Αδερφικοί καβγάδες: Η μεγάλη πρόκληση του να μεγαλώνεις δύο παιδιά

Η εβδομάδα που μας πέρασε σηματοδοτήθηκε από την απελπισία και τη ματαίωση μιας θεραπευόμενής μου, εργαζόμενης και μαμάς δύο μικρών αγοριών 4 και 7 ετών που όπως όλα τα αδέρφια αυτής – και όχι μόνο – της ηλικίας μπορούν να μετατρέψουν το σπίτι σε εμπόλεμη ζώνη.

«Είναι μια μάχη τιτάνων και εγώ είμαι συνεχώς ανάμεσά τους! Τι έχουν να χωρίσουν; …μόνο εμένα στα δύο μάλλον! Όλα ίδια τους τα αγοράζω… κανέναν δεν αδικώ… τσακώνονται , βρίζονται , πιάνονται στα χέρια… χάνω κι εγώ την υπομονή μου και αρχίζω τις φωνές… και λέω διάφορα… το βράδυ που έχουν πέσει για ύπνο τα βάζω με τον εαυτό μου… δεν ήμουν καλή μαμά ..πώς μίλησα έτσι και στους δύο; Και αυτά δεν υποφέρουν όταν μαλώνουν; και μετά τα ακούνε από πάνω; Αύριο θα το κάνω διαφορετικά… θα έχω υπομονή!  και το αύριο είναι ακόμα χειρότερο και να τες πάλι οι ενοχές…»

Αν σας θυμίζουν κάτι τα λόγια αυτής της μαμάς, ανήκετε στην κατηγορία των αληθινών μαμάδων που εύχονται να μπορούσαν να «κλωνοποιηθούν» για να ανταποκριθούν στην αποκλειστικότητα που απαιτεί το κάθε παιδί ξεχωριστά. Ανήκετε στην κατηγορία των γονιών που βιώνουν τις αέναες συγκρούσεις των παιδιών τους και τις ταυτόχρονες δικές τους εσωτερικές συγκρούσεις για το πώς να χειριστούν τα πράγματα όταν ξαφνικά ακούγεται, συνήθως με συνοδεία κλάματος και οδυρμού:

«Μαμά ! μου πήρε το παιχνίδι μου!!!»

«Εμένα θέλω να  πάρεις αγκαλιά!»

«Μαμά εσύ θέλω να με κοιμήσεις!!»

«Εγώ θα κάτσω δίπλα στη μαμά!»

«Πες της να μη με κοιτάζει!!»

«Παρ΄τον από κοντά μου !! Δε θέλω να με ακουμπάει!»

«Θέλω κι εγώ ίδια μπλούζα!!! Γιατί αυτή φοράει με στρας;;»

Και ένα από τα «κορυφαία» παράπονα 4χρονου κοριτσιού για τη μικρότερη αδερφή της: «Αναπνέει τον αέρα μου όλη την ώρα… πες της να το σταματήσει!»

Κι αν αυτές οι αμοιβαίες λεκτικές επιθέσεις κάνουν τους γονείς να γελούν πού και πού σχολιάζοντας με άλλους γονείς τις ομολογουμένως εμπνευσμένες ατάκες των παιδιών τους, υπάρχει και μια άλλη διάσταση των αδερφικών καυγάδων με σωματικούς τραυματισμούς που δεν γεννούν στους γονείς καμία χιουμοριστική διάθεση.

Τα εύλογα ερωτήματα των γονιών που καλούνται να αναλάβουν μόνιμο ρόλο διαιτητή στο ρινγκ των παιδιών τους είναι:

«πότε θα σταματήσουν οι καυγάδες και οι φωνές;»,

«θα αγαπηθούν ποτέ και εγώ πόσο χρονών θα φτάσω να το δω αυτό;»,

«τι να κάνω για να τα μάθω να μοιράζονται χωρίς να νιώθουν ότι αδικούνται;»

και υπό το φως του Πνεύματος των Χριστουγέννων…

«αυτές τις ημέρες, πώς θα μετατρέψουμε τη συμβίωση όλων στο σπίτι από επικίνδυνη αποστολή σε ευκαιρία για σχέση ανάμεσά μας;»

