- Infokids.gr - https://www.infokids.gr -

«Η ενασχόληση με τα κοινωνικά δίκτυα να μην ξεκινάει πριν τα 13»: Συνέντευξη SaferInternet4Kids στο Infokids

Η Κατερίνα Ψαρουδάκη, υπεύθυνη επικοινωνίας του Ελληνικού κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας, σε αποκλειστική της συνέντευξη στο Infokids.gr απευθύνεται στους γονείς και τους συμβουλεύει πώς μπορούν να μάθουν στα παιδιά πώς να πλοηγούνται με ασφάλεια στο διαδίκτυο. Παρουσιάζει, λοιπόν, την ιστοσελίδα SaferInternet4Kids.gr [2], που φιλοξενεί ένα τεράστιο όγκο πληροφοριακού και εκπαιδευτικού υλικού σχετικό με την ασφαλή χρήση του Ίντερνετ και τη χρήση των κοινωνικών δικτύων, το οποίο μπορεί με τη σειρά του μπορεί να ενημερώσει διαδραστικά παιδιά και νέους κάθε ηλικίας.

Όπως επισημαίνει η κα Ψαρουδάκη οι γονείς είναι εκείνοι που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή άμυνας, ενημέρωσης κι αφύπνισης των παιδιών για τους ψηφιακούς κινδύνους και γι αυτό και στόχος και φιλοδοξία του portal SaferInternet4Kids.gr είναι να στέκεται στο πλευρό τους, να στηρίζει την όλη προσπάθεια που καταβάλλουν και να τους παρέχει όσα περισσότερα εκπαιδευτικά εργαλεία γίνεται.

Με ποιο τρόπο η πλατφόρμα του Saferinternet4kids μπορεί να βοηθήσει τα παιδιά και τους νέους δεδομένου ότι οι νέοι δεν επιθυμούν να επιβλέπονται, ιδίως όταν χρησιμοποιούν το διαδίκτυο;

Μέσω του SaferInternet4Kids.gr, ενός έργου χρηματοδοτούμενου από την ΕΕ και συγκεκριμένα από το Connecting Europe Facility, μπορεί κανείς να ενημερωθεί για την ασφαλή χρήση του Ίντερνετ και των κοινωνικών δικτύων. Το portal απευθύνεται σε γονείς, εκπαιδευτικούς, εφήβους και παιδιά και περιλαμβάνει υλικό όπως παρουσιάσεις, επιμορφωτικά video, quiz και παιχνίδια μέσω των οποίων μπορούν να ενημερωθούν με ευχάριστο και διαδραστικό τρόπο για οτιδήποτε τους απασχολεί στο διαδίκτυο. Ακόμη, το έργο πραγματοποιεί ενημερωτικές εκδηλώσεις σε σχολεία όπου ειδικοί συζητούν με τα παιδιά, μοιράζονται τους προβληματισμούς τους και παρέχουν συμβουλές και κατευθύνσεις.

Ποια η στάση των γονιών απέναντι στην ανάγκη ασφαλούς πλοήγησης των παιδιών τους; Εξαντλείται στο φόβο ή περνά στην ουσιαστική δράση;

Τα τελευταία χρόνια η πλειοψηφία των γονιών ενδιαφέρεται πολύ για τις διαδικτυακές δραστηριότητες των παιδιών. Ωστόσο μια μεγάλη μερίδα γονέων, εξαιτίας της έλλειψης επαρκών γνώσεων είτε μεταφέρουν λάθος μηνύματα στα παιδιά, είτε δεν επιβλέπουν τις διαδικτυακές δραστηριότητες τους αφήνοντάς τα ανεξέλεγκτα να κάνουν χρήση διαδικτύου ή online παιχνιδιών.

Ποια είναι η πρώτη συμβουλή που έχετε να δώσετε στους γονείς σε σχέση με την ασφαλή χρήση του Διαδικτύου από τα παιδιά τους;

