Με αφορμή τη σημερινή Παγκόσμια Ημέρα κατά του Σχολικού Εκφοβισμού (bulling) ας δούμε πώς μπορούμε να προστατέψουμε και να θωρακίσουμε τα παιδιά μας ακολουθώντας τις σχετικές συμβουλές της UNICEF.
Τι είναι ο εκφοβισμός
Μπορούμε συνήθως να αναγνωρίσουμε τον εκφοβισμό μέσω τριών βασικών χαρακτηριστικών του: πρόθεσης, επανάληψης και δύναμης. Ένα άτομο που εκφοβίζει σκοπεύει να προκαλέσει πόνο, είτε μέσω σωματικής βλάβης είτε μέσω προσβλητικών λέξεων ή συμπεριφοράς, και το κάνει επανειλημμένα. Τα αγόρια είναι πιο πιθανό να βιώσουν σωματικό εκφοβισμό, ενώ τα κορίτσια είναι πιο πιθανό να υποστούν ψυχολογικό εκφοβισμό.
Ο εκφοβισμός δεν αποτελεί ένα μεμονωμένο περιστατικό, αλλά ένα μοτίβο συμπεριφοράς. Τα παιδιά που εκφοβίζουν συνήθως προέρχονται από μια αντιλαμβανόμενη ανώτερη κοινωνική θέση ή θέση ισχύος, όπως τα μεγαλύτερα, τα ισχυρότερα ή εκείνα που θεωρούνται δημοφιλή.
Ποια παιδιά διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο;
Ορισμένα παιδιά είναι πιο ευάλωτα στον εκφοβισμό και αντιμετωπίζουν μεγαλύτερο κίνδυνο να γίνουν θύματα. Συχνά πρόκειται για παιδιά από περιθωριοποιημένες κοινότητες, παιδιά από φτωχές οικογένειες, παιδιά με διαφορετική ταυτότητα φύλου, παιδιά με αναπηρίες ή παιδιά μεταναστών και προσφύγων.
Τύποι εκφοβισμού
Ο εκφοβισμός μπορεί να συμβεί τόσο από κοντά όσο και διαδικτυακά. Ο διαδικτυακός εκφοβισμός εκδηλώνεται συνήθως μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, των μηνυμάτων κειμένου (SMS) ή των άμεσων μηνυμάτων, του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ή οποιασδήποτε διαδικτυακής πλατφόρμας όπου αλληλεπιδρούν τα παιδιά. Επειδή οι γονείς δεν παρακολουθούν πάντα τη δραστηριότητα των παιδιών τους στο διαδίκτυο, μπορεί να είναι δύσκολο να αντιληφθούν πότε ένα παιδί επηρεάζεται.
Γιατί πρέπει να παρέμβουμε αν το παιδί μας εκφοβίζεται;
Ο εκφοβισμός μπορεί να έχει σοβαρές και μακροχρόνιες συνέπειες. Εκτός από τις σωματικές επιπτώσεις, μπορεί να προκαλέσει συναισθηματικά και ψυχικά προβλήματα, όπως κατάθλιψη και άγχος, τα οποία ενδέχεται να οδηγήσουν σε μειωμένη σχολική απόδοση ή ακόμα και σε κατάχρηση ουσιών.
Ο διαδικτυακός εκφοβισμός είναι ιδιαίτερα επιβλαβής, καθώς μπορεί να φτάσει στο θύμα οποτεδήποτε και οπουδήποτε. Επιπλέον, μπορεί να εξαπλωθεί γρήγορα σε ένα ευρύ κοινό και να αφήσει μόνιμα ψηφιακά ίχνη, που δυσκολεύουν την απομάκρυνσή του.
Όπως τονίζουν οι ειδικοί της UNICEF, όλα τα παιδιά έχουν δικαίωμα σε ένα ασφαλές και υποστηρικτικό σχολικό περιβάλλον που σέβεται την αξιοπρέπειά τους. Έχουν επίσης δικαίωμα στην εκπαίδευση και στην προστασία από κάθε μορφή σωματικής ή ψυχικής βίας, κακοποίησης ή τραυματισμού. Ο εκφοβισμός δεν αποτελεί εξαίρεση.
