Καθώς οι έφηβοι περνούν ολοένα και περισσότερο χρόνο μπροστά από μια οθόνη, η ψυχική υγεία των παιδιών αναδεικνύεται σε ένα από τα πιο κρίσιμα ζητήματα της εποχής.
Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας, το Infokids.gr επαναφέρει στο προσκήνιο το ερώτημα που έθεσαν πρόσφατα από το Ευρωκοινοβούλιο οι ευρωβουλευτές Νίκος Παπανδρέου και Ελεονώρα Μελέτη: πώς μπορούμε να προστατεύσουμε την ψυχική ισορροπία των παιδιών σε έναν κόσμο όπου η καθημερινότητά τους είναι σχεδόν πλήρως ψηφιακή.
«Ξέρουν ότι τους κάνει κακό, αλλά δεν ξέρουν πώς να το σταματήσουν»
Μιλώντας για τη σχέση των παιδιών με τα smartphones και τα social media, ο ευρωβουλευτής Νίκος Παπανδρέου υπογράμμισε ότι τα παιδιά αντιλαμβάνονται τις επιπτώσεις της υπερβολικής χρήσης του κινητού, αλλά νιώθουν ανήμπορα να αποσυνδεθούν. «Βρισκόμαστε μπροστά σε ένα δίλημμα ανάμεσα στην προστασία των δεδομένων και την ασφάλεια των παιδιών. Όμως, αν δεν δράσουμε τώρα, θα έχουμε μια γενιά εξαρτημένων χρηστών και όχι ελεύθερων ανθρώπων», σημείωσε χαρακτηριστικά.
Διαβάστε επίσης: Αποστολή Στρασβούργο | Συνέντευξη Ν. Παπανδρέου: «Είμαστε μπροστά σε δίλημμα, ασφάλεια παιδιών ή προστασία προσωπικών δεδομένων;»
Η Ελεονώρα Μελέτη, σε συνέντευξή της στο Infokids στην Ολομέλεια του Ευρωκοινοβουλίου μιλώντας για την ψυχική υγεία στα social media, τόνισε ότι το πρόβλημα δεν είναι απλώς ατομικό. «Χρειάζεται συλλογική ευθύνη: των σχολείων, των γονιών, των ίδιων των πλατφορμών», ανέφερε, επισημαίνοντας πως οι νέοι χρήστες εκτίθενται από πολύ μικρή ηλικία σε περιεχόμενο που συχνά υπερβαίνει τη δυνατότητά τους να το διαχειριστούν.
Διαβάστε επίσης: Αποστολή Στρασβούργο | Συνέντευξη Ελεονώρα Μελέτη: «Στο επίκεντρο η ψυχική υγεία στα social media για τα παιδιά»
Οι αριθμοί που ανησυχούν
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, το ένα στα επτά παιδιά ηλικίας 10 έως 19 ετών ζει με κάποια μορφή ψυχικής διαταραχής. Σε συνέντευξή του στο Infokids, o Δρ João Breda, επικεφαλής ΠΟΥ Ελλάδας, υπογράμμισε ότι η ψυχική υγεία των παιδιών και των εφήβων αποτελεί μία από τις σοβαρότερες προκλήσεις δημόσιας υγείας στην Ευρωπαϊκή Περιφέρεια του ΠΟΥ. Πάνω από 24 εκατομμύρια παιδιά και έφηβοι ηλικίας 0–19 ετών ζουν με κάποια ψυχική διαταραχή, ενώ στην ηλικιακή ομάδα 15–19 σχεδόν ένας στους πέντε αντιμετωπίζει μια πάθηση που επηρεάζει σημαντικά την καθημερινότητά του. Επιπλέον, η αυτοκτονία παραμένει η δεύτερη κύρια αιτία θανάτου για τους νέους 15–29 ετών και μία από τις βασικές αιτίες θανάτου στους εφήβους 10–19 ετών.
