήσει από τη νέα Πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Δικτύου Συνηγόρων του Παιδιού (ENOC) κ. Θεώνη Κουφονικολάκου:

Κυρία Κουφονικολάκου, καταρχάς για να γνωρίσουμε όλοι την αξία του, τι είναι το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Συνηγόρων του Παιδιού (ENOC) και, πέρα από τις θεωρητικές συζητήσεις για τα τρέχοντα ζητήματα στα Δικαιώματα των Παιδιών, τι πρακτικές προεκτάσεις έχει;

To ENOC [2] (European Network of Ombudspersons for Children) είναι το Δίκτυο των Ευρωπαίων Συνηγόρων του Παιδιού. Στόχοι του Δικτύου μεταξύ άλλων είναι: 

· να προστατεύει και να προάγει τα δικαιώματα των παιδιών, εξασφαλίζοντας τη συμμόρφωση των ευρωπαϊκών κρατών με τη Διεθνή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού (που στη χώρα μας έχει κυρωθεί με το ν.2101/92)

· να αποτελέσει ένα φόρουμ για τους επιτρόπους και συνηγόρους για το παιδί, προκειμένου να ανταλλάσσουν απόψεις, δεδομένα και πληροφορίες, αλλά και προκειμένου να παρέχεται υποστήριξη μεταξύ των μελών

· να εξασφαλίσει μέσω συνηγορίας και παρεμβάσεων ότι τα ευρωπαΪκά όργανα θέτουν τα δικαιώματα του παιδιού στο επίκεντρο των δράσεων, της νομοθεσίας και του πολιτικού σχεδιασμού τους, υιοθετώντας μία παιδοκεντρική προσέγγιση στο έργο τους

· να προάγει την ενεργό συμμετοχή των παιδιών στη λήψη αποφάσεων που τα αφορούν, στη νομοθεσία και στο σχεδιασμό πολιτικών που σχετίζονται με τα δικαιώματά τους. Το ίδιο το Ευρωπαϊκό Δίκτυο ακολουθεί αυτές ακριβώς τις πρακτικές που περιλαμβάνουν διαβούλευση με ομάδες εφήβων συμβούλων και συμπερίληψη των συστάσεων τους προς τις εθνικές κυβερνήσεις και τα ευρωπαϊκά όργανα.

Μέσω της προάσπισης των δικαιωμάτων του παιδιού (δηλαδή προσώπων μέχρι τα 18) σε ευρωπαϊκό επίπεδο και της απεύθυνσης συστάσεων προς τα ευρωπαϊκά όργανα και τις εθνικές κυβερνήσεις, προωθούνται συνολικά τα δικαιώματα του παιδιού και η ευθυγράμμιση της εσωτερικής νομοθεσίας των χωρών που συμμετέχουν, με τη Διεθνή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού.

Το ENOC εξάλλου παρεμβαίνει με συστάσεις και αναλαμβάνει πρωτοβουλίες άσκησης πίεσης σε κρίσιμες περιόδους ή σε σχέση με συγκεκριμένες ομάδες παιδιών, που πλήττονται (λ.χ. παρεμβάσεις ως προς την πλήρη κατάργηση της κράτησης ασυνόδευτων παιδιών, την αναβάθμιση του πλαισίου λειτουργίας των υπηρεσιών ψυχική υγείας, τα ζητήματα προστασίας δικαιωμάτων παιδιών στο διαδίκτυο, την ανάγκη άμεσης εκκένωσης και μετεγκατάστασης παιδιών από hotspots την περίοδο του κορωνοϊού και τη δημιουργία ενός μηχανισμού μετεγκατάστασης παιδιών προσφυγικής μεταναστευτικής προέλευσης και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες με γνώμονα την γνώμη και το βέλτιστο συμφέρον τους κ.α).

