Πώς θα αντιμετωπίσουμε την παιδική παχυσαρκία

H αύξηση του ποσοστού παχυσαρκίας σε παιδιά και εφήβους είναι ένα παγκόσμιο φαινόμενο. Δυστυχώς η Ελλάδα βρίσκεται ανάμεσα στις χώρες με τα υψηλότερα ποσοστά παιδικής και εφηβικής παχυσαρκίας παγκοσμίως. Η εφηβική και παιδική παχυσαρκία αποτελεί μείζον πρόβλημα της σύγχρονης κοινωνίας. Το γεγονός ότι τα ποσοστά παχυσαρκίας αυξάνονται με γρηγορότερους ρυθμούς από ό,τι οι αλλαγές στο γενετικό μας υλικό, μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι για την επιδείνωση του προβλήματος δεν ευθύνεται μόνον η κληρονομικότητα αλλά και μια πλειάδα άλλων παραγόντων (οικογενειακοί/περιβαλλοντικοί) οι οποίοι χρήζουν άμεσης παρέμβασης.

Ευχαριστούμε την Ειρήνη Χριστοδουλίδου, κλινική διαιτολόγο, επιστημονικό συνεργάτη Eurodiet Med, για όσα μας λέει για το πώς θα πρέπει οι γονείς να αντιμετώπισουν και κατ΄επέκταση να καταπολεμήσουν την παιδική παχυσαρκία, που τα τελευταία χρόνια αποτελεί μία από τις πιο συνήθεις παθήσεις στην Ελλάδα.

Ένα παιδί έχει 50% πιθανότητες να γίνει παχύσαρκο εάν είναι και ένας από τους δύο γονείς παχύσαρκος ενώ οι πιθανότητες αυτές αυξάνονται όταν και οι δύο γονείς είναι παχύσαρκοι. Η σύνδεση μεταξύ της παχυσαρκίας στους γονείς και της παχυσαρκίας στα παιδιά οφείλεται πιθανότατα στη γενετική αλλά και στο άμεσο οικογενειακό περιβάλλον, συμπεριλαμβανομένης και της συμπεριφοράς όλων των μελών της οικογένειας.

Όπως γίνεται κατανοητό λοιπόν, η παιδική παχυσαρκία δεν οφείλεται μόνο σε κληρονομικούς παράγοντες αλλά και σε παράγοντες που επιδέχονται παρέμβαση. Εάν ένα παιδί μένει σε περιβάλλον που δεν προσφέρει τη δυνατότητα για παιχνίδι σε εξωτερικούς χώρους είναι αναμενόμενο να ψυχαγωγείται με άλλους τρόπους, όπως τηλεόραση, ηλεκτρονικοί υπολογιστές, ηλεκτρονικά παιχνίδια κ.α., οι οποίοι όμως προάγουν την σωματική αδράνεια. Η ανάπτυξη παχυσαρκίας στα παιδιά μπορεί να οφείλεται επίσης στην σύνδεση κάποιων συναισθημάτων με το φαγητό. Αρκετοί γονείς χρησιμοποιούν το φαγητό σαν επιβράβευση για κάτι καλό ή σαν τιμωρία για κάτι κακό π.χ. «αν πάρεις καλό βαθμό, θα σου πάρω γλυκό» ή «δε θα φας γλυκό αν δε φας πρώτα όλες τις φακές σου». Το γλυκό στις δύο αυτές περιπτώσεις χρησιμοποιείται σαν επιβράβευση (θετικό συναίσθημα) ενώ η κατανάλωση των οσπρίων στη δεύτερη περίπτωση θεωρείται κάτι το καταπιεστικό (αρνητικό συναίσθημα) και το παιδί θα τα αποφύγει. Γι΄ αυτό και αρκετά παιδιά μετά ως ενήλικες, αναπτύσσουν συναισθηματική υπερφαγία δηλαδή τρώνε κάτι που τους προκαλεί θετικά συναισθήματα για να αντιμετωπίσουν κάποιο άλλο αρνητικό συναίσθημα.

Η παιδική παχυσαρκία αντιμετωπίζεται με σωστή διατροφή, άσκηση και ψυχολογική στήριξη. ¨Ένα παιδί με αυξημένο βάρος δεν θα πρέπει ποτέ να υποβάλλεται σε εξαντλητικές δίαιτες γιατί μπορεί να επηρεάσει την ανάπτυξή του. Το ζητούμενο για παιδιά που βρίσκονται σε ανάπτυξη είναι η σταθεροποίηση του βάρους τους για να υπάρξει αρμονία μεταξύ ύψους και βάρους όσο αυτά θα αναπτύσσονται. Σε περιπτώσεις πιο σοβαρής παχυσαρκίας, ένας ρυθμός απώλειας βάρους 0.5 κιλό την εβδομάδα είναι αποδεκτός, με ταυτόχρονη παρακολούθηση του ύψους.

