Γράφει η νηπιαγωγός κα Δολιανίτη Αθηνά.
Ήρθε η ώρα να πούμε έναν σημαντικό λόγο για τον οποίο έχει αποτύχει το εκπαιδευτικό σύστημα στην Ελλάδα. Υπάρχουν πολύ διαφορετικοί λόγοι, αλλά στο συγκεκριμένο κείμενο θα εστιάσουμε σε ένα πάρα πολύ βασικό. Και δεν είναι άλλος από τον αριθμό των μαθητών που αναλογούν σε κάθε εκπαιδευτικό. Μιλάω για το δημόσιο σύστημα παιδείας στο οποίο ο κάθε μαθητής είναι αθέατος. Ακριβώς αυτό που διαβάσατε: είναι αθέατος, γιατί είναι ένας μέσα σε ένα μεγάλο πλήθος ατόμων.
Ήδη, από την τρυφερή ηλικία του νηπιαγωγείου, που το κάθε παιδί έχει τόση μεγάλη ανάγκη την αποκλειστική ματιά του εκπαιδευτικού πάνω του και όχι έναν εκπαιδευτικό, ο οποίος τρέχει πανικόβλητος να προλάβει επείγουσες καταστάσεις, που συμβαίνουν πάντα με πολύ συγκεκριμένους μαθητές σε κάθε τάξη και αφήνει πίσω του, μην έχοντας την πολυτέλεια να ασχοληθεί, τον ήρεμο μαθητή που έχει άλλες, πολύ διαφορετικές ανάγκες.
Δουλεύω 20 χρόνια στην εκπαίδευση και θυμάμαι περισσότερο τους πιο απαιτητικούς και ζωηρούς μου μαθητές. Μόνο τους μαθητές οι οποίοι δεν μπορούσαν να παρακολουθήσουν και έκαναν φασαρία και έπρεπε με κάποιο τρόπο να τους νουθετήσω, μέσα σε ένα σύνολο μαθητών που είχαν κι αυτοί πολλές ανάγκες, στις οποίες ίσως δεν μπόρεσα ποτέ να ανταποκριθώ. Γιατί το σύστημα δεν με άφησε να αναπτύξω διδασκαλική σχέση με κανέναν άλλον μαθητή, πέραν από αυτούς με τις μαθησιακές ιδιαιτερότητες και δυσκολίες, όπως θέλετε πείτε το. Υπήρχαν, δηλαδή, πάντα τα παιδιά που πηγαίνανε με τον αυτόματο πιλότο, από την ώρα της παρεούλας μέχρι την ώρα που θα πηγαίναμε στο τραπέζια για τις χειροτεχνίες και τις εργασίες μας.
Ποιος φταίει γι αυτό; Σίγουρα όπως καταλαβαίνετε ένας άνθρωπος την ώρα που κάνει μάθημα σε 25 παιδιά μοιράζεται ήδη σε 25 ζευγάρια μάτια και σε 25 κεφαλάκια που προσπαθούν να ρουφήξουν αυτό που τους λέει, αυτό που τους δείχνει ή αυτό που βιώνουν όλοι μαζί . Η απαιτητικότητα της παιδαγωγικής πράξης είναι κάτι που δεν μπορεί να καταλάβει κανείς όταν βρίσκεται εκτός τάξης και κάνει μία άλλη δουλειά και δεν έχει περάσει ποτέ από τα θρανία σαν δάσκαλος. Δάσκαλος λέω με την ευρεία έννοια, από τον νηπιαγωγείο μέχρι το λύκειο τουλάχιστον.
Κανείς δεν μπορεί να καταλάβει πόσο αυτές οι ώρες δουλειάς, που όλοι κατηγορούν ότι είναι λίγες, είναι γεμάτες ένταση, εξουθενωτικές και πώς ρουφάνε όλη την ενέργεια που έχει ένας άνθρωπος, που δουλεύει εκείνη την ώρα με τους μαθητές. Οι οποίοι με τη σειρά τους, καταλαβαίνετε ότι λόγω της ηλικίας τους, βρίσκονται σε μία άλλη εγρήγορση και ένταση, τον οποία εκλαμβάνει ο εκπαιδευτικός που είναι μίας άλλης ηλικίας, και στο οποίο προσπαθεί να ανταπεξέλθει επί 25.
