Αλλεργικές επιπεφυκίτιδες

Από τον ΣΤΑΜΑΤΗ ΓΚΑΤΖΩΝΗΣ, MD, FEBO, ΔΙΕΥΘΥΝΤΗ ΟΦΘΑΛΜΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΕΥΡΩΚΛΙΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΩΝ

Με τον όρο επιπεφυκίτιδα εννοούμε την φλεγμονή του επιπεφυκότα η οποία χαρακτηρίζεται από αγγειοδιαστολή, κυτταρική διήθηση και οίδημα. Οι επιπεφυκίτιδες, ανάλογα με τη χρονική διάρκεια της φλεγμονής, διακρίνονται σε οξείες και χρόνιες. Τόσο οι οξείες όσο και οι χρόνιες επιπεφυκίτιδες παρουσιάζουν την ίδια κατά γενική γραμμή συμπτωματολογία. Μια επιπεφυκίτιδα θεωρείται ότι είναι χρόνια όταν επιμένει για περισσότερο από τρεις εβδομάδες.

Εποχιακή Αλλεργική Επιπεφυκίτιδα
Η Εποχιακή Αλλεργική Επιπεφυκίτιδα είναι μία από τις συνηθέστερες μορφές οφθαλμικής αλλεργίας, που προσβάλλει ενήλικες και παιδιά με εκτιμώμενη επίπτωση στον πληθυσμό, περίπου στο 15-20%.
Ασθενείς με εποχιακή αλλεργική επιπεφυκίτιδα συνήθως διαμαρτύρονται για κνησμό, ερυθρότητα, δακρύρροια και κάψιμο. Η συμμετοχή των ματιών μπορεί να είναι η μοναδική εκδήλωση της νόσου, αλλά οι ασθενείς αυτοί συνήθως έχουν συμπτώματα και από τη μύτη και από τον φάρυγγα. Τα συμπτώματα εμφανίζονται όταν τα υπεύθυνα αλλεργιογόνα για την  εκδήλωση της αλλεργίας, είναι άφθονα στο περιβάλλον. Έτσι, ασθενείς ευαίσθητοι στη γύρη των δέντρων παρουσιάζουν τα συμπτώματα αυτά κατά την άνοιξη. Είναι επίσης σημαντικό να τονισθεί ότι οι ασθενείς με εποχιακή αλλεργική επιπεφυκίτιδα παρουσιάζουν υποτροπιάζοντα επεισόδια, των οποίων η βαρύτητα ποικίλλει όχι μόνο από χρόνο σε χρόνο, αλλά και από μέρα σε μέρα.   

Χρόνια Αλλεργική Επιπεφυκίτιδα
Έχει πολλές ομοιότητες με την εποχιακή αλλεργική επιπεφυκίτιδα, αλλά η χρόνια αλλεργική επιπεφυκίτιδα είναι λιγότερη συχνή, έχει την τάση να έχει μεγαλύτερη διάρκεια και ηπιότερα συμπτώματα και σημεία. Αν και τα συμπτώματα υπάρχουν καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου, το 80% των ασθενών με χρόνια αλλεργική επιπεφυκίτιδα αναφέρουν εποχιακή επιδείνωση. Τα πιο συχνά μεταφερόμενα από τον αέρα αλλεργιογόνα που είναι υπεύθυνα για την εμφάνιση της χρόνιας αλλεργικής επιπεφυκίτιδας είναι η σκόνη, οι τρίχες, τα πούπουλα, το μαλλί και το άκαρι της σκόνης.  

Ατοπική Αλλεργική Επιπεφυκίτιδα
Είναι σχετικά σπάνια αλλά δυνητικά σοβαρή νόσος, η οποία μπορεί να οδηγήσει ακόμη και σε τύφλωση. Προσβάλλει συνήθως άντρες, με θετικό ατομικό και οικογενειακό ιστορικό δερματικής ατοπίας ή και άσθματος. Τα συμπτώματα της ατοπικής αλλεργικής επιπεφυκίτιδας είναι μέτριος έως έντονος κνησμός, κάψιμο, δακρύρροια, παχιές νηματοειδείς εκκρίσεις και φωτοφοβία. Ένας μεγάλος αριθμός οφθαλμικών καταστάσεων συνυπάρχουν με την ατοπική αλλεργική επιπεφυκίτιδα. Αυτές είναι η κερατίτιδα από απλό έρπητα, ο πρόσθιος και ο οπίσθιος υποκαψικός καταρράκτης, και ο κερατόκωνος.           

Εαρινή Αλλεργική Επιπεφυκίτιδα
Η εαρινή αλλεργική κερατοεπιπεφυκίτιδα είναι συνήθως υποτροπιάζουσα, αμφοτερόπλευρη νόσος η οποία προσβάλλει πιο συχνά τα αγόρια ή τους νεαρούς άνδρες, με πιο συνήθη ηλικία αυτή κάτω των 10 ετών. Είναι πιο συχνή σε ξηρά και ζεστά κλίματα. Αν και η νόσος μπορεί να είναι ενεργή καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου, εντούτοις είναι πιο έντονη κατά τους πιο ζεστούς μήνες, δηλαδή μεταξύ Απριλίου και Αυγούστου. Οι ασθενείς με εαρινή αλλεργική επιπεφυκίτιδα έχουν τόσο θετικό ατομικό ιστορικό για εποχιακές αλλεργίες, ατοπικές δερματίτιδες και άσθμα, όσο και οικογενειακό ιστορικό για διάφορες αλλεργίες. Μετά από 2 έως 8 έτη ενεργού νόσου, η  μεγαλύτερη πλειονότητα των ασθενών με εαρινή αλλεργική κερατοεπιπεφυκίτιδα παρουσιάζει αυτόματη ίαση.
Η εαρινή αλλεργική επιπεφυκίτιδα προκαλεί έντονο κνησμό, αίσθημα ξένου σώματος, λευκές παχιές νηματοειδείς εκκρίσεις, φωτοφοβία, κάψιμο και ερυθρότητα.