Επίσης συντονίζονται με ιδιαίτερα επωφελή τρόπο οι ανεξάρτητες αρχές μεταξύ τους. Κάθε Συνήγορος ή Βοηθός Συνήγορος που καταγράφει (ή και εξασφαλίζει) μεταρρυθμίσεις με παιδοκεντρικό χαρακτήρα και μοιράζεται την εμπειρία και την κοινωνική προοπτική των παρεμβάσεων αυτών δια μέσω του Δικτύου, εμπνέει και ανοίγει το δρόμο για την εφαρμογή αντίστοιχων πολιτικών και στα υπόλοιπα κράτη, αναβαθμίζοντας συνολικά τις προτεραιότητες αυτές στην πολιτική ατζέντα. Εδώ θα πρέπει να σημειωθεί ότι η προώθηση της Διεθνούς Σύμβασης, είναι το πιο πλήρες νομικό κείμενο για τα δικαιώματα του Παιδιού και περιλαμβάνει προβλέψεις τόσο για τις παροχές προς αυτά και την προστασία τους, όσο και για τη συμμετοχή τους, την ακρόαση της γνώμης και την ελεύθερη έκφρασή τους. Ως εκ τούτου, συνδέεται με μία σειρά από πρακτικά ζητήματα για την καθημερινότητα των παιδιών όπως είναι τα θέματα ανατροφής τους, η σχολική τους καθημερινότητα και η απρόσκοπτη πρόσβασή τους σε ποιοτική εκπαίδευση, τα ζητήματα οικονομικής και επιδοματικής πολιτικής, η αποϊδρυματοποίηση και η εξασφάλιση εναλλακτικής φροντίδας οικογενειακού τύπου, η προστασία τους από διακρίσεις, κακοποίηση κάθε είδους και εκμετάλλευση, η πρόσβασή τους σε υπηρεσίες υγείας κ.ά. Επιπλέον η συγκρότηση ομάδων εφήβων συμβούλων από αρκετούς συνηγόρους στο πλαίσιο της λειτουργίας του δικτύου, δίνει στα ίδια τα παιδιά τη φωνή και την ευκαιρία της ουσιαστικής και γνήσιας συμμετοχής, που ενίοτε τους στερεί η καθημερινότητα.

Η Προεδρία σας στο ΕΔΣΠ ξεκινά το Φθινόπωρο του 2021 με τη διοργάνωση συνεδρίου με θέμα την επίδραση της πανδημίας στα δικαιώματα των παιδιών. Ποια πιστεύετε ότι είναι αυτή; Πώς επλήγησαν τα δικαιώματά τους, πόσο μακροχρόνια θα είναι τα αποτελέσματα και πώς θα μπορέσουν κάποτε να «κλείσουν» αυτές οι πληγές;  

Είναι δύσκολο να εκτιμήσει κανείς την πλήρη έκταση του φαινομένου της πανδημίας στη χώρα μας. Και για το λόγο αυτό έχουμε δρομολογήσει την χαρτογράφηση των επιπτώσεων αυτών με εξειδικευμένα εργαλεία, ώστε αφενός να καταγράψουμε τη ζημία και αφετέρου να συστήσουμε τη δημιουργία πρωτοκόλλων που θα αξιοποιηθούν στο μέλλον σε αντίστοιχες συνθήκες (τις οποίες απευχόμαστε) για την προστασία των δικαιωμάτων των παιδιών. Η UNICEF έχει συμμαχήσει με το Ευρωπαϊκό Δίκτυο σε αυτήν την προσπάθεια αποτίμησης της κρίσης. Μία πρώτη εικόνα, που σχετίζεται με τις αναφορές που υποβάλλονται στην Ανεξάρτητη Αρχή, είναι ότι το διάστημα αυτό αυξήθηκε η ενδοοικογενειακή βία σε βάρος των παιδιών (που έχουν ιδιαίτερη αδυναμία να καταγγείλουν τέτοια περιστατικά λόγω της αδιαπραγμάτευτης εμπιστοσύνης και αγάπης προς τους γονείς τους), ότι σε κάποια ιδρύματα και σωφρονιστικά καταστήματα τα παιδιά αποκόπηκαν απότομα από τον “έξω κόσμο” δίχως πρόβλεψη και παρεμβάσεις για τη διαχείριση του φόβου και των αναγκών τους, ενώ, αντίθετα, σε χώρους μαζικής φιλοξενίας (καταυλισμοί προσφύγων κ.ά.) επικρατούσαν επισφαλείς συνθήκες ιδίως για παιδιά με χρόνια ή σοβαρά νοσήματα.

