Εμβολιάζουμε αγόρια και κορίτσια από 9 ετών
Ο ιός των ανθρωπίνων θηλωμάτων (Human Papilloma Virus – HPV) προσβάλλει πολύ συχνά τον άνθρωπο και η λοίμωξη από έναν ή περισσότερους «ογκογόνους» τύπους του HPV είναι δυνατόν να προκαλέσει καρκίνο σε διάφορα όργανα και στα δυο φύλα (τράχηλο μήτρας, στοματοφάρυγγα, πρωκτό, κόλπο, αιδοίο, πέος).1 Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας (ΚΤΜ) είναι ο
4ος πιο συχνός καρκίνος στις γυναίκες παγκοσμίως και παρά την ~60ετή εφαρμογή του τεστ Παπανικολάου (Pap test) ως μεθόδου πρόληψης, η νόσος παραμένει ακόμα σημαντική αιτία θνητότητας για τις γυναίκες παγκοσμίως.
Η γνώση της αιτιολογικής σχέσης του ΚΤΜ με την HPV λοίμωξη οδήγησε, ευτυχώς, κατά την τελευταία 15ετία, στην ανάπτυξη και εφαρμογή νέων, προηγμένων και αποτελεσματικών μεθόδων πρωτογενούς (HPV εμβολιασμός) και δευτερογενούς (HPV DNA test) πρόληψης.
Έτσι, το 2020 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) δήλωσε ότι ο ΚΤΜ μπορεί να εξαλειφθεί ως πρόβλημα δημόσιας υγείας (δηλ. να υπάρχουν <4 περιστατικά/100.000 γυναίκες/έτος), εάν όλες οι χώρες επιτύχουν μέχρι το 2030 τους στόχους «90-70- 90» της Παγκόσμιας Στρατηγικής, δηλ.:
- 90% των κοριτσιών μέχρι 15 ετών να έχουν εμβολιαστεί πλήρως κατά της HPV μόλυνσης,
- 70% των γυναικών να έχουν εξετασθεί με HPV test σε ηλικία 35 ετών και ξανά σε ηλικία 45 ετών,
- 90% των γυναικών με (προ)καρκίνο τραχήλου μήτρας να τύχουν σωστής θεραπείας.2
Παράλληλα, ο ΠΟΥ κοινοποίησε και τις νέες οδηγίες Προσυμπτωματικού Ελέγχου για την πρόληψη του ΚΤΜ, συστήνοντας την διενέργεια HPV DNA testing σε γυναίκες 30 ετών και άνω, ανά 5-10 έτη, και προτείνοντας ως αποδεκτή μέθοδο λήψης του
δείγματος την αυτοδειγματοληψία (self-sampling).3
Παράλληλα, το 2021 Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (ΕΕ) ανακοίνωσε το «Ευρωπαϊκό Σχέδιο Καταπολέμησης του Καρκίνου»
(Europe’s Beating Cancer Plan), το οποίο υιοθετεί την Παγκόσμια Στρατηγική του ΠΟΥ για την εξάλειψη του KTM και προωθεί ως κύριες δράσεις τον HPV-εμβολιασμό και το HPV DNA testing ανά 5ετία σε γυναίκες 30-65 ετών (με αποδεκτή την αυτοδειγματοληψία).4,5 Κατά την τελευταία 7ετία, οι περισσότερες προηγμένες χώρες άλλαξαν και αλλάζουν τα υπάρχοντα
Προγράμματα Προσυμπτωματικού Ελέγχου των γυναικών, με μετάβαση από την διενέργεια του τεστ Παπανικολάου στο νέο HPV DNA test. Η ηλικία έναρξης του ελέγχου στις περισσότερες χώρες τοποθετείται στα 25 ή 30 έτη, τα μεσοδιαστήματα ελέγχου στα 5-10 έτη και σε αρκετές χώρες προτείνεται επισήμως η αυτοδειγματοληψία (self-sampling) για την διενέργεια HPV DNA
Β. Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
Η πολιτική υγείας στην Ελλάδα, εναρμονιζόμενη με τις στρατηγικές του ΠΟΥ και της Ε.Ε., έχει τη δυνατότητα να προχωρήσει και αυτή σε μία στρατηγική με στόχο την πρόληψη ή και εξάλειψη των HPV-σχετιζόμενων νοσημάτων, ξεκινώντας από τον ΚΤΜ.
Έχει υπολογισθεί, μάλιστα, ότι εάν η Ελλάδα επιτύχει τους στόχους του ΠΟΥ έως το 2030, είναι πιθανή η εξάλειψη του ΚΤΜ περί το 2047.
