Νυχτερινοί τρόμοι στο παιδί: Υπάρχει λόγος να ανησυχούν οι γονείς;

Τα συμπτώματα είναι πολύ τυπικά: Περίπου δύο ώρες αφού το παιδί έχει αποκοιμηθεί, αρχίζει να κλαίει. Σταδιακά το κλάμα δυναμώνει, γίνεται ουρλιαχτό και διαρκεί αρκετά λεπτά, μέχρι που σταματά απότομα και το παιδί αποκοιμιέται ξανά αμέσως. Τις πρώτες φορές ανησυχείς, θεωρείς ότι βλέπει κάποιον εφιάλτη αφού έχει τα μάτια ανοιχτά, και προσπαθείς να το ξυπνήσεις. Δεν πρέπει, όμως. Κατά πάσα πιθανότητα πρόκειται για Νυχτερινό Τρόμο και απαιτεί συγκεκριμένη αντιμετώπιση.

Επικοινωνήσαμε με τον κ. Μηνά Καπετανάκη MD, PhD c, Παιδίατρο – ειδικός Παιδονευρολόγος, Διδάκτωρ Παιδονευρολογίας στο Πανεπιστήμιο Lund της Σουηδίας και μέλος της Παιδονευρολογικής Εταιρίας Σουηδίας, με τον οποίο μιλήσαμε τόσο για τους νυχτερινούς τρόμους, όσο και για τις άλλες παραϋπνίες που ταλαιπωρούν τα παιδιά σε ποσοστό 88%!

Τι είναι οι παραϋπνίες στα παιδιά

«Οι παραϋπνίες είναι πολύπλοκες συμπεριφορές που επεμβαίνουν στον ύπνο του παιδιού. Οι πιο συχνές από αυτές είναι οι νυχτερινοί τρόμοι, οι υπνοβασίες και η σύγχυση της εγρήγορσης, οι οποίες συμβαίνουν στο non REM στάδιο του ύπνου (στο στάδιο, δηλαδή, του βαθέως ύπνου, στο πρώτο μισό της νύχτας), αλλά και οι εφιάλτες και η παράλυση ύπνου που συμβαίνουν στο REM στάδιο (στο τελευταίο κομμάτι του ύπνου, πριν το παιδί ξυπνήσει για πρωί)», εξηγεί ο κ. Καπετανάκης.

Στις REM παραϋπνίες το παιδί συνήθως ξυπνά και θυμάται τι έχει συμβεί (π.χ. αν έχει δει κάποιον εφιάλτη) ή έστω είναι σε θέση να επικοινωνήσει (π.χ. ακόμα κι αν βρίσκεται σε παράλυση, δηλαδή το μυαλό του έχει ξυπνήσει αλλά το σώμα του αδυνατεί να κινηθεί –κατάσταση που διαρκεί μόλις λίγα λεπτά). Συνεπώς, οι καταστάσεις αυτές ανησυχούν λιγότερο τους γονείς και μπορούν να αντιμετωπιστούν και σε συνεργασία με το παιδί.

Στις non REM παραϋπνίες, όμως, το παιδί δεν έχει επαφή με το περιβάλλον, ενώ ειδικά στην περίπτωση των τρόμων, βρίσκεται σε τόσο έντονη κρίση που φυσιολογικό είναι ο γονιός να ανησυχήσει ή και να πανικοβληθεί.

Τι είναι οι νυχτερινοί τρόμοι

Μία με δύο ώρες αφού το παιδί έχει αποκοιμηθεί, πετιέται από το κρεβάτι με κλάματα, ουρλιαχτά ή άγριες φωνές, έκφραση τρόμου στο πρόσωπο, χωρίς να αναγνωρίζει πού βρίσκεται ή ποιοι είναι γύρω του, ενώ ιδρώνει και έχει ταχυπαλμία. Το επεισόδιο μπορεί να διαρκέσει από 2 έως 10 λεπτά, ίσως και περισσότερο, και τις στιγμές εκείνες είναι αδύνατον κανείς να το καθησυχάσει. Στο τέλος του επεισοδίου το παιδί αποκοιμιέται μόνο του και την επόμενη ημέρα δεν θυμάται απολύτως τίποτε.

Την ώρα εκείνη, το καλύτερο που έχουμε να κάνουμε είναι να παραμείνουμε ήρεμοι και να μην επιχειρήσουμε να ξυπνήσουμε ή να «ερεθίσουμε» με κάποιον τρόπο το παιδί, π.χ. μιλώντας του ή ακουμπώντας το, αλλά να το προσέχουμε, ώστε να μην χτυπήσει. Επίσης, δεν έχει νόημα να το συζητήσουμε με το παιδί την επόμενη ημέρα, καθώς δεν θα θυμάται κάτι και θα του δημιουργήσουμε αχρείαστο άγχος.