Επίσης, από τις αναφορές και τις συζητήσεις με εκπαιδευτικούς και παιδιά, προκύπτει ότι η εξ αποστάσεως εκπαίδευση παρουσίασε και παρουσιάζει αρκετές δυσκολίες και προβλήματα, ενώ πολλά παιδιά δεν είχαν καμία πρόσβαση στον αναγκαίο υλικοτεχνικό εξοπλισμό. Μας αναφέρθηκε επίσης, ότι η περίοδος των περιοριστικών μέτρων ήταν ιδιαίτερα δύσκολη για τα παιδιά μικρότερων ηλικιών που έχασαν ξαφνικά την επαφή τους με το σχολείο, τον/την εκπαιδευτικό και το περιβάλλον κοινωνικοποίησής τους.

Ως προς το ζήτημα της εκπαίδευσης συγκεκριμένα ο Συνήγορος του Πολίτη, παρακολουθεί προσεκτικά, όλα τα προβλήματα που αναδύθηκαν κατά το διάστημα της πανδημίας και έχει κάνει ενδεικτικά παρεμβάσεις για την εξασφάλιση της πρόσβασης των παιδιών στον κατάλληλο εξοπλισμό, την προστασία των δεδομένων τους, τα ζητήματα διεύρυνσης των κατηγοριών των μαθητριών και μαθητών που μπορούν να εντάσσονται κατ’ εξαίρεση στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση κατά τη διάρκεια λειτουργίας των σχολείων, την παιδαγωγική προσέγγιση ως προς τα μέτρα μέσω των οποίων θα μπορούσε να μειωθεί ο κίνδυνος μετάδοσης του ιού στο σχολείο, για την εκπαιδευτική ένταξη παιδιών προσφυγικής-μεταναστευτικής προέλευσης σε δομές φιλοξενίας κ.α.

Στο σημείο αυτό αξίζει να σημειωθεί, ότι η εξ αποστάσεως εκπαίδευση δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να αντικαταστήσει την δια ζώσης εκπαίδευση, ωστόσο αυτή τη στιγμή προέχει η υγεία, η οποία είναι σημαντικότερη στη σειρά των δικαιωμάτων, γιατί το να είμαστε δυνατοί και να έχουμε την υγεία μας είναι απαραίτητο για να μπορέσουμε να ασκήσουμε και τα υπόλοιπα δικαιώματά μας. Αυτό, όμως, απαιτεί το πρωτόκολλο της εξ αποστάσεως να είναι εξαιρετικά ευθυγραμμισμένο με τις πραγματικές ανάγκες των παιδιών.

Τι είναι αυτό που σας έχει κάνει τόσο ευαισθητοποιημένη με τα Παιδιά; Ποιο είναι το όραμά σας ως νέα Πρόεδρος στο ΕΔΣΠ και ποιο ζήτημα πιστεύετε ότι πρέπει να λάβει προτεραιότητα στην Ευρώπη; 

Όλη η ομάδα μας στον Συνήγορο του Πολίτη, διακρίνεται από ευαισθησία και αυξημένη εγρήγορση σε σχέση με τα δικαιώματα των παιδιών και ιδιαίτερα ευαισθητοποιημένος είναι ο ίδιος ο Συνήγορος του Πολίτη κ.Ποττάκης που συνέβαλε καθοριστικά στην εκλογή. Το υποκείμενο των δικαιωμάτων που καλούμαστε να προασπίσουμε και να προαγάγουμε, δηλαδή το ίδιο το παιδί είναι εκείνο που, παρά τις όποιες αντίξοες συνθήκες, κρατά σταθερό το ζήλο και την αφοσίωσή μας. Η μεγάλη πρόκληση για εμάς είναι να αναδειχθούν η παιδική προστασία και η συμμετοχή των παιδιών ως πολιτική προτεραιότητα για την εξασφάλιση κοινωνικής συνοχής, αλλά και την οικοδόμηση μιας συμπεριληπτικής κοινωνίας που θα βλέπει τη διαφορετικότητα σαν κέρδος.