Το κυριότερο είναι να προσέξουν την ηλικία που ξεκινάει η σχέση των παιδιών με το διαδίκτυο, η οποία σύμφωνα με τις πιο πρόσφατες επιστημονικές οδηγίες δε θα πρέπει να είναι πριν την ηλικία των 2 ετών. Μεταξύ 2- 4 ετών, η επαφή των παιδιών με το διαδίκτυο θα πρέπει να είναι για πολύ λίγη ώρα, πολύ επιλεκτικά ως προς το είδος του προγράμματος και πάντα υπό την επίβλεψη των γονιών. Σε μεγαλύτερα παιδιά είναι πολύ σημαντική η θέσπιση ορίων και κανόνων στο χρόνο που διαθέτουν και στην ποιότητα των προγραμμάτων, αλλά και η επίβλεψη των online δραστηριοτήτων από τους γονείς. Είναι σημαντική επίσης και η δημιουργία κινήτρων ώστε το παιδί να αποκτήσει ισορροπία μεταξύ της ψηφιακής και της πραγματικής ζωής. Τέλος , καλό είναι η ενασχόληση με τα κοινωνικά δίκτυα να μην ξεκινάει πριν από την επιτρεπτή ηλικία των 13 ετών, και ακόμη και τότε το προφίλ πρέπει να είναι ιδιωτικό και να χρησιμοποιείται σωστά έχοντας κατά νου την ανωνυμία. Το διαδίκτυο είναι ένας υπέροχος κόσμος γεμάτος ευκαιρίες, αλλά και πολλές προκλήσεις.

Ποιο είναι το μεγαλύτερο λάθος που κάνουν οι γονείς σε σχέση με τη χρήση της τεχνολογίας από τα παιδιά τους;

Θα έλεγα ότι μερικές φορές οι γονείς υποτιμούν την δραστηριότητα των παιδιών τους online και ξεχνούν ή παραμελούν να τα επιβλέπουν κατά την ενασχόλησή τους με το διαδίκτυο. Σίγουρα, το να είσαι γονιός στην ψηφιακή εποχή δεν είναι εύκολη υπόθεση, αφού πολλές φορές τα παιδιά γνωρίζουν πολλά περισσότερα από εμάς σε σχέση με την τεχνολογία. Παρόλα αυτά το ένστικτο του γονιού είναι αρκετό για να παρέχει στα παιδιά τις σωστές συμβουλές και κατευθύνσεις [3]. Μέσω της πλατφόρμας saferinternet4Kids.gr μπορούν να ενημερωθούν για οτιδήποτε τους απασχολεί σε σχέση με το διαδίκτυο, χρήσιμες συμβουλές για το πώς να ξεκινήσουν σχετικές συζητήσεις με τα παιδιά τους και ψηφιακό υλικό για να διδάξουν στα παιδιά πώς να πλοηγούνται με ασφάλεια. Τέλος, μπορούν να αναζητήσουν συμβουλές και κατευθύνσεις από εξειδικευμένους ψυχολόγους μέσω της γραμμής βοήθειας Help-line.gr, εντελώς δωρεάν στο 2106007686.

Πώς μπορούμε να μιλήσουμε σε ένα μικρό παιδί για τον διαδικτυακό εκφοβισμό χωρίς να το τρομοκρατήσουμε;

Ένα θύμα διαδικτυακού εκφοβισμού μπορεί να βιώσει μία πολύ αγχώδη κατάσταση, καθώς τα μηνύματα μπορεί να σταλούν ανώνυμα και επομένως είναι δύσκολο να γνωρίζει ποιος είναι ο θύτης. Επιπλέον, ο διαδικτυακός εκφοβισμός μπορεί να συμβεί οποιαδήποτε στιγμή της ημέρας από οποιοδήποτε μέρος. Όταν τα μηνύματα ή οι φωτογραφίες δημοσιευθούν στο διαδίκτυο προβάλλονται άμεσα σε πολλούς χρήστες και αυτό αναστατώνει τα θύματα που βλέπουν πόσο γρήγορα μία φωτογραφία ή φήμη διαδίδεται στο διαδίκτυο. Οπότε είναι πάρα πολύ σημαντικό να έχουμε μιλήσει στο παιδί από μικρή ηλικία για την ευγένεια που πρέπει να υπάρχει στο διαδίκτυο αλλά και να το έχουμε προετοιμάσει για το πώς πρέπει να αντιδράσει αν κάτι τέτοιο του συμβεί. Μια καλή πρόταση για να ξεκινήσει η συζήτηση είναι διαβάζοντάς του ένα σχετικό βιβλίο ή βλέποντας μαζί του ένα σχετικό βίντεο.  Από την ιστοσελίδα SaferInternet4Kids.gr μπορείτε να κατεβάσετε το e-book «Η μεγάλη απόφαση του @παπάκη» [4], ένα εκπαιδευτικό βιβλίο για μικρά παιδιά που πραγματεύεται τα συναισθήματα των παιδιών στο διαδίκτυο και πόσο εύκολα μπορεί κάτι το οποίο εμείς θεωρούμε αστείο τελικά να πληγώσει τους φίλους μας ή να παρακολουθήσετε μαζί με το παιδί το animated video «Εκφοβισμός στο διαδίκτυο με την Αθηνά και τον Ερμή» [5] .

