Παιδική καρδιοπάθεια: Τα συμπτώματα που θα πρέπει να σας ανησυχήσουν

Παιδική καρδιοπάθεια: Τα συμπτώματα που θα πρέπει να σας ανησυχήσουν

Η καρδιά του ανθρώπου ξεκινά να χτυπά περίπου τρεις εβδομάδες μετά τη σύλληψη, ενώ μέχρι την ηλικία των 70 ετών οι παλμοί ξεπερνούν σε αριθμό τα 2,5 δισεκατομμύρια! Το καρδιαγγειακό σύστημα είναι ευάλωτο σε κακές συνήθειες, όπως το άγχος και η ανθυγιεινή διατροφή, αλλά μπορεί να αποδυναμωθεί εάν υπάρχει κάποια κληρονομική, εκ γενετής πάθηση.

Οι καρδιακές παθήσεις αποτελούν δύσκολες περιπτώσεις όταν συμβαίνουν στους ενήλικες, τα πράγματα, όμως, είναι πολύ πιο ανησυχητικά όταν πρόκειται για παιδιά. Πολλοί διαφορετικοί τύποι καρδιακών προβλημάτων μπορεί να επηρεάσουν τα παιδιά, μεταξύ των οποίων συγγενή καρδιακά ελαττώματα είτε μεμονωμένα είτε στα πλαίσια γενετικών συνδρόμων, ιογενείς λοιμώξεις που μπορεί να επηρεάσουν και την καρδιά και λιγότερο συχνά παθήσεις που εκδηλώνονται αργότερα στην παιδική ηλικία.

Ο Δημήτριος Γεωργακόπουλος, Καρδιολόγος – Διευθυντής καρδιολογικού τμήματος του Γενικού Νοσοκομείου Παίδων Αθηνών «Παναγιώτη και Αγλαΐας Κυριακού», μιλάει στο Infokids.gr

Οι συγγενείς καρδιοπάθειες αποτελούν τη συχνότερη μορφή καρδιοπάθειας (90%) στη νεογνική και βρεφική ηλικία, αφού σε κάθε 100 γεννήσεις το 1 νεογνό θα διαγνωσθεί με κάποια συγγενή καρδιοπάθεια. Στην Ελλάδα συγκεκριμένα, κάθε χρόνο γεννιούνται περίπου 1.000 παιδιά με συγγενείς καρδιοπάθειες, δηλαδή με προβλήματα και δυσπλασίες στην καρδιά.

Τα καλά νέα, όμως, είναι, ότι οι προοπτικές για τα παιδιά με συγγενή καρδιακά ελαττώματα είναι πολύ καλύτερες σήμερα από ότι στο παρελθόν. Τα περισσότερα από αυτά τα παιδιά είναι σε θέση να ζήσουν μια δραστήρια, παραγωγική ζωή, ενώ συνήθως χρειάζονται μόνο περιστασιακές εξετάσεις καθώς μεγαλώνουν και περνούν στην ενήλικη ζωή.

Η 29η Σεπτεμβρίου έχει καθιερωθεί ως Παγκόσμια Ημέρα Καρδιάς, με πρωτοβουλία της Παγκόσμιας Καρδιολογικής Ομοσπονδίας και με την υποστήριξη του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας. Στόχος της είναι η ενημέρωση και η ευαισθητοποίηση του κοινού σχετικά για τις καρδιαγγειακές παθήσεις. Με αφορμή τον φετινό εορτασμό, ο Δημήτριος Γεωργακόπουλος, Καρδιολόγος – Διευθυντής καρδιολογικού τμήματος του Γενικού Νοσοκομείου Παίδων Αθηνών «Παναγιώτη και Αγλαΐας Κυριακού», μιλάει στο Infokids.gr για την ανίχνευση των καρδιακών παθήσεων στην εμβρυϊκή ζωή, αλλά και αργότερα στην παιδική ηλικία, για τα συμπτώματα που πρέπει να ανησυχήσουν τους γονείς, τη διάγνωση και τον τρόπο που μπορεί να επηρεάσει μια καρδιακή πάθηση την καθημερινότητα ενός παιδιού.

Μπορούν οι καρδιακές παθήσεις να διαγνωσθούν προγεννητικά;

Αν όχι όλες, τουλάχιστον οι περισσότερες και πιο σοβαρές καρδιακές παθήσεις μπορούν να προβλεφθούν και να διαγνωστούν προγεννητικά. Βέβαια, τον πρώτο λόγο έχει ο γυναικολόγος με τον γενικό υπέρηχο της εγκύου και με βάση ορισμένα στοιχεία τα οποία έχει στη διάθεσή του, εάν προκύψει κάποια υποψία για συγγενή καρδιοπάθεια, παραπέμπει το παιδί για πιο εξειδικευμένη εξέταση, για υπερηχογράφημα καρδιάς εμβρύου που γίνεται συνήθως από εξειδικευμένους παιδοκαρδιολόγους. Συνήθως, μετά τον τέταρτο μήνα -γύρω στη 18η εβδομάδα κύησης- μπορεί να δει ότι υπάρχει κάποιο πρόβλημα.

