- Infokids.gr - https://www.infokids.gr -

«Ο λόφος με τα κρυμμένα μυστικά»: Ο Πάνος Βαλαβάνης συστήνει στο Infokids.gr το αγαπημένο βιβλίο των μικρών αρχαιολόγων

Δώδεκα χρόνια μετά από την πρώτη του εμφάνιση στα ράφια, το βιβλίο «Ο λόφος με τα κρυμμένα μυστικά: Το χρονικό μιας φανταστικής ανασκαφής» [2] του Καθηγητή Κλασικής Αρχαιολογίας Πάνου Βαλαβάνη επανακυκλοφορεί (10η ανατύπωση) από τις εκδόσεις Πορφύρα.

Σ’ αυτό το διαχρονικής αξίας βιβλίο, ο ακαδημαϊκός και συγγραφέας αφηγείται μια φανταστική περιπέτεια που θα μπορούσε όμως κάλλιστα να είναι πέρα για πέρα αληθινή. Μέσα από αυτή «ζωντανεύει» η ιστορία της Ελλάδας-από την Παλαιολιθική εποχή μέχρι και το σήμερα. Αφορμή γι’ αυτό το οδοιπορικό, ένας παράξενος λόφος. Δημιουργήθηκε από 8.000 χρόνια ζωής, κρατώντας επτασφράγιστα τα μυστικά του, μέχρι που μια μέρα κίνησε την περιέργεια ενός νεαρού αρχαιολόγου…

«Ο λόγος με τα κρυμμένα μυστικά» [2]εκτός από ένα βιβλίο γνώσης- μ’ επιστημονική σφραγίδα, μα δίχως ίχνος ξύλινου διδακτισμού, είναι και ένα εξαιρετικό εργαλείο δημιουργικής απασχόλησης. Στο δεύτερο μέρος του, τα παιδιά θα βρουν ασκήσεις, προτάσεις για θεατρικό παιχνίδι και ομαδικές δραστηριότητες, καθώς και ευφάνταστες κατασκευές.

Έχοντας διαβάσει την όμορφη ιστορία του βιβλίου και θέλοντας να μάθουμε περισσότερα για τον άγνωστο αλλά τόσο γοητευτικό κόσμο της αρχαιολογίας που μέσα από το βιβλίο έχει καταφέρει να κάνει πολλά παιδιά να ονειρεύονται να γίνουν αρχαιολόγοι όταν μεγαλώσουν, μιλήσαμε με τον καθηγητή Κλασικής Αρχαιολογίας κ. Πάνο Βαλαβάνη.  

Πώς αποφασίσατε να προχωρήσετε στη συγγραφή ενός παιδικού βιβλίου;

Η ιστορία ξεκινάει από παλιά, από τα νεανικά μου χρόνια τη δεκαετία του 1980, όταν είχα τη δυνατότητα να εργάζομαι για πολλές ημέρες και ώρες στα μουσεία του τόπου μας. Έβλεπα λοιπόν, λίγους είναι η αλήθεια τότε, μαθητές, να έρχονται και να περιδιαβαίνουν βιαστικά και σχεδόν υποχρεωτικά τις αίθουσες, σε απόλυτη ησυχία που είχε επιβληθεί από τους δασκάλους για να μην ενοχλούν τους τουρίστες. Κανείς δεν έλεγε τίποτε, δεν εξηγούσε τίποτε, δεν αναφερόταν σε τίποτε. Η εκδήλωση έμοιαζε σαν μια υποχρέωση που έπρεπε να υλοποιηθεί από κάποιο άνωθεν επιβεβλημένο καθήκον. Αυτά ήταν αρκετά για να ξεκινήσει μια μεγάλη προσπάθεια, που οδήγησε, μεταξύ άλλων, και στη δημιουργία του βιβλίου.

Πώς εμπνευστήκατε την ιστορία;

Την ιστορία την εμπνεύστηκα όταν μια φορά δεχθήκαμε σε μια ανασκαφή την επίσκεψη μαθητών. Σκάβαμε σε έναν αρκετά βαθύ ανασκαφικό τομέα, όταν εμφανίστηκε στα χείλη του ένας μαθητής και με ρώτησε: Κύριε, γιατί οι αρχαίοι ζούσανε σε τρύπες; Τότε σκέφτηκα ότι έπρεπε να γραφτεί ένα βιβλιο που να εξηγεί πώς τα αρχαία βρίσκονται συνήθως βαθιά στο χώμα και πως για να τα βρούμε πρέπει να σκάψουμε ‘τρύπες’.

