H pop κουλτούρα «θέλει» τις μητριές κακές, αμελείς, ακόμη και… φονικές!
H pop κουλτούρα «θέλει» τις μητριές κακές, αμελείς, ακόμη και… φονικές! Ο κόσμος της φαντασίας βρίθει μητριών που κατά γενική ομολογία παρουσιάζονται στριμμένες και ακόμη περισσότερο σαν.. τέρατα!
Σκεφτείτε τη ζηλιάρα μητριά της Χιονάτης ή τη μάγισσα στο «Χάνσελ και Γκρέτελ», που και οι δύο ανήκουν σε αυτήν την σφαίρα των σατανικών γυναικών με την «αχαλίνωτη όρεξη ακόμη και για ανθρώπινη σάρκα και αίμα», όπως έχει γράψει και η καθηγήτρια Λογοτεχνίας, Λαογραφίας και Μυθολογίας του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ, Maria Tatar.
Αυτοί οι μοχθηροί χαρακτήρες των παραμυθιών εμφανίζονται ως παγεροί και χωρίς αισθήματα αγάπης. Το 1950 στη μεταφορά της Σταχτοπούτας από την Ντίσνεϊ, η κακιά Λαίδη Τρεμέιν αναγκάζει την θετή της κόρη να κάνει όλες τις δουλειές του σπιτιού και τις βιολογικές της να την κακομεταχειρίζονται.
Αντιστοίχως, στην ταινία «Δίδυμοι Μπελάδες» (1961) δύο δίδυμα που έχουν χωιρστεί χωρίς να το ξέρουν, όταν χώρισαν οι γονείς τους, ένωσαν τις δυνάμεις τους για να «εξουδετερώσουν» την φρικτή νέα αρραβωνιαστικιά του πατέρα τους και να ενώσουν ξανάτην οικογένεια. Ακόμη και στη μαύρη κωμωδία του 1989 «Μία μητριά σκέτος μπελάς» η Μπέτι Ντέιβις δεν ενσαρκώνει μόνο μία μητριά, αλλά και μία μάγισσα ταυτόχρονα.
Χωρίς αμφιβολία, σήμερα οι θετές μητέρες βρίσκονται είναι λίγο περισσότερο -ας το πούμε- παραγκωνισμένες σε σχέση με οποιοδήποτε άλλο μέλος της οικογένειες. Χάρη σε περισσότερες από 900 ιστορίες σε όλον τον κόσμο που έχουν γραφτεί ανά τους αιώνες για τις μητριές -και συνάμα στην ατελείωτη δεξαμενή ταινιών που τις αποτυπώνουν- οι θετές μητέρες έχουν αυτήν την «ρετσινιά» της άκαρδης, λιγότερο χαρούμενης και περισσότερο στρίγγλας ακόμη και μοχθηρής γυναίκας.
Αν και οι θετές οικογένειες όλων των ειδών αντιμετωπίζουν προκλήσεις και διαμάχες, που αρκετές φορές φέρνουν στην επιφάνεια τέτοια στερεότυπα, δεν υπάρχει καμία χειροπιαστή ένδειξη, η οποία να στηρίζει την καρικατούρα της κακιάς μητριάς.
Έρευνες έχουν δείξει, ότι οι θετές μητέρες μπορούν να είναι μοναδικές και να προσφέρουν πολλά σε μία οικογένεια, να υπηρετούν ως η «κόλλα» που κρατά τα μέλη της οικογένειας μαζί μετά από έναν χωρισμό, αλλά και να στηρίζουν τα παιδιά που τον βιώνουν.
Γιατί, τότε, όλες αυτές οι σκληρές αντιλήψεις να κυριαρχούν; Και καθώς οι θετές οικογένειες αυξάνονται ολοένα και περισσότερο ανά τον κόσμο, μπορούν τελικά να σβήσουν μία μέρα;
Η ανάδυση της κακιάς μητριάς
Το στερεότυπο της κακιάς μητριάς υπάρχει στα παραμύθια και στους λαϊκούς θρύλους ανά τον κόσμο, με κάποιες από αυτές τις ιστορίες να χρονολογούνται στη Ρωμαϊκή Εποχή. Αναφορές υπάρχουν ακόμη και στη Βίβλο, με την μητριαρχική Σάρα, η οποία γένησε τον γιο του Αβραάμ, καταδικάζοντας τα άλλα του παιδιά να πεθάνουν για να μην έχουν δικαίωμα στην κληρονομιά.
