Πώς αντιλαμβάνονται την απώλεια; Το κλάμα είναι υγιής απελευθέρωση
Τα περισσότερα παιδιά θα αντιμετωπίσουν τον θάνατο κάποια στιγμή στα πρώτα τους χρόνια. Είτε χάσουν ένα μέλος της οικογένειας, έναν φίλο, έναν γείτονα ή ένα αγαπημένο κατοικίδιο, τα παιδιά συχνά βιώνουν βαθιά συναισθήματα θλίψης και ανησυχίας. Γονείς και άλλοι ενήλικες κοντά τους μπορεί επίσης να πενθούν. Αυτό καθιστά ιδιαίτερα δύσκολο το να τους προσφέρουμε την υποστήριξη που χρειάζονται, για να κατανοήσουν και να αντιμετωπίσουν τον θάνατο.
Αυτές είναι μερικές προτάσεις για να βοηθήσετε τα παιδιά να καταλάβουν την ουσία του θανάτου αλλά και να τον αντιμετωπίσουν ως κάτι φυσικό και αναπόφευκτο δυστυχώς. Ενας θάνατος μπορεί να τα ωριμάσει υπέρμετρα, αλλά για να μιλήσουμε για το θάνατο στα παιδιά πρέπει να λάβουμε υπόψιν μας την ηλικία τους και το στάδιο της ανάπτυξής τους.
Πώς μπορεί να αλλάξει η ζωή ενός παιδιού μετά την απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου;
Η αντίδραση του παιδιού σε έναν θάνατο που το αγγίζει προσωπικά θα εξαρτηθεί από πολλούς παράγοντες, ξεκινώντας από την ηλικία του. Καθώς θρηνούν, τα παιδιά μπορεί επίσης να αντιμετωπίσουν και άλλες προκλήσεις όπως:
Αλλαγές τρόπου ζωής. Όταν ένας γονέας ή ένας αδερφός πεθαίνει, τα οικονομικά και οι κοινωνικές σχέσεις μιας οικογένειας μπορούν να αλλάξουν με δραματικό τρόπο. Οι γονείς μπορεί να χρειαστεί να εργαστούν περισσότερο ή να αφιερώσουν χρόνο από τη δουλειά τους. Μπορεί να υπάρχει λιγότερος χρόνος για οικογενειακές εξόδους ή ραντεβού, για παράδειγμα.
Νέες ρυθμίσεις. Η απώλεια μπορεί να ωθήσει την οικογένεια να αναζητήσει μια νέα αρχή ή να μετακομίσει για οικονομικούς λόγους, αφήνοντας τα παιδιά να βρουν το δρόμο τους σε μια εντελώς νέα περιοχή.
Αποδυναμωμένοι κοινωνικοί δεσμοί. Τα παιδιά μπορεί να χάσουν την επαφή με άτομα κοντά στο άτομο που πέθανε, καθώς μπορεί να ήταν εκείνοι που κράτησαν αυτές τις συνδέσεις ζωντανές.
Απώλεια μιας πηγής στοργής και υποστήριξης. Κάποιος που πρόσφερε απλόχερα, αγκαλιές, δώρα, γεύματα ή λόγια ενθάρρυνσης θα λείψει πολύ.
Αλλαγή ρουτίνας. Οι οικογένειες που πενθούν μπορεί να έχουν λιγότερη ενέργεια να αφιερώσουν σε ένα παιδί, κάνοντας τη ζωή του να αισθάνεται λιγότερο ασφαλής και προβλέψιμη.
Θλίψη που δεν αφήνεται. Τα παιδιά μπορεί να αισθάνονται στερημένα όταν πλησιάζουν τα γενέθλια του αγαπημένου τους προσώπου ή η επέτειος του θανάτου τους. Οι διακοπές μπορεί να είναι ιδιαίτερα δύσκολες, καθώς οι αναμνήσεις από καλές στιγμές τους θυμίζουν όλα όσα έχουν χάσει.
Τα μηνύματα στα μέσα ενημέρωσης, στο σχολείο και αλλού συχνά επικεντρώνονται στο να γιορτάσουμε με αυτούς που αγαπάμε κατά τη διάρκεια των διακοπών. Αυτό μπορεί να χρησιμεύσει ως ανεπιθύμητες υπενθυμίσεις απώλειας. Η Ημέρα του Πατέρα και η Γιορτή της Μητέρας, για παράδειγμα, είναι συχνά δύσκολες μετά τον θάνατο ενός γονέα.
Γιατί η αγάπη και η καθοδήγησή έχουν σημασία για το παιδί που θρηνεί;
Οι μεγάλοι δεν έχουν τη δύναμη να προστατεύσουν τα παιδιά από όλες τις πηγές πόνου. Αλλά ως γονέας ή φροντιστής, η υποστήριξή σας μπορεί να κάνει τη διαφορά για το παιδί σας.