Θα δώσω ένα απλό παράδειγμα συγκριτικά με ένα επάγγελμα.
Φανταστείτε έναν πωλητή σε φούρνο, που προσπαθεί ταυτόχρονα να εξυπηρετήσει 25 πελάτες. Ταυτόχρονα , όχι να έχουν υπομονή να περιμένουν σε σειρά . Μπορείτε να τον φανταστείτε να δίνει ταυτόχρονα 25 τυρόπιτες και ένα πληρώνεται για αυτές και να μην κάνει λάθος; Θα μου πείτε ατυχές το παράδειγμα ε; Κι όμως δεν είναι, απλά ήθελα να σας δώσω να καταλάβετε την ένταση της στιγμής. Επίσης, κάντε εικονα τους τεχνίτες στο δρόμο, που πάνε να σκάψουνε σε κάποιο σημείο για να περάσουνε καλώδια ή οτιδήποτε.
Έχετε δει ποτέ, ότι για να συγκεκριμένο λάκκο που θα σκάψουν, υπάρχουνε τουλάχιστον 5 άτομα;
Πώς λοιπόν περιμένουμε ότι 5 άτομα είναι αναγκαία για να σκάψουν ένα λάκκο, ενω στην τάξη περιμένουμε από έναν εκπαιδευτικό να τα βγάλει πέρα με 25 παιδιά και να φέρει ευθύνη για ολους; Ξέρετε, δεν υπάρχει καμία επιστημονική έρευνα που να αποδεικνύει ότι ένας δάσκαλος είναι ικανός να διδάξει 25 παιδιά ταυτόχρονα και ικανοποιητικά. Και να είναι αποδεδειγμένο επιστημονικά ότι, όχι μόνο τα παιδιά θα έχουν εκλάβει τη γνώση στο σύνολό τους, αλλά και στο βαθμό που ο εκπαιδευτικός θα μπορεί να ανταπεξέλθει. Γιατί μέσα σε όλα αυτά ξεχνάμε ότι ο εκπαιδευτικός είναι ένας εργαζόμενος που έχει συγκεκριμένες εργασιακές συνθήκες.
Οι εργασιακές συνθήκες σε μία ομάδα 25 παιδιών είναι απαράδεκτη και προσωπικά θεωρώ έπρεπε να είναι ανεπίτρεπτη και είναι ισως θεωρητικά επικίνδυνη. Κι όσο απαράδεκτη είναι για τον εργαζόμενο εκπαιδευτικό, άλλο τόσο απαράδεκτη είναι για τους μαθητές που βρίσκονται απέναντί του, γιατί όπως είπα παραπάνω είναι αθέατοι στο σύνολό τους.
Ποιος γονιός δεν επιθυμεί το ιδανικό εκπαιδευτικό αγαθό για το παιδί του και γιατί όσοι έχουν χρήματα να διαθέσουν, τα δίνουν για ιδιαίτερα μαθήματα 1-1 , ή σε ολιγομελή τμήματα; Γιατί κανένα φροντιστηριακό τμήμα δεν έχει τμήμα 25 παιδιών; Θα δεχόταν ο γονιός να βάλει άμεσα το χέρι στη τσέπη για να διδαχθεί το παιδί του με άλλα 24 παιδιά ταυτόχρονα;
Εκ πείρας θα σας πω, πως την ώρα που μιλάει ένας εκπαιδευτικός στην ομάδα του, και γυρίζει τη ματιά του για να δει ποιος παρακολουθεί, κάνει σύσταση και διακόπτει πολλές φορές το μάθημα του για αυτό το λόγο. Νομίζω ότι οι περισσότεροι από όσους διαβάζετε τώρα, έχετε εμπειρία ως μαθητές ή ως ακροατήριο σε κάποια ομιλία και γνωρίζετε πολύ καλά ότι όσο ανεβαίνει ο αριθμός των ατόμων, τόσο πιο εύκολα μπορείτε να πιάσετε κουβέντα χωρίς να γίνετε αντιληπτός.