Πώς μπορούμε να βοηθήσουμε στην πρόληψη του εκφοβισμού;
Το πρώτο βήμα για την προστασία των παιδιών μας, τόσο στον φυσικό όσο και στον ψηφιακό κόσμο, είναι η σωστή ενημέρωσή τους.
1. Εκπαίδευση σχετικά με τον εκφοβισμό
Όταν τα παιδιά γνωρίζουν τι είναι ο εκφοβισμός, μπορούν να τον εντοπίσουν πιο εύκολα, είτε ως θύματα είτε ως παρατηρητές.
2. Ανοιχτός και συχνός διάλογος
Όσο περισσότερο μιλάμε στα παιδιά μας για τον εκφοβισμό, τόσο πιο άνετα θα νιώθουν να μας το αναφέρουν αν τον βιώσουν ή τον παρατηρήσουν. Είναι σημαντικό να συζητάμε καθημερινά πώς ήταν η μέρα τους στο σχολείο και πώς αλληλεπιδρούν στο διαδίκτυο, όχι μόνο σε σχέση με τα μαθήματα αλλά και με τα συναισθήματά τους.
3. Ενίσχυση θετικών προτύπων συμπεριφοράς
Ο εκφοβισμός περιλαμβάνει τρία μέρη: το θύμα, τον θύτη και τον παρατηρητή. Ακόμα κι αν το παιδί μας δεν είναι άμεσα εμπλεκόμενο, μπορεί να συμβάλει στην πρόληψη του εκφοβισμού δείχνοντας συμπεριληπτικότητα, σεβασμό και ευγένεια στους συνομηλίκους του. Αν γίνει μάρτυρας εκφοβισμού, μπορεί να υποστηρίξει το θύμα, να αναφέρει το περιστατικό ή να αποθαρρύνει τη βίαιη συμπεριφορά.
4. Ενίσχυση της αυτοπεποίθησης του παιδιού
Ενθαρρύνουμε το παιδί μας να συμμετέχει σε δραστηριότητες που το ενδιαφέρουν και να αναπτύξει φιλίες με κοινά ενδιαφέροντα. Αυτό βοηθά στην ενίσχυση της αυτοπεποίθησης και του αισθήματος του ανήκειν.
5. Δίνουμε το σωστό παράδειγμα
Τα παιδιά παρατηρούν τη συμπεριφορά μας και την υιοθετούν. Δείχνουμε λοιπόν πώς να φέρονται με ευγένεια και σεβασμό στους άλλους, τόσο δια ζώσης όσο και στο διαδίκτυο. Παρεμβαίνουμε όταν βλέπουμε άδικη ή επιθετική συμπεριφορά, ώστε να τους διδάξουμε ότι η κακομεταχείριση δεν είναι αποδεκτή.
6. Συμμετέχουμε στη διαδικτυακή ζωή του παιδιού μας
Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε τις πλατφόρμες που χρησιμοποιεί το παιδί μας και να του εξηγούμε τους πιθανούς κινδύνους του διαδικτύου. Το βοηθάμε να κατανοήσει ότι ο ψηφιακός κόσμος συνδέεται με την πραγματική ζωή και ότι η διαδικτυακή του παρουσία μπορεί να έχει συνέπειες.
Τι να θυμόμαστε σήμερα αλλά και κάθε ημέρα
Ο εκφοβισμός είναι ένα σοβαρό κοινωνικό ζήτημα που απαιτεί την προσοχή και τη δράση όλων μας. Μέσα από την ενημέρωση, τη σωστή επικοινωνία και την ενίσχυση της αυτοπεποίθησης των παιδιών, μπορούμε να συμβάλουμε στη δημιουργία ενός ασφαλούς και υποστηρικτικού περιβάλλοντος, όπου όλα τα παιδιά νιώθουν αποδεκτά και προστατευμένα.