Καταρχάς να διαχωρίσουμε τη διαφωνία από τον καυγά. Οι διαφωνίες μεταξύ των μελών της οικογένειας και κυρίως μεταξύ των αδερφιών είναι ένα συχνότατο φαινόμενο και υγιές κομμάτι της ανατροφής των παιδιών και είναι να καλωσορίζονται από τους γονείς, γιατί αποτελούν σημαντική ευκαιρία γι’ αυτά να αναπτύξουν τις κοινωνικές τους δεξιότητες, τις ικανότητες επίλυσης προβλημάτων και τις διαπραγματευτικές τους δεξιότητες που θα χρειαστούν στο μέλλον. Μαθαίνουν να βλέπουν τα πράγματα και από την οπτική γωνία των άλλων και καλλιεργούν την ενσυναίσθησή τους.

Ο καβγάς εμφανίζεται όταν η διαφωνία γίνεται επιθετική και περιλαμβάνει φωνές ή βία. Μέσα από τα μάτια των παιδιών σας, ένας καβγάς κλιμακώνεται – συνήθως με γεωμετρική πρόοδο –

  • Όταν θεωρούν ότι αδικούνται σε μια συνθήκη (π.χ. η μαμά προτίμησε να κοιμίσει το μωρό αντί για μένα) ή προσπαθούν –άτσαλα προφανώς λόγω ανωριμότητας –να διεκδικήσουν όσα θεωρούν ότι αποτελούν τα δικαιώματά τους (π.χ. και τα δύο φωνάζουν για προβολή δύο διαφορετικών ταινιών σε μια τηλεόραση)
  • Όταν – λόγω ηλικιακής απόστασης – το μικρότερο παιδί μεταφράζει σε απειλή ή κοροϊδία το αστείο πείραγμα από το μεγαλύτερο παιδί (π.χ. μαμά με λέει Minion!)
  • Όταν ανταγωνίζονται για την προσοχή, τη συναισθηματική αποκλειστικότητα, τη φυσική παρουσία του ενός γονιού (συνήθως της μαμάς), φαινόμενο που παρατηρείται περισσότερο μεταξύ αδερφών με μικρή διαφορά ηλικίας.

Πέρα από την οπτική των παιδιών όμως, υπάρχουν και δύο ενήλικες με τα δικά τους συναισθήματα, φόρτο δουλειάς και άλλους 10 ρόλους να εκπληρώσουν και ταυτόχρονα να τα βγάλουν πέρα με τις αδερφικές διαμάχες. Λίγη βοήθεια για τους γονείς ακολουθεί παρακάτω με μια δεξαμενή σκέψεων και συμβουλών για να επιλέξετε ό,τι κάνει νόημα σε εσάς και τη δική σας οικογενειακή κουλτούρα.

  • Χρειάζεται να αντέξετε, να αποδεχτείτε εσείς οι ίδιοι, να τους καθρεφτίσετε και να απενεχοποιήσετε τα συναισθήματα μίσους, εκδίκησης και ζήλιας που υπάρχουν σε όλους τους ανθρώπους για να υπάρξει έστω και μια πιθανότητα ειρηνικού κλίματος και αρμονίας στο σπίτι. Τα αρνητικά και δυσφορικά συναισθήματα των παιδιών σας πρέπει να εκφραστούν πριν απαιτήσετε να νιώσουν θετικά συναισθήματα και να υιοθετήσουν συνεργατικές συμπεριφορές. Μόνο αν παραδεχτείτε την ύπαρξη και των «κακών» συναισθημάτων, θα τα βοηθήσετε να τα ρυθμίζουν και να τα ελέγχουν όταν εμφανίζονται.

Αν προσπαθείτε συνεχώς να τα καταργήσετε ή να τα δαιμονοποιήσετε (π.χ. τα καλά παιδιά αγαπάνε τα αδερφάκια τους κ.λ.π.), τότε η εσωτερική τους συναισθηματική εμπειρία αντιφάσκει με την εξωτερική πραγματικότητα που εσείς επικυρώνετε και αυτό τα μπερδεύει και τους δημιουργεί ακόμα μεγαλύτερη ένταση. Με απλά λόγια ονοματίστε το συναίσθημά του: «σε καταλαβαίνω αγάπη μου… είσαι πολύ θυμωμένος με αυτό που έκανε η αδερφή σου» ή «νιώθω ότι ίσως να ζηλεύεις που χρειάζεται να παίρνουμε το μωρό συνεχώς αγκαλιά».