Οπότε ξέρουμε ότι κάθε μαθητής όταν βρίσκεται στην ομάδα των 25 παιδιών, είναι πιο εύκολο να πιάσει κουβέντα και να μην προσέχει, ενώ όταν μικραίνει ο αριθμός των ατόμων σας διαβεβαιώνω ότι η συγκέντρωσή τους είναι πολύ μεγαλύτερη. Είχα την ευτυχία, την περίοδο της καραντίνας του κορωνοιού, να ζήσω τον εξαιρετικό αριθμό μαθητών 9, μόνο και μόνο λόγω των μέτρων της καραντίνας και διαπίστωσα ότι αυτός είναι ιδανικός αριθμός για τους νηπιαγωγούς στην τάξη. Μέχρι τότε θεωρούσα ότι αριθμός 15 είναι ιδανικός, αλλά από εκείνη τη στιγμή άλλαξα γνώμη.
Πολλές φορές έχουμε μείνει με 15 μαθητές μέσα στην τάξη λόγω ιώσεων για παράδειγμα και σίγουρα το 15 είναι καλύτερος αριθμός για να κάνεις μάθημα από το 25. Όμως το ιδανικό, θα πω πλέον, ότι είναι το 9 και άντε να το αυξήσω και να το κάνω 10, όχι όμως παραπάνω και θα σας εξηγήσω τους λόγους.
Όταν είχα τους 10-12 μαθητές εναλλάξ κάθε μέρα στο τμήμα μου, μπορούσα επαρκώς να θυμάμαι τα πάντα όσα γινόντουσαν μέσα στην ημέρα και να μπορώ να τα μεταφέρω στους γονείς τους, εφόσον υπήρχε ανάγκη να γνωρίζουν. Μπορούσα πολύ πιο εύκολα επίσης να κάνω τις ενημερώσεις για την πρόοδό τους. Ήταν πιο ξεκάθαρα τα πράγματα στα μάτια μου και μπορούσα να έχω πιο εύκολα τη μνήμη να τα συγκρατήσω.
Επίσης, μπορούσα να ελέγξω και τον πολύ απαιτητικό μαθητή που είχα μέσα σε αυτό το σύνολο μαθητών. Μπορούσα να κάνω καλύτερη συνεννόηση μαζί του, γιατί την ώρα που του αφιέρωνα χρόνο, είχα άλλους 8 από πίσω, δεν είχα άλλους 24 ή 19. Πολύ σημαντικό επίσης είναι ότι μειωνόταν ο θόρυβος στα αυτιά μας κάτι πολύ πιο ξεκούραστο από τις συνήθεις μέρες, για εμάς τους νηπιαγωγούς, που έχουμε αρκετές ώρες ελεύθερου παιχνιδιού μέσα στη ταξη και πιστέψτε με είναι η δυσκολότερη ώρα.
Όλοι νομίζουν ότι αυτή η ώρα είναι χαλαρή, αλλά στην ουσία είναι η ώρα που κάνουμε μέσα σε εισαγωγικά τον τροχονόμο, γιατί χρειάζεται να ρυθμίζουμε τις μεταξύ τους σχέσεις περισσότερο από ποτέ. Τσακώνονται για τα παιχνίδια, δεν μπορούν να συνεννοηθούν για το πόσοι θα παίξουνε σε κάθε γωνιά και χρειάζεται συνεχώς η παρέμβαση μας για κάποιο λόγο. Ακόμα και για το παιδί που δεν βρίσκει παρέα να παίξει και προσπαθούμε να το εντάξουμε στις ομάδες των παιδιών που έχουνε δημιουργηθεί.
