Ζούμε μια παράδοξη εποχή σε ότι αφορά τον τρόπο με τον οποίο διαχειριζόμαστε τις απώλειες μας. Από τη μια πλευρά προσπαθούμε να αποκρύψουμε ή ακόμα και να αρνηθούμε ότι συμβαίνουν και από την άλλη ερχόμαστε αντιμέτωποι με τις απρόσκλητες αλλαγές όπως για παράδειγμα τις φθορές, τις καταστροφές και το θάνατο.
Μάρτυρες των γεγονότων του καλοκαιριού και του φθινοπώρου ήταν τα παιδιά που εκτέθηκαν άμεσα ή έμμεσα στις καταστροφικές πυρκαγιές και πλημμύρες. Μαθαίνουν από εμάς το πώς να διαχειριστούν αυτές τις καταστάσεις και έχουμε ευθύνη απέναντί τους να τα βοηθήσουμε να αντεπεξέλθουν και να γίνουν ανθεκτικά απέναντι στο φαινόμενο που ονομάζεται, ζωή.
Πώς περνά στη ψυχοσύνθεση των παιδιών η στάση των ενηλίκων να εθελοτυφλούν μπροστά στην απώλεια;
Η προσπάθεια τους να τα καθησυχάσουν, είτε μέσω υποσχέσεων που δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα, είτε μέσω της σιωπής, οδηγεί τα παιδιά στο να μην τους εμπιστεύονται και να κατασκευάζουν σενάρια που, σε κάποιες περιπτώσεις, μπορεί να είναι πιο τρομακτικά από την πραγματικότητα. Ως αποτέλεσμα αυτό θα επιφέρει σημαντικό βαθμό άγχους στα παιδιά τα οποία μπορεί να αποσύρονται. Δεν υπάρχει τίποτε πιο τρομακτικό από ένα βαθιά υπάκουο παιδί το οποίο «φέρεται ως ενήλικος». Και αυτό είναι τρομακτικό γιατί σημαίνει ότι εσωτερικεύει την εντολή των ενηλίκων «μην μιλάς» – «μη νοιώθεις»
Πώς μπορεί ένας ενήλικος να μιλήσει για αυτό που έχει συμβεί σε ένα παιδί;
Τα παιδιά, έχουν ανάγκη την αλήθεια. Είναι σημαντικό να χρησιμοποιήσουμε μία γλώσσα που να είναι κατανοητή από την ηλικία τους και να τους υπενθυμίζουμε επαναλαμβανόμενα ότι δεν φταίνε αυτά για ότι έχει συμβεί. Ταυτόχρονα είναι σημαντικό να ενθαρρύνουμε το παιδί να κάνει ερωτήσεις και να μοιράζεται για αυτά που το απασχολούν ή το φοβίζουν χωρίς να ασκούμε καμία κριτική. Ειδικά στην εφηβεία τα παιδιά ψάχνουν να βρουν ένα νόημα πίσω από αυτό που συμβαίνει.
Η δική μας εμπειρία ζωής είναι εξίσου πολύτιμη και μπορούμε να μοιραστούμε μαζί με τα παιδιά ιστορίες από το δικό μας παρελθόν που δείχνουν ότι μία καταστροφή συνοδεύεται και από μιας μορφής δημιουργία.
Μήπως η αλήθεια είναι «σκληρή» και το παιδί δεν μπορεί να τη διαχειριστεί;
Αν θεωρούμε ότι οι πληροφορίες που θα δώσουμε είναι «σκληρές» και πως «δεν θα τις αντέξουν» θα χρειαστεί να εξετάσουμε τις προσωπικές μας πεποιθήσεις. Τα παιδιά έχουν την ικανότητα να αντέχουν και να διαχειρίζονται τα συναισθήματα τους με την προϋπόθεση ότι δίπλα τους θα έχουν ενηλίκους να τα καθοδηγήσουν. Αν δούμε ότι ένα παιδί δυσκολεύεται στη διαχείριση κάποιων συναισθημάτων, το διδάσκουμε με ποιο τρόπο μπορεί να εκφραστεί χωρίς να βλάπτει τον εαυτό του ή άλλους.
Για παράδειγμα, αν είναι πολύ θυμωμένο, του προτείνουμε να ζωγραφίσει το θυμό του, να βάλει δυνατά ένα τραγούδι και να χορέψει κοκ. Αυτό είναι ένα πολύτιμο δώρο ζωής για το παιδί, καθώς με τον τρόπο αυτό μαθαίνει να ρυθμίζει το ίδιο το συναίσθημά του και να αποκτά ψυχική ανθεκτικότητα σε δύσκολους καιρούς.
ως γονιός ή εκπαιδευτικός τι μπορώ να κάνω για τον εαυτό μου, ώστε να είμαι πιο υποστηρικτικός στα παιδιά;
Είναι σημαντικό να δημιουργήσουμε ένα υποστηρικτικό περιβάλλον όπου να μπορούμε να καταθέσουμε τους προσωπικούς μας φόβους και αγωνίες. Οι φίλοι μας, η ευρύτερη οικογένεια , τα άτομα που διατηρούμε συντροφικές σχέσεις μπορούν να σταθούν πολύτιμοι βοηθοί στο να επεξεργαστούμε αυτό που συνέβη.
Η καταστροφή είναι μεγάλη. Θα γίνει ποτέ ξανά η ζωή μας όπως ήταν;
Οι σημαντικές απώλειες αποτελούν σταθμό για τη ζωή των ανθρώπων. Είναι ανάγκη όλων να θέλουν τα πράγματα να επιστρέψουν στο πρότερο καθεστώς. Αυτό όμως δεν είναι εφικτό.
Μια καινούρια πραγματικότητα ξημερώνει και μας καλεί να συμπεριλάβουμε την απώλεια σε αυτή. Αυτό μπορεί να σημαίνει απομάκρυνση από φίλους, σχολείο, εστίες κλπ.
Την ώρα που μοιάζει όλα να έχουν χαθεί, είναι σημαντικό να διατηρήσουμε μέρος από την ρουτίνα και την καθημερινότητα αναλλοίωτη. Είτε αυτό ονομάζεται φαγητό όλοι μαζί, είτε μια αγκαλιά πριν τον ύπνο, να δώσουμε το μήνυμα πως πολλά χάθηκαν, όμως όχι όλα.
Δημήτρης Κουτζαμάνης
Σύμβουλος Ψυχικής υγείας
Μαθήματα Ζωής
Διαβάστε επίσης:
Μην βομβαρδίζετε το παιδί με ερωτήσεις – Αφήστε εκείνο να σας πει πώς περνάει στον παιδικό σταθμό