Το φαινόμενο “grooming” αποτελεί μεγάλη απειλή για τα παιδιά καθώς δεν είναι δύσκολο να πέσουν στην παγίδα ενός επιτήδειου. Ποια είναι τα σημάδια στη συμπεριφορά του παιδιού που θα πρέπει να σας ανησυχήσουν τους γονείς;

Είναι σημαντικό να μιλάμε ανοιχτά και με ειλικρίνεια στα παιδιά για το ότι υπάρχουν στο Διαδίκτυο κακοπροαίρετοι άνθρωποι και ότι δεν θα πρέπει ποτέ να κάνουν οτιδήποτε τα κάνει να αισθάνονται άβολα. Ας δώσουμε έμφαση στο να κατανοήσουν τα παιδιά ότι, αυτό που ισχυρίζονται κάποιοι άνθρωποι ότι είναι, και το πώς παρουσιάζονται στο Διαδίκτυο, δεν ανταποκρίνεται πάντα στην πραγματικότητα και ότι καταλαβαίνουν ότι δεν πρέπει να συναντηθούν με κάποιον που γνώρισαν στο Διαδίκτυο, ειδικά χωρίς την παρουσία κάποιου ενήλικα. Δεν υπάρχουν «ειδικά σημάδια» τα οποία θα μας προειδοποιήσουν ότι το παιδί μας έχει πέσει θύμα διαδικτυακής αποπλάνησης, οπότε είναι πάρα πολύ σημαντικό να κρατάμε μια ανοιχτή στάση και να το έχουμε προετοιμάσει έτσι ώστε να είναι σε θέση να προστατεύει τον εαυτό του, καθώς όταν τα παιδιά ξέρουν και νιώθουν ότι τα καταλαβαίνουμε, είναι πιο πιθανό να απευθυνθούν σε περίπτωση οποιουδήποτε προβλήματος. Εάν πράγματι προκύψει τέτοιο θέμα θα πρέπει να διατηρήσουμε την ψυχραιμία μας, να μην ενοχοποιήσουμε τον παιδί ή τον έφηβο και να συζητήσουμε με λογικό τρόπο.  Καθώς το «grooming [6]» είναι ένα εξαιρετικά σοβαρό και επικίνδυνο φαινόμενο και είναι αξιόποινο βάσει της ελληνικής νομοθεσίας, θα ήταν σωστό να απευθυνθούμε σε ανάλογες υπηρεσίες όπως είναι το τμήμα δίωξης ηλεκτρονικού εγκλήματος και η Ανοιχτή γραμμή για το παράνομο περιεχόμενο στο διαδίκτυο SafeLine.gr, προκειμένου να μας βοηθήσουν να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα αποτελεσματικά.

Η Δράση Ενημέρωσης Saferinternet.gr του Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου επιτελεί ένα σπουδαίο έργο. Όλα αυτά τα χρόνια, ποια είναι τα βασικά συμπεράσματα που έχετε εξάγει για τον τρόπο χρήσης του διαδικτύου από παιδιά και εφήβους;