Διαβάστε επίσης: Δρ João Breda, επικεφαλής ΠΟΥ Ελλάδας, στο Infokids: Ένας στους 4 εφήβους αντιμετωπίζει ψυχική διαταραχή
Η UNICEF επίσης προειδοποιεί ότι, αν και η τεχνολογία μπορεί να ενισχύσει τη μάθηση και τη σύνδεση, δημιουργεί και νέα επίπεδα πίεσης: διαδικτυακός εκφοβισμός, συγκρίσεις σώματος, παραπληροφόρηση, εξάρτηση από το like. Εκπρόσωποί της τονίζουν πως η αιτιώδης σχέση δεν είναι πάντα απόλυτα ξεκάθαρη, όμως οι κίνδυνοι είναι υπαρκτοί και χρειάζονται έγκαιρη παρέμβαση.
Η νέα πρόκληση: τεχνητή νοημοσύνη και ψυχική ευαλωτότητα
Η είσοδος της Τεχνητής Νοημοσύνης στα κοινωνικά δίκτυα αλλάζει τα δεδομένα. Οι αλγόριθμοι που προσωποποιούν περιεχόμενο, προβάλλοντας βίντεο ή εικόνες σύμφωνα με τα ενδιαφέροντα του χρήστη, μπορεί να ενισχύουν την αίσθηση απομόνωσης, τη σύγκριση ή ακόμα και την έκθεση σε επικίνδυνο υλικό.
Σύμφωνα με την UNICEF, «οι πλατφόρμες και τα εργαλεία ΤΝ πρέπει να σχεδιάζονται με βάση το συμφέρον του παιδιού και όχι το engagement». Παράλληλα, πανεπιστημιακές μελέτες δείχνουν ότι η συχνή χρήση των social media σε ηλικίες 10-19 ετών επηρεάζει τις εγκεφαλικές λειτουργίες που ρυθμίζουν το συναίσθημα και την παρορμητικότητα.
Το σχολείο και η οικογένεια στην πρώτη γραμμή
Η συζήτηση για την ψυχική υγεία των παιδιών περνά πλέον και μέσα από το σχολείο. Χώρες της Ευρώπης εφαρμόζουν ήδη απαγόρευση κινητών στις σχολικές αίθουσες, όπως ήδη συμβαίνει στη δική μας χώρα, ενώ σε πολλές περιπτώσεις προωθούνται δράσεις ψηφιακής αγωγής και προγράμματα ψυχολογικής στήριξης.
Οι ειδικοί του ΠΟΥ προτείνουν απλές, καθημερινές παρεμβάσεις:
- αποσύνδεση από οθόνες τουλάχιστον μία ώρα πριν τον ύπνο
- σαφή όρια χρήσης ανάλογα με την ηλικία
- κοινή χρήση οθονών με γονείς ή εκπαιδευτικούς
- ανάπτυξη δεξιοτήτων ψηφιακής ανθεκτικότητας στα παιδιά
Η Ευρώπη αναζητά πλαίσιο προστασίας
Η συζήτηση για τα όρια χρήσης των κινητών και τον ρόλο των social media δεν είναι θεωρητική. Η Ευρωπαϊκή Ένωση προχωρά σε νομοθετικές ρυθμίσεις για την προστασία των ανηλίκων από τοξικό περιεχόμενο και στοχευμένη διαφήμιση. Παράλληλα, προωθεί την ψηφιακή παιδεία ως βασική δεξιότητα ζωής, προκειμένου τα παιδιά να μάθουν να κινούνται με ασφάλεια στον ψηφιακό κόσμο, αποτρέποντας τον ψηφιακό εθισμό.
Η Ελλάδα πρωτοπορεί στο ίδιο μονοπάτι, με σχολεία χωρίς κινητά, αλλά και με την ανάπτυξη νέων υπηρεσιών ψυχικής υποστήριξης για εφήβους μέσα από τα Κέντρα Ψυχικής Υγείας και τα σχολικά δίκτυα.