Μπορεί το πρόβλημα να αντιμετωπιστεί κατά την κύηση;

Είχαν γίνει ορισμένες προσπάθειες στο εξωτερικό, ώστε να αντιμετωπιστούν ορισμένες καρδιοπάθειες κατά την κύηση, με μερική όμως επιτυχία. Αν πρόκειται για μια σοβαρή πάθηση του εμβρύου, είναι καθαρά στο χέρι των γονέων αν θα διακόψουν ή θα συνεχίσουν την κύηση.

Οι καρδιακές παθήσεις είναι κληρονομικές;

Σαφώς και υπάρχει κληρονομικότητα στις καρδιακές παθήσεις. Πρώτα απ’ όλα, οι λεγόμενες συγγενείς καρδιοπάθειες, εκείνες δηλαδή που υπάρχουν από τη γέννηση, έχουν ένα σταθερό ποσοστό σε όλο τον κόσμο, περίπου λίγο μικρότερο από 1%. Υπάρχει κληρονομικότητα, αλλά δεν γνωρίζουμε ακριβώς τον τρόπο με τον οποίο κληρονομούνται. Αυτό που γνωρίζουμε είναι ότι όταν υπάρχει στην οικογένεια ένα παιδί με συγγενή καρδιοπάθεια, τότε είναι αυξημένες οι πιθανότητες τα επόμενα παιδιά να έχουν όχι την ίδια, αλλά οποιαδήποτε συγγενή καρδιοπάθεια. Όπως, επίσης, αν η μητέρα έχει διαγνωσθεί με συγγενή καρδιοπάθεια, οι πιθανότητες οποιοδήποτε παιδί της να παρουσιάσει καρδιοπάθεια είναι πολύ αυξημένες σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό.

Οι συνήθειες της εγκύου μπορούν να επηρεάσουν την εμφάνιση καρδιοπάθειας στο έμβρυο;

Πιστεύουμε πως ναι, όμως και πάλι δεν γνωρίζουμε τον ακριβή τρόπο με τον οποίο μπορεί να συμβεί αυτό και δεν είμαστε επίσης σε θέση να γνωρίζουμε ποιες από αυτές τις συνήθειες (κάπνισμα, αλκοόλ, παχυσαρκία) μπορούν να επηρεάσουν την εμφάνιση καρδιοπάθειας στο έμβρυο. Η επικρατούσα άποψη είναι, ότι οι συγγενείς καρδιοπάθειες οφείλονται τόσο σε κληρονομικούς όσο και περιβαλλοντικούς παράγοντες, χωρίς ωστόσο να μπορούμε να είμαστε πιο εξειδικευμένοι.

Ποια είναι τα συμπτώματα που πρέπει να ανησυχήσουν τους γονείς;

Τα συμπτώματα που μπορεί να εμφανίσουν τα παιδιά είναι γενικά συμπτώματα που υπάρχουν και σε άλλες παθήσεις. Δεν είναι ειδικά συμπτώματα της καρδιοπάθειας. Στη βρεφική ηλικία, στον πρώτο χρόνο ζωής, αυτό που θα μας βάλει σε ανησυχία και υποψία είναι αν το παιδί δεν τρώει καλά. Φυσικά, δεν εννοούμε αν δεν τρώει καλά μία ή δύο φορές, αλλά αν συνεχόμενα, καθημερινά δεν τρώει καλά, κουράζεται κατά τη διάρκεια της σίτισης, τρώει λιγότερη από την κανονική ποσότητα, τότε αυτό είναι ένα καμπανάκι ότι είναι πολύ πιθανό να υπάρχει κάποια καρδιοπάθεια.

Όταν τα παιδιά έχουν αρχίσει πια το σχολείο, το πιο σύνηθες είναι να παραπονιούνται για εύκολη κόπωση κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού, το οποίο είναι όμως πολύ γενικό και συνηθισμένο. Δεν σημαίνει ότι όλα τα παιδιά που κουράζονται, θα έχουν υποχρεωτικά καρδιοπάθειες. Υπάρχουν πολλά παιδάκια που δεν θέλουν να παίξουν, που βαριούνται, που δεν είναι αθλητικοί τύποι. Εάν είναι κάτι που συμβαίνει συνεχόμενα, τότε σαφώς χτυπάει ένα καμπανάκι κινδύνου. Επίσης, αν το παιδί παραπονεθεί κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού, ότι πονάει στο στήθος, αυτό είναι συχνό σύμπτωμα -ευτυχώς τις περισσότερες φορές δεν έχει σχέση με την καρδιά- εάν είναι όμως κάτι επαναλαμβανόμενο τότε σίγουρα χρειάζεται έλεγχο. Επίσης, χρειάζεται φυσικά καρδιολογικό έλεγχο ένα παιδάκι που θα λιποθυμήσει κατά τη διάρκεια μιας αθλητικής δραστηριότητας.