Από τους πιο δημοφιλείς τέτοιους χαρακτήρες που υποδηλώνονται στον σύγχρονο κινηματογράφο και λογοτεχνία, αποτυπώθηκαν το 1812, όταν οι Αδελφοί Γκριμ έγραψαν τα παραμύθια τους, όπως Χάνσελ και Γκρέτελ, Χιονάτη και Σταχτοπούτα. Αν και φανταστικοί χαρακτήρες, η εστίαση στις μητριές αντανακλούσε κάποιες αλήθειες της κοινωνίες του 19ου αιώνα.
Το στερεότυπο της κακιάς μητριάς υπάρχει στα παραμύθια και στους λαϊκούς θρύλους ανά τον κόσμο, με κάποιες από αυτές τις ιστορίες να χρονολογούνται στη Ρωμαϊκή Εποχή. Αναφορές υπάρχουν ακόμη και στη Βίβλο, με την μητριαρχική Σάρα, η οποία γένησε τον γιο του Αβραάμ, καταδικάζοντας τα άλλα του παιδιά να πεθάνουν για να μην έχουν δικαίωμα στην κληρονομιά.
Από τους πιο δημοφιλείς τέτοιους χαρακτήρες που υποδηλώνονται στον σύγχρονο κινηματογράφο και λογοτεχνία, αποτυπώθηκαν το 1812, όταν οι Αδελφοί Γκριμ έγραψαν τα παραμύθια τους, όπως Χάνσελ και Γκρέτελ, Χιονάτη και Σταχτοπούτα. Αν και φανταστικοί χαρακτήρες, η εστίαση στις μητριές αντανακλούσε κάποιες αλήθειες της κοινωνίες του 19ου αιώνα.
Παράλληλα, οι ιστορίες αυτές προσέφεραν στους αναγνώστες, ασφαλείς, θεραπευτικές δικλείδες για να επεξεργαστούν συναισθήματα ταμπού, όπως η μητρική οργή και αγανάκτηση. Πίσω στο 1800, οι πατέρες πιθανότατα ξαναπαντρεύονταν νεότερες γυναίκες, οι οποίες συχνά ήταν και κοντά στην ηλικία με τις κόρες τους. Υπό αυτές τις συνθήκες, όλα τα «περίεργα, έντονα» συναισθήματα μπορεί να γεννούνταν, όπως διαμάχη για την προσοχή του πατέρα ή διαγωνισμοί για το ποια είναι πιο όμορφη, η μητριά ή η κόρη, όπως στην περίπτωση της Χιονάτης. Στους αιώνες από τότε που γράφτηκαν τα παραμύθια των Γκριμ, η μοχθηρή μητριά μεταφερόταν από την ιστορία στην πραγματική ζωή.
Τι λένε οι έρευνες και πόσο διαιωνίζουν το μύθο
Στα τέλη του 20ού αιώνα, ακόμη κι αν τα διαζύγια και οι νέοι γάμοι που δημιουργούν θετές οικογένειες είναι περισσότερο συνήθη, διάφοροι ψυχολόγοι βοήθησαν στην ασάφεια μεταξύ φαντασίας και πραγματικότητας.
Κάποιοι πιστεύουν, ότι οι άνθρωποι είναι βιολογικά προγραμματισμένοι να προστατεύουν τα παιδιά τους με την ίδια κλίμακα DNA σε σχέση με τα θετά, κάτι που πιθανώς να ενέχει κινδύνους κακομεταχείρισης, λέει Βρετανίδα ψυχολόγος, με ειδίκευση στη Δυναμική της Θετής Οικογένειας.
Τη δεκαετία του 1970, οι ερευνητές έδωσαν ένα όνομα για αντίστοιχες περιπτώσεις κακοποίησης από τους θετούς γονείς: Το Φαινόμενο της Σταχτοπούτας. Από τότε, μελέτες έχουν αποκαλύψει, ότι οι θετοί γονείς μπορούν να βλάψουν τα παιδιά σε υψηλότερο βαθμό σε σχέση με τους βιολογικούς. Ωστόσο, είναι σημαντικό να σημειώσουμε, ότι αυτή η μορφή βίας συμεπριλαμβάνει και τους μπαμπάδες, όχι μόνο της μαμάδες. Δεν μιλάμε, δηλαδή, μόνο για κακιά μητριά, αλλά και κακό πατριό.
Άλλες έρευνες έχουν βοηθήσει -πιθανότατα ακουσίως- και στη διαιώνιση αυτού του μύθου. Για παράδειγμα, μία έρευνα τη δεκαετία του 1980, έδειξε, ότι οι θετές μητέρες ένιωθαν πολύ πιο κοντά στα δικά τους βιολογικά παιδιά, παρά τα θετά, παρά το γεγονός, ότι όλα μοιράζονται τον ίδιο βιολογικό μπαμπά. Και εκείνες που έχουν δικά τους παιδιά νιώθουν λιγότερο ικανοποιημένες από τον ρόλο τους ως θετές μητέρες. Παρόλα αυτά, δεν σημαίνει, ότι αυτές οι γυναίκες είναι κακές.