Τι μηνύματα θα θέλατε να λάβει ο λιλιπούτειος αναγνώστης διαβάζοντας το βιβλίο σας;

Θα ήθελα να λάβει δύο μηνύματα: Αφενός να συνειδητοποιήσει ότι ζει σε έναν τόπο με σπουδαία ιστορία κι ότι αυτό εκτός από υπερηφάνεια θα πρέπει να μας δημιουργεί και αισθήματα ευθύνης απέναντι στο παρελθόν μας. Είμαστε υποχρεωμένοι να το γνωρίζουμε, να το μελετούμε, να το προστατεύουμε και να αντλούμε σοφία απ’ αυτό. Αφετέρου να μάθει πως ό,τι συμβαίνει στην ιστορία δεν είναι μια διαδικασία ανεξάρτητη από μας αλλά πως είναι αποτέλεσμα επιλογών ανθρώπων, ηγετών και πολιτών, που με τις καθημερινές μεγάλες και μικρές αποφάσεις τους μπορούν να διαμορφώσουν το πλαίσιο μέσα στο οποίο ζουν. Άρα να καταλάβουν, ότι το εδώ και το τώρα που βιώνουμε δεν είναι αποτέλεσμα τύχης αλλά συνέπεια συγκεκριμένων επιλογών του παρελθόντος.

Το βιβλίο σας αποτελεί μια εξαίσια αφορμή για μα δώσουμε στα παιδιά ένα ευχάριστο μάθημα αρχαιολογίας. Ποιες είναι οι εντυπώσεις που σας έχουν πει όσα παιδιά έχουν διαβάσει το βιβλίο σας; Ποια άποψη ξεχωρίσατε και τη θυμάστε έντονα;

Αυτό που με έχει συγκινήσει ιδιαίτερα είναι το γεγονός πως υπάρχουν αρκετοί φοιτητές μας στο τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας που μου λένε πως ακολούθησαν αυτή την επιστήμη έχοντας διαβάσει το βιβλίο. Δεν πιστεύω πως αυτό ήταν τόσο αποφασιστικό αλλά το γεγονός πως διάβασαν το βιβλίο δείχνει πως είχαν μια προδιάθεση για τη μελέτη του παρελθόντος, που είχε δημιουργηθεί στο οικογενειακό ή στο σχολικό περιβάλλον.

Πόσο σημαντικό είναι από νωρίς τα παιδιά να λαμβάνουν μουσειακή αγωγή; Ποια είναι είναι τα οφέλη που αποκομίζουν τα παιδιά μέσα από τις επισκέψεις στα Μουσεία;

Η μουσειακή αγωγή θα πρέπει να αποτελεί κομμάτι της πατριδογνωσίας μας, δηλ. της γνωριμίας με τον τόπο μας. Θα πρέπει να ενταχθεί γενικότερα στις δραστηριότητες της εκπαίδευσης αλλά και της ελληνικής οικογένειας, ως μέρος αυτού που λέγεται δημιουργική αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου. Με τις επισκέψεις τους στα μουσεία τα παιδιά έρχονται σε άμεση επαφή με τα υλικά κατάλοιπα του παρελθόντος μας, δηλ. με τα έργα παλαιότερων εποχών και ανθρώπων. Κατανοούν έτσι τις ρίζες τους, εντάσσουν τον εαυτό τους στην αλυσίδα του χρόνου, συνειδητοποιούν πώς αυτοί ικανοποιούσαν τις ανάγκες τους, πρακτικές, ιδεολογικές και αισθητικές. Με τις επισκέψεις δε σε μουσεία τέχνης και πινακοθήκες αποκτούν και αισθητική αγωγή, σπουδαιότατο εφόδιο για εκλεπτυσμένη και υψηλής ποιότητας ζωή.

Πώς μπορεί ένας γονιός να προετοιμάσει μια επίσκεψη σε μουσείο με το παιδί του;
Τα καλύτερο είναι να ενταχθεί η επίσκεψη σε προγραμματισμένη ομαδική δράση του ίδιου του μουσείου ή άλλου σχετικού φορέα. Η μελέτη οδηγών και η έρευνα στο διαδίκτυο είναι αυτονόητη αλλά το ιδανικό θα ήταν γονιός και παιδί να προετοιμαστούν, μετατρέποντας την έρευνα σε παιχνίδι. Στο τέλος η επίσκεψη καλό θα ήταν να συνοδευτεί από κάποια άλλη εκδήλωση νεοελληνικού πολιτισμού, όπως η παρέα και η ταβέρνα. Όλα θα πρέπει να είναι λιγότερο γνώση και περισσότερο χαρά και ευχαρίστηση.

Ποια μουσεία στην χώρα μας θεωρείτε ότι είναι ιδανικά για παιδιά;

Δεν υπάρχουν στη χώρα μας ιδανικά μουσεία για παιδιά. Γιατί οι δημιουργοί τους δεν απευθύνονται στα παιδιά αλλά στον μέσο επισκέπτη. Όλα όμως τα μουσεία διαθέτουν εξαιρετικά εκπαιδευτικά προγράμματα, εμπνευσμένα από ειδικούς μουσειολόγους εκπαιδευτές, μέσα από τα οποία τα παιδιά μπορούν να παίξουν, να χαρούν και να κατανοήσουν το σπουδαίο πολιτιστικό απόθεμα της πατρίδας μας.