Πράγματι, στα τρία χρόνια λειτουργίας του και με τη σημαντική στήριξη της χρηματοδότησης από την ΕΕ, το SaferInternet4Kids.gr μας έχει δώσει τη δυνατότητα να διοργανώσουμε πολλές δράσεις και να προσεγγίσουμε ακόμη περισσότερα παιδιά, μαθητές, γονείς και καθηγητές. Το Νοέμβριο και Δεκέμβριο του 2018 πραγματοποιήσαμε μια έρευνα σε 14.000 μαθητές, ηλικίας 10-17 ετών, από σχολεία σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Ηράκλειο, Λάρισα και Πάτρα, με στόχο την αποτύπωση των διαδικτυακών συνηθειών των παιδιών και την εξαγωγή συμπερασμάτων για τον καλύτερο σχεδιασμό της πολιτικής ενημέρωσης του έργου.
Προέκυψε λοιπόν ότι ένα μεγάλο ποσοστό γονιών στην Ελλάδα αντιμετωπίζει τη χρήση του διαδικτύου από τα παιδιά με έλλειψη δέουσας προσοχής, χωρίς να θέτει όρια και κανόνες ακόμα και σε παιδιά ηλικίας Δημοτικού ή μικρότερα. Τα παιδιά κάνουν χρήση των κοινωνικών δικτύων σε όλο και μικρότερη ηλικία, ανοίγοντας πολλές φορές προφίλ δηλώνοντας ψευδή ηλικία, εν αγνοία των γονιών τους. ‘Ενα μεγάλο ποσοστό αυτών θέτει τον εαυτό του σε κίνδυνο υιοθετώντας λάθος πρακτικές, όπως το να αποδέχεται αιτήματα φιλίας από αγνώστους, να συναντιέται με ανθρώπους που γνώρισε μέσω διαδικτύου, να μοιράζεται προσωπικές φωτογραφίες στο διαδίκτυο, να κοινοποιεί υλικό χωρίς να σκέφτεται πιθανές συνέπειες. Μάλιστα, είναι ενδεικτικό ότι ένα στα πέντε παιδιά δηλώνει ότι έχει δεχτεί κάποιου είδους διαδικτυακή παρενόχληση σε κάποια στιγμή της «ψηφιακής» ζωής του. Επίσης, είδαμε ότι σχεδόν το σύνολο των παιδιών χρησιμοποιεί το διαδίκτυο είτε καθημερινά είτε τις μισές ημέρες της εβδομάδας και η πλειοψηφία ξεκινά την πλοήγηση στην ηλικία των 7-8 ετών, ηλικία όμως που βαίνει διαρκώς μειούμενη στην πάροδο του χρόνου.

Πώς πρέπει να αντιδρούν οι γονείς όταν διαπιστώσουν ότι τα παιδιά τους κινδυνεύουν;

Θα πρέπει να έχουν ανοιχτές γέφυρες επικοινωνίας με το παιδί, αφού είναι πολύ σημαντικό, αν συμβεί κάτι διαδικτυακά, να έχει το θάρρος να εμπιστευτεί το γονιό και να μην επιχειρήσει να αντιμετωπίσει το πρόβλημα μόνο του. Οι γονείς θα πρέπει να είναι ψύχραιμοι, να μην επικρίνουν ή κατηγορήσουν το παιδί, αλλά να σταθούν δίπλα του και να το στηρίξουν. Καλό θα ήταν να το συμβουλέψουν να κρατήσει τις όποιες αποδείξεις έχει και εν συνεχεία, αν χρειάζεται, να απευθυνθούν στις αρμόδιες υπηρεσίες. Τέλος, αν κρίνουν ότι η ψυχολογία του παιδιού δεν είναι καλή, φρόνιμο θα ήταν να αναζητήσουν εξειδικευμένη βοήθεια από ψυχολόγους.

Με ποιες δράσεις σκοπεύετε να έρθετε κοντά στους νέους, να σας γνωρίσουν, να σας εμπιστευτούν και τελικά να σας αποδεχτούν ως σύμβουλο και συμπαραστάτη;

Το SaferInternet4kids.gr κλείνει ήδη 3 χρόνια συνεχούς παρουσίας στο πλευρό των μαθητών, των γονιών και των εκπαιδευτικών. Με τη βοήθεια της χρηματοδότησης που έχουμε λάβει από την ΕΕ και το Connecting Europe Facility σκοπεύουμε να συνεχίσουμε τις πολύ συχνές επισκέψεις σε σχολεία και τις ανοιχτές ομιλίες, καθώς και να εμπλουτίσουμε τον πανελλήνιο μαθητικό διαγωνισμό που πραγματοποιείται κάθε χρόνο με αφορμή τον εορτασμό της Ημέρας Ασφαλούς Διαδικτύου. Μέσα από τέτοιες δράσεις επιχειρούμε να έρθουμε κοντά στα παιδιά, να μιλήσουμε στην ίδια γλώσσα, να ακούσουμε τους προβληματισμούς τους και να τους δώσουμε με τον τρόπο που εκείνα θέλουν, τις συμβουλές και τις κατευθύνσεις που χρειάζονται.

*Για περισσότερες πληροφορίες επισκεφτείτε το https://europa.eu/investeu/projects/saferinternetchildren_el [7] και την ιστοσελίδα του SaferInternet4Kids www.saferinternet4kids.gr [8]