Τώρα που έχετε μία εικόνα, θα σας πω και το εξής. Σκεφτείτε ότι μία νηπιαγωγός σε όλο της στο ωράριο, οσο μικρό και να το θεωρείτε οι εκτός επαγγέλματος, δεν έχει ούτε ένα διάλειμμα σε σχέση με όλων των υπόλοιπων εκπαιδευτικών κλάδων σε όλες της βαθμίδες(να σας θυμίσω ότι ανηκουμε στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση μαζί με τα δημοτικά σχολεία). Ο λόγος που δεν έχουμε διάλειμμα εμείς είναι γιατί είμαστε υπεύθυνοι για το τμήμα μας κάτα αποκλειστικότητα ακόμα και στα διαλείμματα.
Δεν έχουμε εφημερίες για αυτόν το συγκεκριμένο λόγο και όπως καταλαβαίνετε, δεν μπορούμε να πάμε ούτε στην τουαλέτα με την ησυχία μας, εφόσον ισχύει κάτι τέτοιο. Είναι πολύ δύσκολο να αφήνει κανείς παιδιά αυτής της ηλικίας μόνα στη τάξη και να πάει στην τουαλέτα και το πιο σύνηθες είναι να βρίσκονται ουρές νηπίων απέξω και να μας μιλάνε, είτε για να δούμε την εργασία τους, είτε για να μας πούνε ότι κάποιος τους πείραξε και πρέπει να επέμβουμε.
Κάντε το εικόνα, είναι σαν να υπάρχει μία μητέρα μόνη στο σπίτι με το παιδί της, το οποίο την ψάχνει ακόμα και στην τουαλέτα. Δεν θα έπρεπε όμως να συμβαίνει αυτό στο σχολείο για τους εκπαιδευτικούς. Θα έπρεπε να υπάρχει και ένας δεύτερος εκπαιδευτικός μέσα στην τάξη για όλο το ωράριο, σε αυτές τις συνθήκες που σας έχω περιγράψει. Και όχι για παράδειγμα, να βγει ο εκπαιδευτικός του διπλανού τμήματος, εάν υπάρχει και δεν είναι μονοθέσιο νηπιαγωγείο, να ρίξει στα κλεφτά μία ματιά και σε αυτό το τμήμα. Μπαλώματα δηλαδή.
Εδώ λοιπόν, πέραν του δικαιώματος των μαθητών για μια κατάλληλη επιτήρηση των παιδιών, εφόσον θα υπήρχαν δύο εκπαιδευτικοί σε κάθε τάξη σε ένα ιδανικό νηπιαγωγείο στην Ελλάδα, θα θίξω και το γεγονός των εργασιακών δικαιωμάτων του εκπαιδευτικού. Δεν είναι δυνατόν ένας εργαζόμενος να πρέπει να επικαλείται τα θεία και να κάνει το σταυρό του, όταν θέλει να πάει στην τουαλέτα ή στο γραφείο για να βγάλει μία φωτοτυπία ή να ανοίξει την πόρτα γιατί χτυπάει κάποιος υπάλληλος του δήμου ή το οτιδήποτε τέλος πάντων για να έχει λίγο χρόνο εκτός τάξης όταν χρειάζεται. Όποιος νομίζει ότι δεν έχουμε αυτή τη φυσική ανάγκη να βγούμε από την τάξη μας, πλανάται. Για να μην θίξω ότι είναι ανεπίτρεπτο να μην έχει διάλειμμα εντός του εργασιακού ωραρίου του.
