Μια εκτεταμένη διασυνοριακή έρευνα ευρωπαϊκών δημόσιων ραδιοτηλεοπτικών οργανισμών αποκάλυψε ότι ένας δωρητής σπέρματος, ο οποίος έφερε εν αγνοία του μια σπάνια και επικίνδυνη γενετική μετάλλαξη που αυξάνει δραματικά τον κίνδυνο καρκίνου, έχει αποκτήσει τουλάχιστον 197 παιδιά σε 14 ευρωπαϊκές χώρες.
Σοκ στην Ευρώπη: Δότης σπέρματος με επικίνδυνη μετάλλαξη συνδέεται με τη γέννηση 197 παιδιών
Η μετάλλαξη αφορά το γονίδιο TP53, το οποίο σχετίζεται με το σύνδρομο Li-Fraumeni, και εντοπίζεται σε μέρος του γενετικού υλικού του δότη. Η συγκεκριμένη μετάλλαξη μπορεί να μεταφερθεί σε όλα τα κύτταρα των παιδιών που συλλαμβάνονται από το επηρεασμένο σπέρμα, αυξάνοντας τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου έως και 90%. Κάποια από τα παιδιά έχουν ήδη νοσήσει, ενώ ορισμένα δυστυχώς έχουν χάσει τη ζωή τους. Η υπόθεση εγείρει σοβαρά ερωτήματα για τα όρια στη χρήση σπέρματος δότη, τους ελέγχους που προβλέπονται και την ανάγκη αυστηρότερης ρύθμισης, καθώς φαίνεται ότι σε πολλές χώρες τα επιτρεπόμενα όρια παρακάμφθηκαν.
Σύμφωνα με την έρευνα, ο δότης —ο οποίος αγνοούσε την ύπαρξη της μετάλλαξης— έχει συνδέσει το γενετικό υλικό του με τη γέννηση σχεδόν 200 παιδιών σε ολόκληρη την Ευρώπη. Ένα μικρό μέρος όσων κληρονομήσουν τη μετάλλαξη δεν θα εμφανίσει καρκίνο στη διάρκεια της ζωής του. Παρότι το σπέρμα του δεν διατέθηκε σε κλινικές του Ηνωμένου Βασιλείου, το BBC επιβεβαιώνει ότι ορισμένες βρετανικές οικογένειες, οι οποίες έχουν πλέον ενημερωθεί, χρησιμοποίησαν το σπέρμα του σε διαδικασίες γονιμότητας στη Δανία.
Sperm from donor with cancer-causing gene was used to conceive almost 200 children https://t.co/o8LZs6ua5H
— BBC News (UK) (@BBCNews) December 10, 2025
Όπως αναφέρει, μάλιστα, το BBC που συμμετείχε στην έρευνα, μερικά από αυτά τα παιδιά έχουν ήδη πεθάνει και μόνο ένας μικρός αριθμός που κληρονόμησε τη μετάλλαξη θα γλιτώσει από τον καρκίνο στη διάρκεια της ζωής του.
Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Σπέρματος της Δανίας, η οποία πούλησε το σπέρμα, δήλωσε ότι οι οικογένειες που επηρεάστηκαν έχουν τη «βαθιά συμπάθειά» της και παραδέχτηκε ότι το σπέρμα χρησιμοποιήθηκε για τη γέννηση πάρα πολλών μωρών σε ορισμένες χώρες, ανάμεσά τους και η Ελλάδα όπως αποτυπώνεται στον χάρη του BBC.
Ο δότης ήταν ανώνυμος και λάμβανε αμοιβή για τις δωρεές του από το 2005, με το σπέρμα του να χρησιμοποιείται για περίπου 17 χρόνια. Παρότι ο ίδιος είναι υγιής και είχε περάσει τους τυπικούς ελέγχους για δότες, μέρος του DNA του είχε μεταλλαχθεί ήδη πριν από τη γέννησή του, πλήττοντας το TP53 —ένα γονίδιο καθοριστικό για την αποτροπή καρκινικών μεταλλάξεων στα κύτταρα.
Αν και η πλειονότητα των κυττάρων του σώματός του δεν φέρει τη μετάλλαξη, έως και το 20% του σπέρματός του την περιέχει. Τα παιδιά που συλλαμβάνονται από το συγκεκριμένο ποσοστό κληρονομούν τη μετάλλαξη σε όλα τους τα κύτταρα και κινδυνεύουν ιδιαίτερα από καρκίνο στην παιδική ηλικία, αλλά και από καρκίνο μαστού αργότερα στη ζωή. Η διάγνωση χαρακτηρίζεται από ειδικούς ως εξαιρετικά δύσκολη και επιβαρυντική για τις οικογένειες, απαιτώντας ετήσιες μαγνητικές τομογραφίες και άλλες εξετάσεις, ενώ πολλές γυναίκες προχωρούν σε προληπτικές επεμβάσεις μαστών.
Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Σπέρματος ανέφερε ότι τόσο ο δότης όσο και οι συγγενείς του δεν έχουν νοσήσει και ότι η συγκεκριμένη μετάλλαξη δεν εντοπίζεται μέσω συνήθους προληπτικού ελέγχου. Ο δότης αποκλείστηκε αμέσως μόλις έγινε αντιληπτό το πρόβλημα.
Γιατροί που συμμετείχαν σε επιστημονικές ανακοινώσεις στο European Society of Human Genetics είχαν ήδη εκφράσει σοβαρές ανησυχίες, αναφέροντας ότι 23 παιδιά από 67 αρχικά γνωστές περιπτώσεις έφεραν τη μετάλλαξη, με τα 10 από αυτά να έχουν ήδη διαγνωστεί με καρκίνο. Με περαιτέρω έρευνα και συνεντεύξεις, αποκαλύφθηκε ότι τα παιδιά που συνδέονται με τον συγκεκριμένο δότη είναι πολύ περισσότερα —τουλάχιστον 197— χωρίς να είναι βέβαιο ότι δεν υπάρχουν και άλλα, καθώς δεν έχουν δημοσιοποιηθεί στοιχεία από όλες τις χώρες. Ο ακριβής αριθμός των παιδιών που φέρουν τη μετάλλαξη επίσης δεν έχει προσδιοριστεί.
Η υπόθεση έχει ανοίξει μεγάλη συζήτηση για τα διεθνή όρια χρήσης σπέρματος δότη. Παρά το γεγονός ότι δεν υπάρχει ενιαίος παγκόσμιος νόμος, κάθε χώρα θέτει δικούς της περιορισμούς. Σε αρκετές περιπτώσεις φαίνεται πως τα όρια αυτά παραβιάστηκαν —όπως στο Βέλγιο, όπου επιτρέπεται σπέρμα ενός δότη να χρησιμοποιηθεί από έως έξι οικογένειες, αλλά 38 γυναίκες απέκτησαν συνολικά 53 παιδιά με το ίδιο σπέρμα. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, το όριο είναι 10 οικογένειες ανά δότη.
Η υπόθεση συνοδεύεται από αυξημένη ανησυχία γονέων και συστήνεται όσοι έχουν αμφιβολίες να επικοινωνήσουν με τις κλινικές γονιμότητας που χρησιμοποίησαν, καθώς και με τις αρμόδιες αρχές της χώρας τους.