  • Μπείτε στη θέση του παιδιού. Όχι του δικού σας παιδιού αλλά αυτού που υπήρξατε εσείς κάποτε και θυμηθείτε πώς ήταν η ζωή σας με το ή τα αδέρφια σας. Πότε σταματήσατε να τσακώνεστε; Άραγε δεν τσακώνεστε ποτέ τώρα που είστε ενήλικες ή μήπως δεν έχετε ποτέ συναισθήματα αδικίας ή θυμού;
  • Προσαρμόστε το στυλ επικοινωνίας σας, τους κανόνες και τα όρια ανάλογα με την ιδιοσυγκρασία και την ηλικία του παιδιού σας. Ένα συνεσταλμένο παιδί χρειάζεται διαφορετική προσέγγιση από ένα πιο ενεργητικό και εξωστρεφές παιδί. Ένα παιδί 3 ετών χρειάζεται πιο απλοϊκή επικοινωνία από ό,τι το 6 ετών αδερφάκι του.
  • Αποφύγετε τις συγκρίσεις μεταξύ των παιδιών σας -όσο δελεαστική και αν είναι αυτή η μέθοδος- όταν είστε απηυδισμένοι. Το αίσθημα αδικίας που αισθάνονται δεν έχει να κάνει πολλές φορές με τη διαφοροποίηση στη συμπεριφορά σας (αναλόγως του παιδιού) αλλά με τις συγκρίσεις που άθελά σας κάνετε για να επιβάλλετε την τάξη και να υποδείξετε τι είναι σωστό.

Σε κάθε περίπτωση η σύγκριση για το ποιος κάνει καλύτερα τι, θα κάνει τα πράγματα χειρότερα μεταξύ σας και μεταξύ των παιδιών σας τώρα και μακροπρόθεσμα. Φράσεις όπως: «εσύ είσαι μεγαλύτερος και δεν πρέπει να φέρεσαι έτσι», «εσύ προκαλείς τους καβγάδες», «γιατί δεν μαζεύεις τα παιχνίδια σου; Μόνο η Μ. τακτοποιεί που είναι καλό παιδί», μάλλον δεν θα φέρουν το αποτέλεσμα που θέλετε.