Προς τον σκοπό αυτό, με πρωτοβουλία της Ελληνικής HPV Εταιρείας, 131 Επιστημονικοί και Επαγγελματικοί Φορείς, Ιδρύματα, Ενώσεις Ασθενών και Σύλλογοι Καρκινοπαθών από όλη σχεδόν την Ελλάδα, απηύθυναν ΑΙΤΗΜΑ (2022) και ΕΚΚΛΗΣΗ (2023) προς την Ελληνική Πολιτεία, όπως προβεί στις επιβεβλημένες ενέργειες, έτσι ώστε να επιτευχθούν και στην Ελλάδα το συντομότερο οι στόχοι της Παγκόσμιας Στρατηγικής του ΠΟΥ και της ΕΕ για το 2030.8 Επιπλέον πρωτοβουλίες της
Ελλ. HPV Εταιρείας, με συμμετοχή του Υπουργείου Υγείας και της Βουλής, όπως η εκδήλωση για την 3ετή επέτειο από την έναρξη της Παγκόσμιας Στρατηγικής του ΠΟΥ για την εξάλειψη του ΚΤΜ (16.11.23), καθώς και η Συζήτηση στην Επιτροπή Κοινωνικών Υποθέσεων της Βουλής για το ίδιο θέμα (31.01.24), συνέβαλαν περαιτέρω στην ενημέρωση, ευαισθητοποίηση και κινητοποίηση προς τον ίδιο σκοπό.
Είναι πολύ θετική η δωρεάν εφαρμογή του HPV-εμβολιασμού σε κορίτσια και αγόρια
- Είναι πολύ θετική η δωρεάν εφαρμογή του HPV-εμβολιασμού σε κορίτσια και αγόρια
9 ετών στην Ελλάδα. Αναγκαία η επέκταση της δωρεάν χορήγησης σε ενήλικες έως 26
ετών και η επέκταση της ένδειξης εμβολιασμού – χωρίς αποζημίωση – και σε ενήλικες έως 45
ετών.
- Η εμβολιαστική κάλυψη μέχρι σήμερα είναι χαμηλή και αρκετά μακριά από τον
επιδιωκόμενο στόχο του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) και της Ευρωπαϊκής
Επιτροπής (ΕΕ), δηλ. να έχει εμβολιαστεί μέχρι το 2030 το 90% των κοριτσιών <15 ετών.- Αναγκαία η λήψη μέριμνας εκ μέρους της Πολιτείας για την υποχρεωτική, κατά τον
εμβολιασμό, ηλεκτρονική συμπλήρωση του Μητρώου Εμβολιασμών και του
Ηλεκτρονικού Βιβλιαρίου Υγείας Παιδιού.- Αναγκαία η επίσημη, εκ μέρους της Πολιτείας, σωστή ενημέρωση του ευρέος κοινού
και ιδιαίτερα των γονέων και των εφήβων για την σημασία και τα πολλαπλά οφέλη του HPV
εμβολιασμού, με στοχευμένες προσπάθειες επικοινωνίας και προβολής για την προώθησή του.- Αναγκαία η πλήρης συμμόρφωση προς τις πρόσφατες συστάσεις του Συμβουλίου της
Ευρώπης για την επίτευξη του στόχου του ΠΟΥ και της ΕΕ.- Είναι πολύ θετική η επιδίωξη εφαρμογής ενός λεγόμενου Εθνικού Προγράμματος
Προσυμπτωματικού Ελέγχου για καρκίνο τραχήλου μήτρας για πρώτη φορά στην Ελλάδα,
και μάλιστα με ψηφιακή υποστήριξη.- Το αναφερόμενο, βέβαια, σήμερα ως Εθνικό Πρόγραμμα Προσυμπτωματικού Ελέγχου
είναι μόνο μια ΔΡΑΣΗ Δημόσιας Υγείας, με περιορισμένη διάρκεια και περιορισμένη
χρηματοδότηση.- Στο πλαίσιο αυτής της Δράσης, είναι πολύ δύσκολο να επιτευχθεί μέχρι το 2030 ο
επιδιωκόμενος στόχος του ΠΟΥ και της ΕΕ, δηλ. να συμμετάσχει μέχρι το 2030 σε
προσυμπτωματικό έλεγχο με HPV DNA testing το 70-90% των επιλέξιμων γυναικών.- Λόγω της συνεχώς αυξανόμενης εμβολιαστικής κάλυψης, δεν φαίνεται να πληρούνται
πλέον τα κριτήρια για ένδειξη εφαρμογής ενός Εθνικού Προγράμματος Προσυμπτωματικού
Ελέγχου για καρκίνο τραχήλου μήτρας σε νέες γυναίκες (τουλάχιστον <25 ετών).- Σε ένα μελλοντικό πλήρες Εθνικό Πρόγραμμα Προσυμπτωματικού Ελέγχου για καρκίνο
τραχήλου μήτρας είναι σκόπιμο να ενσωματωθεί η αποδεκτή από τον ΠΟΥ και την ΕΕ