 Αλλεργική επιπεφυκίτιδα με γιγάντιες θηλές
Η επιπεφυκίτιδα αυτή είναι γνωστό ότι προκαλείται από την συνεχή χρήση φακών επαφής. Επίσης, έχει περιγραφεί μετά από εγχείρηση καταρράκτη (λόγω προεξέχοντος ράμματος), μετά από μεταμόσχευση κερατοειδούς και σε άτομα που φέρνουν οφθαλμική πρόθεση. Η διάγνωση τίθεται αν οι θηλές έχουν μέγεθος ίσο ή μεγαλύτερο από 0,3 mm και ο πάσχων είναι χρήστης φακών επαφής ή υπάρχει κάποιο ξένο σώμα και υπάρχουν συνοδά συμπτώματα όπως κνησμός αυξημένες εκκρίσεις και θάμβος όρασης.
Οι ασθενείς με επιπεφυκίτιδα με γιγάντιες θηλές λόγω χρήσης φακών επαφής, εμφανίζουν αυξημένες εκκρίσεις εντοπιζόμενες στον έσω κανθό, ιδιαίτερα το επόμενο πρωί μετά την βραδινή αφαίρεση των φακών, μείωση της όρασης και αίσθημα κινούμενου φακού. Βλεφαρόπτωση και αιματηρά δάκρυα έχουν επίσης περιγραφεί.

Σύγχρονες φαρμακευτικές θεραπείες για τις αλλεργικές επιπεφυκίτιδες  
Ευρύ φάσμα φαρμακευτικών ουσιών είναι διαθέσιμο για την αντιμετώπιση των αλλεργικών φλεγμονών του επιπεφυκότα. Αυτές οι ουσίες δρουν με διαφορετικούς τρόπους.
Τα από του στόματος αντισταμινικά είναι ιστορικά, η πρώτης γραμμής θεραπεία για τα γενικότερα συμπτώματα του πυρετού εκ χόρτου, μια και η συστηματική δράση τους παρέχει κάποια ανακούφιση σε μύτη και μάτια.  

Τα τοπικά αντισταμινικά, σε μορφή οφθαλμικών σταγόνων, χρησιμοποιούνται στη θεραπεία της οφθαλμικής αλλεργίας και προσφέρουν ταχύτερη αντιμετώπιση των συμπτωμάτων σε σχέση με τα από του στόματος αντισταμινικά. Παρ’ όλα αυτά, αν και παρέχουν γρήγορη ανακούφιση από τα αρχικά συμπτώματα, δεν είναι το ίδιο αποτελεσματικά στον έλεγχο της όψιμης φάσης της αντίδρασης υπερευαισθησίας. Δηλαδή, δεν προλαμβάνουν την απελευθέρωση ισταμίνης ή άλλων μεσολαβητών της φλεγμονής.

Οι τοπικοί σταθεροποιητές μαστοκυττάρων ελέγχουν την απελευθέρωση ισταμίνης και άλλων μεσολαβητών στην πηγή τους – το μαστοκύτταρο. Χρειάζονται όμως μεγαλύτερο χρόνο για την έναρξη δράσης, απαιτώντας δύο με τρεις εβδομάδες θεραπείας πριν επιτευχθεί πλήρης απαλλαγή από τα συμπτώματα. Αυτή η μακρά προ-θεραπευτική περίοδος είναι αναγκαία, διότι οι σταθεροποιητές μαστοκυττάρων, δεν δρουν στους μεσολαβητές φλεγμονής που ήδη έχουν απελευθερωθεί. Η τοπική εφαρμογή των σταθεροποιητών μαστοκυττάρων μπορεί να επιφέρει παροδική ανακούφιση των συμπτωμάτων, αλλά αυτό αποδίδεται στο «ξέπλυμα» ή την αραίωση, του υπευθύνου για τη προσβολή αντιγόνου.

Η νεώτερη κατηγορία οφθαλμικών  τοπικών σκευασμάτων είναι αυτά με  πολλαπλό μηχανισμό δράσης, δηλαδή  συνδυάζουν και την  αντισταμινική δράση  και παράλληλα είναι σταθεροποιητές των μαστοκυττάρων, με αποτέλεσμα να  παρέχουν  άμεση ανακούφιση από  τα συμπτώματα της αλλεργίας  (μέσα σε λίγα λεπτά)  και να έχουν διάρκεια  έως και 12 ώρες.
Τοπικά Μη Στεροειδή Αντιφλεγμονώδη Φάρμακα  χρησιμοποιούνται κυρίως στις ΗΠΑ για τη θεραπεία της αλλεργικής επιπεφυκίτιδος. Έχουν αντιφλεγμονώδη δράση και παρέχουν κάποια ανακούφιση από τα συμπτώματα.
Τέλος τοπικά ή σπανιότερα από του στόματος κορτικοστεροειδή, χρησιμοποιούνται επιλεκτικά σε βαρύτερες περιπτώσεις, λόγω των παρενεργειών τους (γλαύκωμα, καταρράκτης, ευκαιριακές λοιμώξεις).

ΣΤΑΜΑΤΗΣ ΓΚΑΤΖΩΝΗΣ, MD, FEBO
ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΠΑΙΔΟΦΘΑΛΜΙΑΤΡΟΣ
ΠΑΤΗΣΙΩΝ 117, ΠΕΔΙΟΝ ΑΡΕΩΣ,
11251, ΑΘΗΝΑ
ΤΗΛ. 210 88 22 900, 6944 78 01 01
www.gatzonis.com