Τα μικρά παιδιά λοιπόν όπως καταλαβαίνετε, στην απουσία της- του δάσκαλού τους από την αίθουσα, ειδικά για τα πιο ζωηρά, είναι η ευκαιρία να κάνουν ότι δεν θα έκαναν κάτω από το βλέμμα της δασκάλας τους. Αυτό είναι κάτι που το καταλαβαίνετε όλοι πιστεύω, γιατί έχετε υπάρξει μαθητές και ξέρετε πως σκέφτονται τα παιδιά. Θα σας δώσω ένα πολύ απλό παράδειγμα που έγινε πρόσφατα στο δικό μου το σχολείο. Δύο πολύ καλές μου μαθήτριες, πάρα πολύ ήσυχες και από αυτά τα παιδιά που ακολουθούν τους κανόνες, στο διάλειμμα βρισκόντουσαν πάνω στα κάγκελα και ψιθυρίζαν μεταξύ τους «τώρα που δεν μας κοιτάζει η κυρια» . Το άκουσε μία κοπέλα που κάνει την πρακτική της στο σχολείο και μου το μετάφερε. Επομένως καταλαβαίνετε τι έχει να γίνει από τους πιο ζωηρούς μαθητές και δη από αυτούς που δεν έχουν την τάση να ακολουθούν τους κανόνες κατά την απουσία του- της εκπαιδευτικού από την τάξη της.
Τώρα θα προσπαθήσω να σας κάνω να καταλάβετε για ποιο λόγο η δεύτερη νηπιαγωγός, που θα έπρεπε να υπάρχει μέσα στην κάθε τάξη, θα έπρεπε να είναι ειδική αγωγής. Μα είναι πάρα πολύ απλό, ότι η γενικής αγωγής εκπαιδευτικός δεν εχει τις ιδιαίτερες γνώσεις για να αντιμετωπίσει τις ιδιαίτερες δυσκολίες κάποιων παιδιών. Και να τις είχε ακόμη, απέναντι σε ομάδα 25 παιδιών θα δυσκολευόταν πολύ έως καθόλου, να εφαρμόσει οποιαδήποτε παιδαγωγική μέθοδο απευθύνεται σε αυτά τα παιδιά. Ούτε λόγος για διαφοροποιημένη διδασκαλία με ουσία σε τέτοιο αριθμό μαθητών.
Καλώς ή κακώς, υπάρχουν στον πληθυσμό των παιδιών πολλές μαθησιακές δυσκολίες, μπορεί να υπάρχουν και κάποιες διαταραχές όπως ειναι η ΔΕΠΥ και ο αυτισμός, και πλέον είναι γεγονός ότι σε κάθε τάξη υπάρχουν ένα με δύο άτομα τουλάχιστον που ανήκουν σε αυτές τις κατηγορίες για να μην πω και παραπάνω.
Επομένως οι τάξεις έχουν ένα πολύ ετερόκλητο πλήθος, με τόσα διαφορετικά χαρακτηριστικά που πρέπει να αντιμετωπίσουν και να χειριστούν οι εκπαιδευτικοί, έτσι ώστε η ύπαρξη ενός επιπλέον ατόμου ειδικής αγωγής μέσα στην τάξη, να είναι άκρως απαραίτητο. Επίσης θα ήθελα να επισημάνω ότι, υπάρχουν και κάποιες περιπτώσεις παιδιών που χρήζουν παράλληλης στήριξης όλη την ώρα δίπλα τους και όχι μία επιπλέον δασκάλα που θα τη μοιράζονται με άλλα. Και αυτό γιατί συμβαίνει; Γιατί υπάρχουν παιδιά που για κάποιους λόγους, κυρίως διαταραχών, έχουν ανάγκη ενα άτομο δίπλα τους να τους ρυθμίζουν σε κάθε φάση της μαθητικής διαδικασίας.
Να γνωρίζετε ότι πλέον επιτρέπονται στο νηπιαγωγείο και παιδιά τα οποία μπορεί να είναι μη λειτουργικά. Όπως καταλαβαίνετε αυτά τα παιδιά πρέπει να έχουν δίπλα τους αυστηρά ένα άτομο και όλη την ώρα, εφοσον δεν έχουν κατακτήσει την αυτονομία που κατά τα άλλα είναι απαραίτητη στο νηπιαγωγείο και την προβλέπει και το προεδρικό διάταγμα του νηπιαγωγείου. Από τη στιγμή λοιπόν που επιτρέπεται από το ΚΕΣΥ και από την πρωτοβάθμια να υπάρχει μέσα στην τάξη άτομο το οποίο δεν είναι λειτουργικό, χάριν της συμπερίληψης, θα έπρεπε να έχει προβλεφθεί να υπάρχει άτομο από την πρώτη μέρα που θα φοιτήσει το παιδί και όχι να στείλει ατομο μετά από 1 και 2 μήνες και αν στειλει, που θα γίνουν οι διάφορες φάσεις με τους αναπληρωτές.