Ακριβώς όπως οι ενήλικες, τα παιδιά χρειάζονται χρόνο για να αναρρώσουν από σοβαρές απώλειες όπως ο θάνατος. Το να είναι ασφαλές για αυτούς να εκφράσουν τα συναισθήματά τους και να αφιερώσουν χρόνο για να θρηνήσουν το αγαπημένο τους πρόσωπο θα τους βοηθήσει.
Για παράδειγμα, μπορείτε να ενημερώσετε το παιδί σας ότι το κλάμα μπορεί να είναι μια υγιής απελευθέρωση, όπως είναι η συζήτηση με έναν έμπιστο ενήλικα ή το ημερολόγιο — και η αποδοχή βοήθειας από άλλους μπορεί να απαλύνει τη λύπη του.
Σκεφτείτε να προσκαλέσετε το παιδί σας να συμμετάσχει σε μια ομάδα υποστήριξης. Υπάρχουν προγράμματα που προσφέρονται δωρεάν σε όλη τη χώρα. Αυτά μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά να μιλήσουν για το πένθος τους χωρίς να ανησυχούν μήπως αναστατώσουν τα μέλη της οικογένειάς τους που επίσης πενθούν. Μπορούν επίσης να διευκολύνουν την απομόνωση που νιώθουν συχνά τα παιδιά που θρηνούν και να τα βοηθήσουν να μάθουν στρατηγικές αντιμετώπισης από συνομηλίκους και ηγέτες προγραμμάτων.
4 βασικά σημεία για να βοηθήσετε τα μικρότερα παιδιά να κατανοήσουν τον θάνατο
Πολλοί ενήλικες θεωρούν τον θάνατο πολύ τρομακτικό θέμα για να συζητήσουν με παιδιά. Αλλά οι μελέτες δείχνουν ότι όταν οι ενήλικες προσφέρουν στα παιδιά ένα απλό πλαίσιο για την κατανόηση του θανάτου, μπορούν να ωφεληθούν.
Τα παιδιά κάτω των 5 ετών μπορεί να μην κατανοούν το πλήρες μήνυμα, αλλά οι γονείς μπορούν να χρησιμοποιήσουν γλώσσα κατάλληλη για την ηλικία τους για να εισαγάγουν αυτές τις 4 βασικές έννοιες του θανάτου:
- Το άτομο που έχασαν δεν επιστρέφει. Παρόλο που οι χαρακτήρες της τηλεόρασης και των κινουμένων σχεδίων μπορεί να πεθάνουν σε μια εκπομπή και να επιστρέψουν την επόμενη εβδομάδα, ο θάνατος είναι μη αναστρέψιμος. Όσο κι αν ένα παιδί θα ήθελε τα πράγματα να ήταν διαφορετικά, ο θάνατος σημαίνει ότι το αγαπημένο του πρόσωπο δεν θα επιστρέψει.
- Δεν υποφέρουν. Μόλις πεθάνουν οι άνθρωποι, το σώμα τους σταματά να λειτουργεί οριστικά. Δεν νιώθουν πλέον σωματικό πόνο, πείνα, μοναξιά ή οποιοδήποτε άλλο δύσκολο συναίσθημα.
- Ό,τι ζει θα πεθάνει κάποια μέρα. Αυτό περιλαμβάνει ανθρώπους, κατοικίδια ζώα, ακόμη και τα δέντρα, τα λουλούδια και την άγρια ζωή γύρω μας.
Όταν εξηγείτε αυτό το σημείο, να έχετε κατά νου ότι τα μικρά παιδιά μπορεί να ρωτήσουν: «Θα πεθάνεις κι εσύ;». Μια πιθανή απάντηση: “Είμαι υγιής και κάνω ό,τι μπορώ για να παραμείνω καλά. Περιμένω να είμαι μαζί σας για πολύ καιρό, αλλά όπως όλα όσα είναι ζωντανά, τελικά θα πεθάνω. Αν ποτέ νιώσετε φόβο για αυτό, ας το συζητήσουμε.”
- Δεν φταίει το παιδί σας. Εξηγήστε την αιτία θανάτου με απλά και ξεκάθαρα λόγια, χωρίς περιττές λεπτομέρειες. Η κατανόηση της αιτίας θανάτου βοηθά ένα παιδί να είναι λιγότερο πιθανό να πιστεύει ότι ο αγαπημένος του πέθανε εξαιτίας κάτι που έκανε, είπε ή σκέφτηκε το παιδί σας. Επίσης, θα είναι λιγότερο πιθανό να κατηγορήσουν το άτομο που πέθανε και να ντρέπονται για το θάνατο.
Ωστόσο, προσέξτε τις ενοχές ή την ντροπή. Επίσης, καθησυχάστε το παιδί σας ότι η δική του θλίψη δεν θα κάνει εσάς (ή οποιονδήποτε άλλον) να νιώσετε χειρότερα. Δεν χρειάζεται να κρύβουν το πώς νιώθουν.
Το άρθρο υποστηρίζουν επιστημονικά οι:
David Schonfeld, MD, FAAP και Arwa Nasir, MBBS, MSc, MPH. FAAP