  • Αφιερώστε χρόνο ξεχωριστά με το κάθε παιδί και χαρίστε του άφθονες αγκαλιές και το χαμόγελό σας. Είναι δύσκολο, δεδομένης της καθημερινότητας, αλλά σας το προτείνω εν γνώσει της δυσκολίας αυτής και γνωρίζοντας τα ανταποδοτικά οφέλη. Οι μέρες των διακοπών είναι μια καλή ευκαιρία γι’αυτό και με τον τρόπο αυτό θα εμπλέξετε και τον μπαμπά σε έναν ρόλο πιο ενεργό.
  • Παραχωρήστε προσωπικό χώρο και αντικείμενα σε κάθε σας παιδί που δεν θα χρειαστεί να μοιράζεται. (Ένα συρτάρι για παράδειγμα είναι αρκετό). Δεν χρειάζεται να μοιράζονται τα πάντα για να είναι ικανοποιημένα. Κατά πάσα πιθανότητα δεν θα είναι ικανοποιημένα ακόμα και αν τους τα αγοράσετε όλα πανομοιότυπα και εσείς δεν θα είστε η πιο δίκαιη μαμά αν τα παιδιά σας μοιράζονται τα πάντα από κοινού. Και πάλι θα βρεθεί ως δια μαγείας μια αφορμή για καβγά.
  • Σιγουρευτείτε ότι τα μεγαλύτερα παιδιά σας δεν αναλαμβάνουν γονεϊκούς ρόλους και ευθύνες απέναντι στα μικρότερα αδέρφια τους. «Δεν πρόσεξες τη μικρή έτσι άγαρμπα που έπαιζες και χτύπησε!» και «Πήγαινε να δεις πού είναι ο μικρός μη χτυπήσει πουθενά» κ.λ.π. είναι φράσεις που καλό είναι να αποφεύγετε. Το βάρος των ενοχών και το άγχος αυτής της ευθύνης οδηγεί σε μεγαλύτερους θυμούς μεταξύ των παιδιών.
  • Μείνετε σταθεροί στους κανόνες που θέτετε και στα όρια στη συμπεριφορά όλων των μελών. Είστε εκεί για να δοκιμάζουν τις αντοχές σας, την αποδοχή τους από εσάς, τη θέση κύρους σας (ασυνείδητα φυσικά) και παραμένοντας ακλόνητοι στη θέση του γονιού, στην αγάπη που τους προσφέρετε και στα όρια που τηρείτε θα είστε η ασφαλής τους βάση. Μπορείτε να συμπεριλάβετε τα παιδιά στη δημιουργία αυτών των κανόνων.
  • Τα παιδιά λατρεύουν να κερδίζουν την προσοχή σας και πολλές φορές μπορούν να το προκαλούν ακόμα και με αρνητικό τρόπο. Αρκεί να τα προσέξει η μαμά! Σημασία για εκείνα έχει ότι θα τα προσέξετε και αυτό θα ενισχύει τους καβγάδες και άρα την ενεργή σας παρουσία κοντά τους. Οπότε δώστε σημασία και επιβραβεύστε τα και για τις καλές τους συμπεριφορές ακόμα κι αν σας φαίνονται αυτονόητες («παίξατε πολύ ωραία σήμερα ε;», «μπράβο σας που τα βρήκατε και μοιραστήκατε την κούνια!»).
  • Δώστε λίγο χρόνο στη δική τους διαχείριση της διαφωνίας και εμπλακείτε όταν αντιληφθείτε ότι τα πράγματα θα εξελιχθούν σε φωνές, κλάματα, προσβολές ή χτυπήματα. Έτσι θα έχουν λίγο αφενός λίγο χρόνο να εξασκήσουν τις υπό ανάπτυξη δεξιότητές τους και αφετέρου θα μάθουν (με την εμπλοκή σας) ότι ο καβγάς δεν είναι ο τρόπος να αποκτούν αυτό που θέλουν.

Για τα παιδιά σας είστε μοντέλα – πρότυπα. Όσο και αν δοκιμάζουν την υπομονή σας, τη δική σας φωνή εσωτερικεύουν και πάνω στη δική σας συμπεριφορά χτίζουν τα δικά τους εσωτερικά νοητικά μοντέλα. Με απλά λόγια, σας μιμούνται. Και εσείς έχετε διαφωνίες με φίλους, συναδέλφους, με συντρόφους και συζύγους και τα παιδιά είναι πολλές φορές σιωπηροί μάρτυρες αυτών. Αν σας βλέπουν να λύνετε τις διαφορές σας με θετικό και δημιουργικό τρόπο, να εκφράζετε όλη τη γκάμα των συναισθημάτων σας χωρίς να πληγώνετε τον άλλον (εκούσια τουλάχιστον), να ρυθμίζετε τον θυμό σας, χωρίς όμως να τον πνίγετε, να ακούτε το συναίσθημα, τη θέση και την άποψη του άλλου, να διερευνάτε μια κατάσταση κάνοντας ερωτήσεις πριν προτρέξετε να βγάλετε συμπεράσματα, έχετε δώσει σίγουρα τη δική σας γραμμή για το πώς λύνονται οι διαφορές μεταξύ των ανθρώπων χωρίς να χάνουν τον εαυτό τους και να παραβιάζονται τα όρια του καθενός.
Και αυτό δεν έχει να κάνει μόνο με την αρμονική συμβίωση με τα αδέρφια τους αλλά με κάτι σημαντικότερο: τους μαθαίνετε πώς να είναι οι εαυτοί τους και τον τρόπο να κάνουν υγιείς και ασφαλείς σχέσεις.

Γιούλη Ι. Δελιέζα

Ψυχολόγος MSc

Τηλ. 6955 668446

(Αριστείδου 9, Αθήνα)