Ωστόσο, τα εμπειρικά στοιχεία δεν ήταν απαραίτητα για να επιβιώσουν τα στερεότυπα σχετικά με τις «απαίσιες, βάρβαρες θετές μητριές». Συνέχισαν να ευδοκιμούν για τους ίδιους λόγους που έκαναν πριν από αιώνες, λέει ο καθηγητής Ganong.
Οχι οι μητριές δεν είναι κακές
Στη δεκαετία του 1990 και στις αρχές του 2000, παρωδίες των κλασικών ταινιών της Disney, όπως η «Εφιάλτης στο στοιχειωμένο δάσος» που βασίζεται στο παραμύθι της Χιονάτης και του 1998 «Ever After», βασισμένο στην Σταχτοπούτα συνέχιζαν να καταδικάζουν την θετή οικογένεια. Η ιδέα, όπως φάνηκε, ήταν εντελώς κολλημένη στην κοινή, στερεοτυπική παραδοχή: οι μητριές είναι κακές, δευτεροκλασάτες μητέρες ως επί το πλείστον και στην χειρότερη δολοφόνοι.
Παρά την ισχύ αυτού του σχήματος λόγο, ωστόσο, υπάρχουν λίγες ενδείξεις, ότι οι θετές μητέρες συμπεριφέρονται σαν αυτές τις άκαρδες καρικατούρες τις ποπ κουλτούρας και φυσικά τα στοιχεία αποδεικνύουν, ότι δεν το κάνουν.
«Η πλειονότητα των θετών μητέρων τα πηγαίνουν καλά με τα θετά παιδιά τους», σημειώνει ο Ganong, o οποίος έχει πραγματοποιήσει περισσότερες από 3000 αναφορές για το θέμα και έχει μιλήσει σε εκατοντάδες μέλη θετών οικογενειών.
«Οι κακιές θετές μητέρες δεν εμφανίζονται στα δεδομένα», αναφέρει ο βοηθός καθηγητής του Πανεπιστημίου της Βόρειας Καρολίνα, Τοντ Τζένσεν, οποίος μελετά σχεσιακά μοτίβα μεταξύ θετών γονιών και θετών παιδιών. Σε έκθεση του 2021 με δείγμα 295 θετών παιδιών, ο Τζένσεν βρήκε ότι τα περισσότερα είχαν καλές σχέσεις με τις θετές τους μαμάδες.
Οι συμμετέχοντες ρωτήθηκαν για το πόσο κοντά νιώθουν με τις θετές μητέρες, πώς θεωρούν, ότι τα φροντίζει, αν είναι ζεστή και στοργική, πόσο ικανοποιημένα είναι από την επικοινωνία τους και γενικότερα τη σχέση τους. Σε αυτό ο μέσος όρος της σχέσης θετής μαμάς – παιδιού ήταν σε βαθμολογία 3,91 στα 5.
Αυτές οι θετικές σχέσεις με τις θετές μητέρες μπορεί να είναι πολύ ευεργετική για ένα παιδί. Οι θετές μητέρες μπορούν να βοηθήσουν με μοναδικό τρόπο στην ευημερία των παιδιών. Αυτό, κυρίως, συμβαίνει, μετά από ένα διαζύγιο. Περνώντας ποιοτικό χρόνο με τα παιδιά, έπειτα από ενα διαζύγιο, οι θετές μητέρες μπορούν να τα βοηθήσουν να νιώσουν ως μέρος μία οικογένειας ξανά.
Μία αμερικανική μελέτη, έδειξε, ότι έχοντας θετικά role models πέρα από τους βιολογικούς γονείς, τα παιδιά χτίζουν συναισθηματική ασφάλεια. Και οι θετές μητέρες μπορούν να προσφέρουν επιπρόσθετη στήριξη στα παιδιά. Όταν έχουν επιπλέον ανθρώπους να τα αγαπούν και να τα φροντίζουν πάντα είναι θετικό.
Με βλέμμα μπροστά τα εμπρός, οι ειδικοί ελπίζουν, ότι το σενάριο της θετής μητέρας μπορεί να ξαναγραφτεί με τρόπο που να αντικατοπτρίζει τις πραγματικότητες της κοινωνίας σήμερα.
Με πληροφορίες από το BBC
Διαβάστε επίσης:
«Φτωχότερα» γλωσσικά τα παιδιά από τον εθισμό στις οθόνες – Ποιος όμως «φταίει» πραγματικά
Πρέπει να υπάρχουν και να εφαρμόζονται κανόνες στα σχολεία;