Την πιο δύσκολη περίοδο που πρέπει ένας εκπαιδευτικός να βοηθήσει στην προσαρμογή όλων των παιδιών, το να υπάρχει ένα παιδί που είναι μη λειτουργικό στην τάξη όπως καταλαβαίνετε, δεν του επιτρέπει να κάνει καν την προσαρμογή αυτή για τα άλλα παιδιά παρά να κρατάει ένα παιδί όλη την ώρα δίπλα του. Φανταστείτε στην ηλικία των τεσσάρων και των πέντε να μην είναι λειτουργικό αυτό το παιδί και να πρέπει να το ακολουθεί σε κάθε του βήμα ένας δάσκαλος, ο μόνος στη τάξη, αν δεν έρθει παράλληλη.
Όπως καταλαβαίνετε δεν μπορεί να κάνει τη δουλειά του, παρά να βρίσκεται πίσω από αυτό το παιδί, όχι γιατί φταίει το παιδί ή είναι ανεπαρκής ο δάσκαλος, και δεν είμαστε κατά της συμπερίληψης, αλλά γιατί υπάρχει ένα σύστημα που δεν προσφέρει στον μαθητή αυτό, το πλαίσιο που χρειάζεται. Και με αυτό τον τρόπο αδικούνται όλα τα υπόλοιπα παιδιά που δεν μπορούν να έχουν τη διδασκαλία από τους αξίζει. Αδικείται και ο εκπαιδευτικός, γιατί δεν του προσφέρει το σύστημα τις εργασιακές συνθήκες, ώστε να μπορεί να φέρει εις πέρας το έργο του, γιατί δεν είναι μάγος με ένα μαγικό ραβδί να βοηθήσει αυτό το παιδί που έχει άλλες ανάγκες και ταυτόχρονα να ασχοληθεί και με τα υπόλοιπα, που είναι αυτόνομα κι έχουν διαφορετικές ανάγκες.
Όποιος έχει ζήσει αυτή την κατάσταση, μπορεί να καταλάβει τη δυσκολία και την απογοήτευση του εκπαιδευτικού που δεν έχει βοήθεια. Δεν νομίζω ότι έχει υπάρξει εκπαιδευτικός που να έχει ζήσει αυτή την κατάσταση και να μην έχει σκεφτεί κατευθείαν την παραίτηση. Και όχι γιατί θέλει να αλλάξει αντικείμενο, αλλά γιατί δεν είναι βιώσιμο το επάγγελμα και δεν είναι αρμόζουσες οι εργασιακές συνθήκες.
Εν τέλει, με αυτό το κείμενο ήθελα να τονίσω πόσο δύσκολο είναι να κάνει τη δουλειά του ένας νηπιαγωγός σήμερα στη τάξη του, με αυτόν τον αριθμό μαθητών και χωρίς ούτε καν έναν βοηθό, πόσο μάλλον με έναν ακόμη δάσκαλο ειδικής αγωγής και παράλληλη στήριξη έξτρα για όποιο παιδί την χρειαστεί.
Η εκπαιδευτική διαδικασία δεν πρέπει να είναι ένα ζόρι για τον δάσκαλο και για τον μαθητή. Αν ξεκινήσουμε από τα βασικά που είναι η μείωση μαθητών ανά νηπιαγωγό ή εκπαιδευτικό σε όλες τις βαθμίδες της υποχρεωτικής εκπαίδευσης, δε νομίζω ότι μπορεί να γίνει οποιαδήποτε άλλη συζήτηση για την εξέλιξη του εκπαιδευτικού συστήματος στην Ελλάδα μας σήμερα.
Μήπως όμως για κάποιο σύστημα βολεύει ο αθέατος μαθητής που θα γίνει αργότερα αθέατος πολίτης;