Οι νυχτερινοί τρόμοι είναι η πιο συχνή παραϋπνία σε παιδιά μικρής ηλικίας, από 2-2,5 ετών, ενώ συνήθως σταματούν στα 5-6 χρόνια –σπάνια θα διαρκέσουν μέχρι τα 10.

Η δε συχνότητά τους κυμαίνεται στα 2 με 3 βράδια εβδομαδιαίως ή και σπανιότερα, όσο μεγαλώνει το παιδί.

Σύμφωνα με τον κ. Καπετανάκη, φαίνεται πως έχουν γενετικό υπόβαθρο, είναι κληρονομικοί, και βάσει μελετών αν το παιδί με νυχτερινούς τρόμους είναι μονοζυγωτικό δίδυμο, τότε από αυτούς θα υποφέρει και το άλλο παιδί.

Πού οφείλονται

Δεν είναι σαφές το πού οφείλονται οι νυχτερινοί τρόμοι –μπορεί να πρόκειται για μεταβατικά φαινόμενα που συνδέονται με την ανάπτυξη του παιδιού, αντιδραστικά προς το περιβάλλον ή συνδεόμενα με συναισθηματικές ή αναπτυξιακές φάσεις του. Ωστόσο, όπως και οι υπόλοιπες παραϋπνίες, υπάρχουν κάποιοι εκλυτικοί παράγοντες (triggers) που παίζουν ρόλο στην εμφάνισή τους:

-Η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, είναι ένας συνηθισμένος, γι’αυτό και πρέπει ο γονιός να προσέξει αν το παιδί υποφέρει από αυτό το πρόβλημα και να το αντιμετωπίσει αναλόγως.

-Η νυχτερινή άπνοια, είναι ένας ακόμα παράγοντας, γι’αυτό χρειάζεται να ελέγξουμε αν το παιδί αναπνέει καλά όταν κοιμάται ή αν έχει ενοχλήσεις από κρεατάκια και αμυγδαλές.

-Η νυχτερινή ενούρηση και ο βρουξισμός (τρίξιμο των δοντιών) μπορεί, επίσης, να ενεργοποιούν τις παραϋπνίες και μπορούν να αντιμετωπιστούν με τη βοήθεια του παιδιάτρου και οδοντιάτρου του παιδιού.

Λιγότερο συχνά, οι νυχτερινοί τρόμοι μπορεί να έχουν πιο ανησυχητικές, ψυχιατρικές προεκτάσεις. Ο κ. Καπετανάκης αναφέρθηκε, ενδεικτικά, σε μελέτη του Πανεπιστημίου του Missouri που συνδέει κάποιες παραϋπνίες στο παιδί ακόμα και με την εμφάνιση σχιζοφρένειας.

Εφόσον οι νυχτερινοί τρόμοι είναι συχνοί και έχουν μεγάλη διάρκεια, δηλαδή συνεχίζονται ακόμα και σε μεγαλύτερη -προεφηβική- ηλικία του παιδιού, και σε περίπτωση που παρουσιάζουν κι άλλα περίεργα συμπτώματα, ο κ. Καπετανάκης συμβουλεύει να αναζητήσουν οι γονείς τη βοήθεια παιδονευρολόγου, καθώς μπορεί να πρόκειται για νυχτερινές επιληπτικές κρίσεις, με τις οποίες έχουν πολλά κοινά χαρακτηριστικά. Στην περίπτωση της επιληψίας, το παιδί κουνιέται περίεργα, αλλάζει ο μυϊκός του τόνος, έχει σπασμούς, τρέμει.

Πώς μπορούμε να βοηθήσουμε το παιδί να απαλλαγεί από νυχτερινούς τρόμους

Παρόλο που οι νυχτερινοί τρόμοι, όπως και οι άλλες παραϋπνίες, είναι κατάσταση που δεν ανησυχεί τους γιατρούς και που κατά πάσα πιθανότητα θα περάσουν από μόνοι τους, καθώς το παιδί θα μεγαλώνει, χρήσιμο είναι να ακολουθήσουμε τις 3 βασικές οδηγίες του κ. Καπετανάκη:

  1. Να ακολουθεί το παιδί μας ένα σταθερό πρόγραμμα ύπνου και να κοιμάται επαρκώς, ώστε να ξεκουράζεται.
  2. Να μην τρώει βαριά πριν τον ύπνο –και ειδικά τροφές που του δίνουν ενέργεια.
  3. Να μην έρχεται σε επαφή με οθόνες και να μην παίζει με ηλεκτρονικά παιχνίδια πριν κοιμηθεί.

Εξάλλου, ποιος είπε ότι το να είσαι γονιός σημαίνει να… κοιμάσαι ήσυχος;