μέθοδος της αυτοδειγματοληψίας (self-sampling) για την διενέργεια HPV DNA testing.- Δεν πρέπει να αποκλειστούν οι Μαίες από την δυνατότητα λήψης των
κολποτραχηλικών επιχρισμάτων από τις γυναίκες για διενέργεια HPV DNA test.- Η εφαρμογή της αυτοδειγματοληψίας (self-sampling) για τις γυναίκες που ζουν σε
απομακρυσμένες περιοχές είναι πιο αποτελεσματική, αποδεκτή και φθηνή, σε σύγκριση
με την αποστολή των Κινητών Μονάδων Υγείας.- Δεν είναι σαφής ο ρόλος (αν υπάρχει) της κάθε ΥΠΕ ως δημόσιου φορέα, υπευθύνου
για όλες τις μικρές ή μεγάλες δημόσιες Μονάδες Φροντίδας Υγείας, όσον αφορά στην κάλυψη
των αναγκών του πληθυσμού της κάθε περιφέρειας μέσω συμμετοχής στη Δράση.- Δεν υπάρχουν σαφείς οδηγίες, όσον αφορά στις υποχρεωτικές συνθήκες κατά την
μεταφορά των δειγμάτων από την Μονάδα Φροντίδας Υγείας, όπου έγινε η λήψη, έως το
Εργαστήριο, έτσι ώστε να διασφαλιστεί η κατάσταση και η ποιότητα του προς εξέταση
υλικού.- Είναι πολύ θετικό ότι όλες οι διενεργούμενες πράξεις στο πλαίσιο της Δράσης είναι
δωρεάν για τις γυναίκες. Είναι επίσης θετικό το ότι ο αριθμός των Μοριακών Εργαστηρίων
για όλη τη χώρα διατηρήθηκε σχετικά μικρός και ότι επιλέχθηκαν προδιαγραφές για HPV
DNA tests εγκεκριμένα από διεθνείς οργανισμούς (ορισμένες όχι πλήρως δικαιολογημένες).- Η έλλειψη πλήρους και λεπτομερούς ενημέρωσης των Επαγγελματιών Υγείας από
την Πολιτεία και η σύγχυση ως προς τις προδιαγραφές, τις αρμοδιότητες εκτέλεσης
ιατρικών πράξεων και τις οικονομικές διευθετήσεις, ευθύνονται για την μικρή, μέχρι
σήμερα, ανταπόκριση των Επαγγελματιών Υγείας στην Πρόσκληση της Δράσης.- Προτείνεται η σύσταση ενός Συντονιστικού Οργάνου/Φορέα για την πληρέστερη
εποπτεία, συντονισμό, παρακολούθηση και αξιολόγηση των δράσεων των Προγραμμάτων
HPV-εμβολιασμού και Προσυμπτωματικού Ελέγχου για την εξάλειψη του καρκίνου τραχήλου
μήτρας.- Απαιτείται η ανάπτυξη σύγχρονων δημόσιων Ογκολογικών Κέντρων που να
καλύπτουν τις ανάγκες για ολοκληρωμένη θεραπευτική αντιμετώπιση και ανακουφιστική
φροντίδα των γυναικών με καρκίνο τραχήλου μήτρας σε όλη την επικράτεια
Συμπερασματικά, είναι πολύ θετική η όλη προσπάθεια που ανέλαβε η Ελληνική Πολιτεία
κατά τα τελευταία έτη με στόχο την ελάττωση της επίπτωσης και της θνησιμότητας του
καρκίνου τραχήλου μήτρας στον γυναικείο πληθυσμό της χώρας. Η έγκαιρη υιοθέτηση και
εφαρμογή του HPV εμβολιασμού στην Ελλάδα καθώς και η προσπάθεια, για πρώτη φορά, της
οργάνωσης ενός Εθνικού Προγράμματος Προσυμπτωματικού Ελέγχου των γυναικών για την
πρόληψη του καρκίνου τραχήλου μήτρας, αποτελούν τα αναγκαία μέτρα για να συμπορευθεί
η χώρα στην παγκόσμια προσπάθεια για εξάλειψη αυτής της νόσου. Προς τον σκοπό αυτόν,
βέβαια, και πάντα σε συντονισμό με τις κατευθυντήριες οδηγίες του Παγκόσμιου Οργανισμού
Υγείας και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, είναι δόκιμο οι θετικές αυτές πρωτογενείς αποφάσεις
να συνοδευτούν και από επιπλέον διευθετήσεις, πολλές εκ των οποίων είναι δυνατόν να
τακτοποιηθούν άμεσα (παρ. βλ. 3,4,5,11,12,13,14,16,17), άλλες δε εν ευθέτω χρόνω.
