Η φράση που έχει συνδεθεί με την ανοργανωσιά και τον πανικό.
Τι σημαίνει η έκφραση “Άρτζι, μπούρτζι και λουλάς” που την χρησιμοποιούμε όταν θέλουμε να εκφράσουμε τα άλλα αντί άλλων, του απόλυτου πανικού και ανοργανωσιάς ; Ξεχάστηκε στο διάβα του χρόνου η κυριολεκτική έννοια της φράσης και μαζί η προέλευση και η ανάγκη που την έκανε να χρησιμοποιηθεί.
Ο καθηγ. Μπαμπινιώτης, πιστεύει ότι προέρχεται από το μεσαιωνικό ουσιαστικό αρτσιβούριον, κι’ αυτό από το αρμενικό arats-havoth, μαντατοφόρος, αγγελιαφόρος. Λέει πως αναφέρεται στην πρώτη εβδομάδα του Τριωδίου, κατά τη διάρκεια της οποίας οι Αρμένιοι ακολουθούσαν μια αυστηρή νηστεία. Όμως οι Βυζαντινοί, ως ορθόδοξοι, αντιμετώπιζαν με εχθρότητα αυτή την Αρμένικη ( Γρηγοριανή/ αιρετική ) αίρεση των Αρτζιβουρίων.
Η λέξη κατέληξε να είναι συνώνυμη με την αταξία και την πλήρη ακαταστασία, γιατί οι Βυζαντινοί προσπαθώντας να ερμηνεύσουν την καθιέρωση αυτής της νηστείας, το έκαναν με πολλούς και συχνά παράλογους τρόπους με αποτέλεσμα να επικρατήσει σύγχυση. !!! Αργότερα λέει ο καθηγ. στο αρτζιμπούρτζι προστέθηκε η λέξη λουλάς για να ενταθεί εκφραστικά η σύγχυση !!!
Γιατί όμως διαλέχτηκε ο λουλάς και όχι κάποια άλλη λέξη π.χ τέντζερης ; Πως ο αγγελιαφόρος arats-havoth συνδέθηκε με το Τριώδιο, έγινε αρτζιμπούρτζι και απέκτησε το νόημα της ακαταστασίας ; Άγνωστο !!!
Μια άλλη εκδοχή, θέλει το arquebus ή harkbus ή hackbut (ολλανδικό haakbus), να έγινε στα ελληνικά “αρκεβούζιο”, δηλ. “όπλο με γάντζο”. Πυροβόλο που χρησιμοποιήθηκε από τον 15ο ως τον 17ο αιώνα. Ο γάντζος του, ήταν ένα απαραίτητο σιδερένιο δίχαλο σχήματος Υ, στο οποίο ακουμπούσε το όπλο αρκεβούζιο για να σκοπεύσει σταθερά. Μήπως ο γάντζος λεγόταν και “λουλάς” από το οθωμανικό lüle / σωλήνας ; ( απ’ όπου και ο σωλήνας/ λουλάς του ναργιλέ ).
Μήπως οι κακοπληρωμένοι μισθοφόροι , όταν έφευγαν από το στράτευμα έπαιρναν μαζί τους τα αρκεβούζια και λουλάδες ( οπλισμό τους ) και έτσι δημιουργείτο οχλαγωγία, ανταρσία και λέγανε: « αρκεβούζια και λουλάδες/ αρτζι μπούρτζι και λουλάς » τα πήραμε και φύγαμε ;
Επίσης, όταν ο Καποδίστριας είπε στους οπλαρχηγούς, που του ζητούσαν χρήματα ότι τα ταμεία του κράτους ήταν άδεια, αυτοί ενοχλημένοι είπαν πως: «Αν δεν μας δώσεις τα δέοντα , θα πάρουμε τα αρκεβούζια μας και το λουλά μας, θα τα στήσουμε στο πέρασμα του Ναυπλίου και όποιος πλούσιους θα περνά , θα τον ληστεύουμε και θα δημιουργήσουμε φασαρίες.
Τέλος άλλη ετυμολογία/ παρετυμολογία θέλει κάποιο Πασά ( τον Αλή ; ) , καθισμένο στο Παλαμήδι , έχοντας εμπρός του το Μπούρτζι και δεξιά του το Άργος ( Άρτζι ), πίνοντας ραχατλίδικα ναργιλέ, να είπε: «Άρτζι, Μπούρτζι και λουλάς» (Άρτζι = Άργος, Μπούρτζι = το γνωστό και λουλάς = ναργιλές). Δηλώνοντας έτσι χαλαρότητα και ξεγνοιασιά.
