Για πολλά χρόνια θεωρούσαμε ότι ο καρκίνος του μαστού είναι ένα νόσημα που αγγίζει κυρίως τις γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας. Όμως τα τελευταία χρόνια, οι αριθμοί αλλάζουν και μαζί τους αλλάζει και η αντίληψή μας. Οι ειδικοί βλέπουν μια σταθερή άνοδο στις διαγνώσεις νεότερων γυναικών, πολλές από τις οποίες βρίσκονται ακόμη στη δεκαετία των τριάντα ή των σαράντα. Και αυτή η πραγματικότητα μάς υπενθυμίζει ότι η ενημέρωση και η πρόληψη πρέπει να ξεκινούν πολύ νωρίτερα απ’ όσο πιστεύαμε.
Η τάση που ανησυχεί τους επιστήμονες
Οι βασικές στατιστικές μας έρχονται από τις ΗΠΑ και η πραγματικότητα που αντικατοπτρίζουν πρέπει να μας κάνει να σκεφτούμε τα νέα δεδομένα. Σύμφωνα με τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων των ΗΠΑ (CDC), περίπου μία στις δέκα γυναίκες που διαγιγνώσκονται με καρκίνο του μαστού είναι κάτω των 45 ετών. Τα δεδομένα των τελευταίων ετών δείχνουν ότι η συχνότητα εμφάνισης αυξάνεται σταθερά, με ρυθμό σχεδόν 0,8% ετησίως στις ηλικίες από 20 έως 49 ετών, ενώ μετά τα 50 παραμένει σταθερή.
Παρόμοια εικόνα παρουσιάζει και το Ηνωμένο Βασίλειο, όπου το Breast Cancer Now εκτιμά ότι περίπου 6.000 γυναίκες κάτω των 45 ετών λαμβάνουν κάθε χρόνο τη διάγνωση. Παρότι το ποσοστό αυτό αντιστοιχεί μόλις στο 4% όλων των περιπτώσεων, το γεγονός ότι αυξάνεται σταθερά προβληματίζει. Το Cancer Research UK υπολογίζει ότι, σε σύγκριση με τα μέσα της δεκαετίας του ’90, οι καρκίνοι που εμφανίζονται σε ηλικίες κάτω των 50 έχουν αυξηθεί κατά 24%, γεγονός που δείχνει πως οι μεταβολές στον τρόπο ζωής και στο περιβάλλον αφήνουν αποτύπωμα και στη νέα γενιά.
Στη χώρα μας, ο καρκίνος του μαστού εξακολουθεί να είναι η πιο συχνή μορφή καρκίνου στις γυναίκες. Σύμφωνα με τα στοιχεία από τον φορέα Άλμα Ζωής, το 2022 καταγράφηκαν 8.987 νέες περιπτώσεις. Αν και η μέση ηλικία διάγνωσης είναι γύρω στα 63 έτη, περίπου μία στις πέντε γυναίκες που νοσούν είναι κάτω των 50.
Γιατί βλέπουμε όλο και περισσότερες νεότερες γυναίκες να νοσούν;
Οι επιστήμονες εξηγούν ότι η αλλαγή αυτή δεν οφείλεται σε έναν μόνο παράγοντα. Είναι αποτέλεσμα ενός συνόλου αλλαγών που σχετίζονται τόσο με τον τρόπο ζωής, όσο και με τη βιολογία του οργανισμού μας.
Αφενός, η σύγχρονη ζωή μας εκθέτει περισσότερο σε παράγοντες κινδύνου: καθιστική εργασία, άγχος, παχυσαρκία, περιορισμένη φυσική δραστηριότητα και αυξημένη κατανάλωση αλκοόλ είναι όλα τους στοιχεία που αυξάνουν τις πιθανότητες να νοσήσουμε από καρκίνο του μαστού. Όλα αυτά συνδέονται με μεταβολές στο ορμονικό προφίλ και με φλεγμονώδεις μηχανισμούς που μπορεί να ευνοούν την ανάπτυξη καρκινικών κυττάρων.
Αφετέρου, οι ορμονικοί και αναπαραγωγικοί παράγοντες έχουν αλλάξει σημαντικά. Οι γυναίκες αποκτούν παιδιά σε μεγαλύτερη ηλικία ή επιλέγουν να μη γίνουν μητέρες, θηλάζουν λιγότερο, ενώ κάνουν συχνότερη χρήση ορμονικών θεραπειών ή αντισυλληπτικών. Όλες αυτές οι μεταβολές επηρεάζουν τον κύκλο των ορμονών του μαστού, αυξάνοντας, σε ορισμένες περιπτώσεις, τον συνολικό χρόνο έκθεσης στα οιστρογόνα.
Παράλληλα, η κληρονομικότητα εξακολουθεί να παίζει καθοριστικό ρόλο. Οι μεταλλάξεις στα γονίδια BRCA1 και BRCA2 αυξάνουν σημαντικά την πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου του μαστού σε νεαρή ηλικία, γι’ αυτό και ο γενετικός έλεγχος συνιστάται σε γυναίκες με ισχυρό οικογενειακό ιστορικό.
