Μια ανησυχητική εικόνα για τη σημερινή εφηβεία αποτυπώνει η νέα έρευνα ESPAD 2024, η οποία εξετάζει τη χρήση ουσιών, το αλκοόλ, το κάπνισμα και άλλες εξαρτητικές συμπεριφορές σε μαθητές 16 ετών σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Τα στοιχεία για τη χώρα μας δείχνουν ότι οι έφηβοι στην Ελλάδα βιώνουν μια εκρηκτική εφηβεία, με αυξημένες συμπεριφορές υψηλού κινδύνου — από τη χρήση ναρκωτικών και τη μέθη, έως τα τυχερά παιχνίδια και την υπερβολική ενασχόληση με τα social media.
Η έρευνα, που πραγματοποιήθηκε από το ΕΠΙΨΥ και το ΕΚΤΕΠΝ, κατέγραψε τις συνήθειες 6.810 μαθητών από 488 σχολεία σε όλη τη χώρα, με τη χρηματοδότηση του Υπουργείου Υγείας.
Η χρήση ουσιών και η «εύκολη πρόσβαση»
Σύμφωνα με τα στοιχεία, ένας στους οκτώ (13%) 16χρονους έχει δοκιμάσει κάποια παράνομη ουσία, με την κάνναβη να κυριαρχεί (11%). Το 6,2% δήλωσε χρήση τον τελευταίο μήνα, ενώ το 2% παραδέχτηκε ότι δοκίμασε πριν κλείσει τα 13 του.
Αξίζει να σημειωθεί ότι ένας στους τρεις (34%) θεωρεί πως μπορεί «αρκετά ή πολύ εύκολα» να προμηθευτεί κάνναβη. Αν και τα ποσοστά της Ελλάδας ευθυγραμμίζονται με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο (13%), στις περισσότερες χώρες της ESPAD παρατηρείται πτώση στη χρήση κάνναβης τα τελευταία χρόνια — τάση που δεν ισχύει για τη χώρα μας.
Εισπνεόμενες ουσίες και ψυχοδραστικά φάρμακαΈνας στους εννέα εφήβους (11%) δηλώνει ότι έχει κάνει χρήση κάποιας εισπνεόμενης ουσίας (π.χ. κόλλα, βενζίνη, σπρέι), προκειμένου να νιώσει “ανέβασμα”. Παρότι τα ποσοστά αυτά παρουσιάζουν πτωτική τάση, παραμένουν υψηλότερα από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.
Ακόμη πιο ανησυχητική είναι η μη ιατρική χρήση ψυχοδραστικών φαρμάκων:
- 15% έχουν πάρει χωρίς συνταγή ηρεμιστικά, υπνωτικά ή ισχυρά παυσίπονα.
- 10% δηλώνουν χρήση οπιοειδών.
- 7,8% έχουν πάρει ηρεμιστικά ή υπνωτικά για μη ιατρικούς λόγους.
Ένας στους τέσσερις (26%) πιστεύει ότι θα μπορούσε εύκολα να βρει τέτοια φάρμακα αν το θελήσει.
Το αλκοόλ παντού και για όλους
Το 92% των 16χρονων θεωρεί ότι είναι εύκολο να προμηθευτεί αλκοόλ, ενώ το 86% έχει ήδη δοκιμάσει.
Περισσότεροι από τους μισούς (59%) πίνουν μέσα σε ένα μήνα, ενώ το 37% παραδέχεται ότι κατανάλωσε πάνω από πέντε ποτά σε μία βραδιά.
Το 13% δήλωσε ότι μέθυσε πρόσφατα.
Η Ελλάδα συγκαταλέγεται στις χώρες με τα υψηλότερα ποσοστά κατανάλωσης αλκοόλ στην Ευρώπη, χωρίς διαφορά ανάμεσα σε αγόρια και κορίτσια.
Καπνός και ηλεκτρονικά τσιγάρα
Περισσότεροι από τους μισούς εφήβους (54%) έχουν καπνίσει — είτε παραδοσιακά είτε ηλεκτρονικά τσιγάρα.
Το 36% δηλώνει πρόσφατη χρήση, ενώ ένας στους πέντε (19%) καπνίζει καθημερινά.
Τα vape φαίνεται να έχουν κερδίσει έδαφος: 52% έχουν δοκιμάσει, έναντι 35% που προτιμούν το παραδοσιακό τσιγάρο.
Το 6,4% άρχισε το άτμισμα πριν από τα 13 του χρόνια.
Η πλειονότητα (77%) δηλώνει ότι μπορεί εύκολα να βρει ηλεκτρονικά τσιγάρα, ποσοστό που ξεπερνά τον μέσο ευρωπαϊκό δείκτη.
Τυχερά παιχνίδια και gaming
Περισσότεροι από έναν στους τρεις (36%) μαθητές έχουν ποντάρει χρήματα μέσα στον τελευταίο χρόνο — κυρίως σε επίγεια καταστήματα (92%), αλλά και διαδικτυακές πλατφόρμες (72%).
Το 7% αξιολογείται ως πιθανά εθισμένο στον τζόγο.
Η πλειονότητα των εφήβων (71%) παίζει ηλεκτρονικά παιχνίδια σε τακτική βάση, με 21% να αφιερώνει πάνω από τέσσερις ώρες ημερησίως τα Σαββατοκύριακα.
Περίπου ένας στους πέντε (21%), κυρίως αγόρια, αναφέρει προβλήματα που σχετίζονται με την υπερβολική ενασχόληση με τα games.
Social media και «εξάρτηση από οθόνες»Σχεδόν οι μισοί (48%) 16χρονοι στην Ελλάδα αντιμετωπίζουν δυσκολίες λόγω της υπερβολικής χρήσης των social media – ποσοστό που συμβαδίζει με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Από το 2015 έως το 2024, το φαινόμενο έχει αυξηθεί θεαματικά (από 38% σε 47%), δείχνοντας ότι η ψηφιακή εξάρτηση εξελίσσεται σε νέο είδος εφηβικού εθισμού.
Μια γενιά σε ισορροπία κινδύνου
Τα ευρήματα της ESPAD σκιαγραφούν μια γενιά που δοκιμάζει τα όρια – μεταξύ περιέργειας, πίεσης και κοινωνικών προτύπων. Η εφηβεία των 16χρονων στην Ελλάδα συνδυάζει αυξημένη έκθεση σε κινδύνους με εύκολη πρόσβαση σε ουσίες, αλκοόλ και ψηφιακές «διεξόδους».
Οι ειδικοί προειδοποιούν πως, χωρίς επαρκή ενημέρωση, πρόληψη και υποστήριξη, η κατάσταση μπορεί να επιδεινωθεί — οδηγώντας όχι μόνο σε προβλήματα υγείας, αλλά και σε νέες μορφές κοινωνικής απομόνωσης και εξάρτησης.