Με βάση τα έως τώρα δεδομένα, καμία συγκεκριμένη «δίαιτα» δεν μπορεί ακόμα να προταθεί για την αντιμετώπιση του προβλήματος. Τα παρακάτω όμως αποτελούν χρήσιμες διατροφικές παρεμβάσεις και χρειάζεται να λαμβάνονται υπόψη για την πρόληψη και θεραπεία της παιδικής παχυσαρκίας.

Αύξηση της διαθεσιμότητας των λαχανικών και φρούτων στο σπίτι.
Μείωση/αποφυγή των αναψυκτικών και χυμών εμπορίου. Είναι καλύτερο να τρώμε το φρούτο παρά να το πίνουμε, λόγω των φυτικών ινών που περιέχει το ολόκληρο φρούτο και την πιο αργή απορρόφηση των σακχάρων του στο αίμα.
Παρότρυνση για κατανάλωση νερού και υγρών χωρίς θερμίδες για ενυδάτωση.
Επιλογή καλής ποιότητας υδατανθράκων με έμφαση στην κατανάλωση μη επεξεργασμένων δημητριακών ( χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη) όπως ψωμί πολύσπορο ή ολικής άλεσης, χοντροαλεσμένη βρώμη, όσπρια, φρούτα, λαχανικά και περιορισμός των επεξεργασμένων αμυλούχων τροφών (υψηλού γλυκαιμικού δείκτη), όπως άσπρο ψωμί, κέικ, κουλούρια, κράκερ, άσπρο ρύζι κ.α.
Εστίαση στην ποιότητα των λιπαρών που καταναλώνουμε με μείωση των υδρογονωμένων λιπαρών (ή αλλιώς τρανς, τα οποία βρίσκονται σε μαργαρίνες, επεξεργασμένα έλαια και προϊόντα τα οποία φτιάχνονται με αυτά π.χ. κέικ, μπισκότα κ.α.), μείωση των υπερβολικών ποσοτήτων κορεσμένων λιπαρών (βούτυρο, ζωικά λίπη, κρέμα γάλακτος, πλήρη γαλακτοκομικά/τυριά/αλλαντικά) και αύξηση των μονοακόρεστων λιπαρών π.χ. ελαιόλαδο και των πολυακόρεστων Ω3 λιπαρών τα οποία βοηθούν στην διανοητική ανάπτυξη π.χ. λιπαρά ψάρια όπως σολομός, ξιφίας, σαρδέλα, καρύδια.
Ενθάρρυνση στο να παίρνουν τα παιδιά κολατσιό από το σπίτι. Έτσι, θα αποφεύγεται η συχνή κατανάλωση φαγητών και σνακ από το κυλικείο τα οποία συνήθως είναι πλούσια σε κορεσμένα/τρανς λιπαρά, ζάχαρη, υψηλού γλυκαιμικού δείκτη υδατάνθρακες και θερμίδες.
Προσπάθεια να τρώει όλη η οικογένεια μαζί κάποιο γεύμα όσο πιο συχνά γίνεται, τουλάχιστον 3 φορές την εβδομάδα.
Σωστή ενημέρωση για τις κατάλληλες ποσότητες φαγητού ανά ηλικία. Καλό είναι οι γονείς να ετοιμάζουν το πιάτο του παιδιού με τις κατάλληλες ποσότητες πρωτεΐνης και υδατάνθρακα και να υπάρχει μόνο η σαλάτα στο τραπέζι. Αν το παιδί ζητήσει και άλλο φαγητό, να ενθαρρύνεται να τρώει περισσότερη σαλάτα ή κάποιο φρούτο.

Οι γονείς να έχουν καλές διατροφικές συνήθειες γιατί αποτελούν πρότυπο για τα παιδιά τους. Να ενθαρρύνουν τα παιδιά και να τα συγχαίρουν όταν τρώνε σωστά, αντί για αρνητικά σχόλια όταν δεν τρώνε υγιεινά.

Περιορισμός των γευμάτων ή σνακ μπροστά από την τηλεόραση.
Υπενθύμιση των γονέων που έχουν ένα ατίθασο ή στεναχωρημένο/θυμωμένο παιδί να το ηρεμούν με τρόπους που να μη σχετίζονται με το φαγητό.
Μείωση της κατανάλωσης φαγητού από ταχυφαγεία (fast food) σε 1 φορά το μήνα.

Συμπερασματικά είναι αναγκαίο να γίνεται έγκαιρη παρέμβαση για την πρόληψη και θεραπεία του προβλήματος της παιδικής και εφηβικής παχυσαρκίας. Οι ιατροί, οι διαιτολόγοι και οι ψυχολόγοι είμαστε στην υπεύθυνη θέση για να προάγουμε θετικές αλλαγές προς ένα υγιεινό τρόπο ζωής με τη σωστή ενημέρωση των ασθενών.