Τέλος, δεν πρέπει να παραβλέπουμε ότι σήμερα οι διαγνωστικές μέθοδοι είναι πολύ πιο ευαίσθητες και προσβάσιμες σε περισσότερες γυναίκες, όπως για παράδειγμα στη χώρα μας μέσα από το πρόγραμμα Προλαμβάνω. Πολλοί όγκοι που παλαιότερα θα εντοπίζονταν σε προχωρημένο στάδιο, ανιχνεύονται πλέον νωρίς, γεγονός που οδηγεί σε αυξημένο αριθμό διαγνώσεων αλλά και σε καλύτερη πρόγνωση.
Οι νεότερες γυναίκες χρειάζονται διαφορετική προσέγγιση
Ένα στοιχείο που τονίζουν οι ογκολόγοι είναι ότι οι όγκοι στις νεότερες γυναίκες συχνά έχουν πιο επιθετική βιολογία. Εμφανίζονται με ταχύτερη εξέλιξη, με υψηλότερα ποσοστά HER2 θετικότητας ή με μορφές όπως ο τριπλά αρνητικός καρκίνος, που δεν ανταποκρίνονται εύκολα στις ορμονικές θεραπείες.
Αυτό σημαίνει ότι οι γυναίκες αυτές χρειάζονται εξατομικευμένη φροντίδα, όχι μόνο σε επίπεδο θεραπείας, αλλά και σε ό,τι αφορά στη διατήρηση της γονιμότητας, την ψυχολογική υποστήριξη και την επίτευξη μιας συνολικά ποιοτικής ζωής. Πολλές φορές, η διάγνωση έρχεται σε μια φάση ζωής γεμάτη σχέδια, φιλοδοξίες και ρόλους. Και τότε, η ιατρική ομάδα καλείται να αντιμετωπίσει τη νόσο χωρίς να ακυρώσει το δικαίωμα της γυναίκας να συνεχίσει να ονειρεύεται.
Η πρόληψη ξεκινά από τη σχέση μας με το σώμα
Αν υπάρχει ένα μήνυμα που αξίζει να κρατήσουμε, είναι ότι η πρόληψη σώζει ζωές. Και η πρόληψη δεν σημαίνει φόβος ή υπερβολή, σημαίνει επαφή με το σώμα, γνώση και αυτοπαρατήρηση.
Ας μάθουμε να γνωρίζουμε τον μαστό μας: το σχήμα, τη συμμετρία, την υφή του δέρματος. Κάθε αλλαγή -ένα οζίδιο που μπορεί να ψηλαφίσουμε στο μπάνιο, μια αλλαγή στη θηλή ή έκκριση, μια ερυθρότητα που δεν υποχωρεί- είναι όλα τοι λόγος να επισκεφθούμε τον γιατρό μας χωρίς καθυστέρηση. Ωστόσο εδώ να κάνουμε μία σημαντική διευκρίνηση που τονίζουν όλοι οι μαστολόγοι: η αυτοπαρατήρηση δεν αντικαθιστά τις ιατρικές εξετάσεις, αλλά μάς βοηθά να είμαστε σε εγρήγορση.
Παράλληλα, χρειάζεται να θυμόμαστε ότι η υιοθέτηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής είναι η πρώτη μας ασπίδα: διατήρηση φυσιολογικού βάρους, συστηματική άσκηση, ισορροπημένη διατροφή και περιορισμός του αλκοόλ. Είναι μικρές, καθημερινές επιλογές που έχουν μεγάλη σημασία για τη μακροπρόθεσμη υγεία μας.
Η γνώση μ;aς κάνει πιο δυνατές
Ο καρκίνος του μαστού δεν κάνει διακρίσεις. Μπορεί να αγγίξει κάθε γυναίκα, σε κάθε ηλικία. Όμως όσο περισσότερα γνωρίζουμε, τόσο πιο έτοιμες είμαστε να δράσουμε. Σήμερα η ιατρική έχει προχωρήσει. Οι θεραπείες είναι πιο στοχευμένες, η επιβίωση μεγαλύτερη και η ποιότητα ζωής των γυναικών πολύ καλύτερη σε σχέση με το παρελθόν.
Γι’ αυτό και το πιο δυνατό μας όπλο παραμένει η ενημέρωση. Να μιλάμε για την πρόληψη, να στηρίζουμε η μία την άλλη, να διεκδικούμε τον τακτικό έλεγχο και να θυμόμαστε ότι η υγεία του στήθους μας είναι κομμάτι της συνολικής μας ευεξίας.
Ας μη θεωρούμε ότι είμαστε «πολύ νέες» για να ανησυχήσουμε. Ας δούμε την πρόληψη όχι ως υποχρέωση, αλλά ως πράξη αυτοφροντίδας και αγάπης προς τον εαυτό μας. Γιατί όσο καλύτερα γνωρίζουμε το σώμα μας, τόσο περισσότερο μπορούμε να το προστατεύσουμε.