Υπάρχουν καρδιακές παθήσεις που θα εμποδίσουν το παιδί να συμμετέχει σε κάποια αθλητική δραστηριότητα;

Αυτό είναι ένα τεράστιο θέμα που έχει λάβει μεγάλες διαστάσεις τα τελευταία χρόνια, επειδή ακριβώς, αφενός μεν τα παιδιά ασχολούνται όλο και πιο συστηματικά με τον αθλητισμό και αυτό είναι πολύ θετικό, αφετέρου και η ιατρική κοινότητα έχει ευαισθητοποιηθεί περισσότερο και έχει αναπτύξει τεχνικές, ώστε να προλαμβάνει τον αιφνίδιο θάνατο κατά την άθληση, ο οποίος ευτυχώς δεν είναι πάρα πολύ συχνός στον συνολικό πληθυσμό. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι δεν πρόκειται για ένα τραγικό γεγονός, ειδικά αν ένα νέο παιδί -πόσο μάλλον αθλητής- πεθαίνει, όταν μάλιστα ο αθλητής θεωρείται πρότυπο υγείας. Υπάρχουν παθήσεις που αν παραμείνουν αδιάγνωστες, μπορεί να αποτελέσουν αιτία αιφνίδιου θανάτου. Άρα, μπορούμε να τις διαγνώσουμε, αν όχι όλες τουλάχιστον τις περισσότερες.

Για τον λόγο αυτό, η Αμερικανική Καρδιολογική Εταιρεία και η Ευρωπαϊκή Καρδιολογική Εταιρεία έχουν εκδόσει οδηγίες για τον λεγόμενο προαθλητικό έλεγχο, τον οποίο και οι δύο εταιρείες συνιστούν να γίνεται μετά την ηλικία των 12 ετών, άρα δηλαδή στην ΣΤ’ Δημοτικού – Α’ Γυμνασίου, όταν αρχίζουν τα παιδιά να αθλούνται πιο συστηματικά και πιο έντονα. Άλλωστε, έχουμε δει και από την εμπειρία μας, ότι μετά τις ηλικίες αυτές εμφανίζεται ο αιφνίδιος θάνατος. Τα περισσότερα επεισόδια συμβαίνουν γύρω στην ηλικία των 16-17 ετών και επίσης οι περισσότερες από τις παθήσεις αυτές μπορεί να υπάρχουν, αλλά δεν είναι εύκολο να διαγνωστούν στις μικρές ηλικίες. Συνήθως, η διάγνωση αρχίζει και γίνεται εφικτή μετά την ηλικία των 12 ετών, άρα και οι δύο εταιρείες έχουν θέσει σαν ορόσημο αυτή την ηλικία ώστε να γίνεται ένας πιο ενδελεχής έλεγχος. Όσον αφορά τις μικρότερες ηλικίες, εκεί παίζει καθοριστικό ρόλο ο παιδίατρος, ο οποίος θα αξιολογήσει τα συμπτώματα, το ιστορικό του παιδιού -τόσο το ατομικό όσο και το κληρονομικό- και με την παραμικρή υποψία θα παραπέμψει το παιδί για καρδιολογική εξέταση.

Υπάρχουν τροφές για «γερή» καρδιά;

Δεν υπάρχουν τροφές για γερή καρδιά, αλλά υπάρχουν τροφές που πρέπει να αποφεύγονται. Σίγουρα μακροπρόθεσμα, η παχυσαρκία είναι καταστροφική για τα παιδιά. Άρα, γενικά πρέπει να ακολουθούν μια σωστή διατροφή, ώστε να έχουν ένα καλό σωματικό βάρος. Ας μην ξεχνάμε ότι η χώρα μας έχει τα υψηλότερα ποσοστά παιδικής παχυσαρκίας στη Δυτική Ευρώπη. Πρέπει επίσης να αποφεύγονται τα πολλά γλυκά, οι πολλοί υδατάνθρακες (ψωμί, μακαρόνια, ρύζι) και εννοείται τα αναψυκτικά και τα διάφορα ενεργειακά ποτά που απαγορεύονται ούτως ή άλλως στις παιδικές ηλικίες.

Υπάρχει σωστή ενημέρωση στην Ελλάδα για τις καρδιακές παθήσεις;

Νομίζω, ότι έχουμε περάσει στο άλλο άκρο, εκείνο της υπερβολής, κάτι το οποίο είναι μεν καλό, αλλά έχει το μειονέκτημα ότι φορτώνει το σύστημα υγείας με υπερβολικές -περιττές ίσως- εξετάσεις. Θεωρώ, ότι γενικά οι Έλληνες γονείς είναι ενημερωμένοι -σωστά ή όχι, αυτό είναι ένα άλλο ερώτημα- σίγουρα όμως είναι ανήσυχοι και φροντίζουν τα παιδιά τους. Δηλαδή, πολύ συχνά μας ζητούν από μόνοι τους να γίνουν εξετάσεις και τους λέμε ότι δεν χρειάζεται, αλλά εκείνοι επιμένουν στο πλαίσιο της πρόληψης. Άρα, μάλλον είμαστε στο άλλο άκρο, το οποίο είναι ίσως θέμα χαρακτήρα λαού. Οι γονείς είναι ενήμεροι και φοβισμένοι, κάθε άλλο παρά αδιαφορούν για τα παιδιά τους.