Στο δεύτερο μέρος του βιβλίου τα παιδιά θα βρουν ασκήσεις, προτάσεις για θεατρικό παιχνίδι και ομαδικές δραστηριότητες, καθώς και ευφάνταστες κατασκευές. Γιατί επιλέξατε μια τέτοιου είδους προσέγγιση; Θεωρείτε ότι όταν η μάθηση συνδυάζεται με την διασκέδαση τα παιδιά αφομοιώνουν καλύτερα το νοήμα του κειμένου;

Όλοι οι παιδαγωγοί συμφωνούν πως ο καλύτερος τρόπος για την απόκτηση γνώσης είναι η βιωματική συμμετοχή των παιδιών. Οι δραστηριότητες που προτείνει το βιβλίο αποτελούν έναν απλό και εύκολο τρόπο γι αυτό. Θα ήταν βέβαια εξαιρετικά γόνιμο οι δραστηριότητες αυτές να διευρυνθούν και με εξωσχολικές δράσεις που να έχουν στόχο την επαφή και γνωριμία των μαθητών με εικόνες και περιβάλλοντα παλαιότερων εποχών, σαν κι αυτές που αναφέρονται στο βιβλίο. Πιστεύω ότι η μάθηση όχι μόνο πρέπει να συνδυάζεται με τη διασκέδαση αλλά η επιτυχία μας θα είναι η μάθηση να είναι από μόνη της διασκέδαση.

Φέτος, φτάσατε αισίως στην 10η ανατύπωση του βιβλίου. Ποιο θεωρείτε ότι είναι το μυστικό της επιτυχίας του; Έχετε στα σκαριά κάποιο επόμενο παιδικό βιβλίο;

Νομίζω πως είναι ένα βιβλίο που παρά τα χρόνια του δεν έχει ξεπεραστεί ούτε έχει αντικατασταθεί, παρά την πληθώρα των εκδόσεων. Έχει γίνει, θα λέγαμε, ένα ‘κλασικό’ βιβλίο. Το μυστικό της επιτυχίας του είναι η πρωτοτυπία και ταυτοχρόνως η απλότητά του. Δεν θα πρέπει να παραλείψουμε και τον σπουδαίο ρόλο της εικονογράφησης, που αποδίδει εικονιστικά όσα αναφέρονται στα κείμενα. Επίσης, σημαντικό στοιχείο για την επιτυχία του βιβλίου είναι το γεγονός πως ό,τι αναφέρεται είναι απολύτως τεκμηριωμένο από την ιστορική και αρχαιολογική έρευνα με βάση την αντίστοιχη βιβλιογραφία που παρατίθεται στο τέλος. Σήμερα λοιπόν, σε μια εποχή που γράφονται και εκδίδονται πολλά και διάφορα, αποτελεί εγγύηση ένα παιδικό βιβλίο για την ελληνική ιστορία, γραμμένο όχι μόνο με πλήρη επιστημονική εγκυρότητα από έναν πανεπιστημιακό αλλά και με αγάπη για την πατρίδα μας.

Μέσα στο κεφάλι μου γεννιούνται συνεχώς ιδέες για καινούργια παιδικά βιβλία, που όμως δεν προλαβαίνω να γράψω. Μόλις μπορέσω, θα φτιάξω (δεν χρησιμοποιώ τυχαία το ρήμα) ένα βιβλίο για την Ακρόπολη και άλλο ένα που θα λέγεται ‘Στα βήματα του Σωκράτη’, προσπαθώντας να καταγράψω όλα τα σημεία στα οποία σήμερα μπορούμε να επισημάνουμε την παρουσία του μεγάλου σοφού στην πόλη μας.

«Ο ΛΟΦΟΣ ΜΕ ΤΑ ΚΡΥΜΜΕΝΑ ΜΥΣΤΙΚΑ: ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΜΙΑΣ ΦΑΝΤΑΣΤΙΚΗΣ ΑΝΑΣΚΑΦΗΣ»

Συγγραφέας: Πάνος Βαλαβάνης
Εικονογράφηση: Αντα Γανώση
Ασκήσεις-παιχνίδια: Μαρίζα Ντεκάστρο – Πάνος Βαλαβάνης
Εκδόσεις: Πορφύρα
Σελ.: 106
Τιμή: 15 €
* Το βιβλίο κυκλοφορεί και στα αγγλικά με τον τίτλο «The hill of the hidden secrets: The chronicle of an imaginary excavation» και μετάφραση της Γεωργίας Κοφινά.