Να μεταβούμε από το ιστορικό παράδειγμα που θέλει τα παιδιά να είναι αποδέκτες αποσπασματικών φιλανθρωπικών δράσεων σε ένα στιβαρό σύστημα προστασίας των δικαιωμάτων τους, που θα περιλαμβάνει δείκτες, μετρήσιμους στόχους, συγκροτημένη και συστηματική εποπτεία. Όλη εξάλλου η πολιτική σπουδή και διοικητική επιμέλεια που επιδείχθηκε σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο για την παρακολούθηση της επίτευξης δημοσιονομικών στόχων, μπορεί και θα πρέπει να επιδειχθεί για την παρακολούθηση της εφαρμογής της Διεθνούς Σύμβασης.

Μεγάλη πρόκληση (και όραμα) είναι και η αλλαγή του αφηγήματος σε ό,τι αφορά συνολικά την αναπαράσταση της παιδικής ηλικίας. Τα παιδιά (και όπως είπα παραπάνω με βάση τη Σύμβαση παιδιά είναι και οι έφηβοι) δεν είναι μόνο το μέλλον. Είναι ένα ζωντανό, περίπλοκο παρόν σε πλήρη ανάπτυξη. Είναι μία κουλτούρα με τα δικά της χαρακτηριστικά της στο επίπεδο της κοινωνικοποίησης, ελεύθερης έκφρασης, αισθητικής και πολιτικής αντίληψης και συμμετοχής.

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Παιδιού, ποιο είναι το μήνυμά σας προς τους γονείς; Πώς οφείλουν να “γιορτάσουν” τα παιδιά τους φέτος, δεδομένων των συνθηκών; 

Δεν θα λέγαμε ότι “οφείλουν” να γιορτάσουν κάπως αυτήν τη μέρα, αλλά κάθε μέρα με τα παιδιά τους. Ένας διάσημος γερμανός ψυχαναλυτής ο Erich Fromm λέει ότι τα παιδιά έχουν δύο θεμελιώδεις ανάγκες, που «οφείλουν» να καλύψουν οι γονείς. Το γάλα και το μέλι. Το γάλα, τρόπον τινά συμβολίζει όλες τις ανάγκες της φυσικής ανάπτυξης. Το μέλι από την άλλη, συνδέεται με την χαρά, με την απόλαυση, με την τέχνη της ευχαρίστησης. Όμως σύμφωνα με τον Fromm, οι περισσότεροι γονείς είναι σε θέση να προσφέρουν το γάλα, αλλά ελάχιστοι είναι σε θέση να προσφέρουν και το μέλι. Τούτου λεχθέντος, για να απολαύσουν τα παιδιά το χρόνο τους με τους γονείς στο σπίτι (τώρα που έρχονται και γιορτές) θα πρέπει οι γονείς πρώτοι να απολαμβάνουν το χρόνο τους στο σπίτι. Και αυτό με τη σειρά του σημαίνει ότι -εφόσον το έχουν ανάγκη- θα πρέπει να λάβουν την κατάλληλη υποστήριξη ή/και τροφοδότηση, ώστε να ανακουφιστούν από τις ανασφάλειες και τους δικούς τους φόβους αυτής της περιόδου (αλλά και της προηγούμενης), ώστε να είναι απερίσπαστα παρόντες και διαθέσιμοι προς τα παιδιά. Επίσης πάντοτε διαπιστώνουμε ότι λειτουργεί ευεργετικά η παρουσία και η συμμετοχή των γονέων στο δημοκρατικό σχολείο. Εκεί όπου δίπλα στους εκπαιδευτικούς και τα παιδιά, οι γονείς, συνεισφέρουν στην σύνταξη του σχολικού κανονισμού και στη διαχείριση των προβλημάτων της σχολικής καθημερινότητας.