Mήπως είναι δώρο για τον ποδοσφαιριστή;
Η δυσλεξία περιγράφεται γενικά ως μια “μαθησιακή δυσκολία” και μια “αναπτυξιακή διαταραχή”, η οποία επηρεάζει ιδιαίτερα την ανάγνωση και την ορθογραφία, και θεωρείται ότι πλήττει περίπου το 10% του συνολικού πληθυσμού. Αυτό που δεν είναι ευρέως γνωστό είναι ότι οι δυσλεξικοί μπορεί να υποφέρουν στην τάξη, αλλά μπορεί να ευημερούν σε ένα άλλο περιβάλλον.
Υπάρχουν ερευνητικά δεδομένα που υποστηρίζουν το γεγονός ότι ο αθλητισμός μπορεί να αποτελέσει ένα παραγωγικό μονοπάτι για πολλούς δυσλεκτικούς, όπως τονίζει η ψυχολόγος Ειρήνη Ν. Ρέρα *. Μερικοί από τους μεγαλύτερους, πιο ταλαντούχους αθλητές της γενιάς τους, έχουν διαγνωστεί με δυσλεξία, όπως ο Muhammad Ali, Michael Johnson, Steve Redgrave, Jackie Stewart και ο Carl Lewis.
Κατ’ αρχήν, ο αθλητισμός είναι ένας τομέας όπου οι δυσλεκτικοί μπορούν να ανταγωνιστούν τους συνομηλίκους/συναθλητές/συμμαθητές τους στο ίδιο επίπεδο. Επιπλέον, όταν ένας αθλητής αντιλαμβάνεται ότι τα καταφέρνει σε ένα άθλημα, μεγαλώνει και η επιθυμία του να γίνει ακόμη καλύτερος, καθώς η αυτοεκτίμησή του δυναμώνει και γίνεται δέκτης της αποδοχής και της εκτίμησης των γύρω του.
Ο Stewart, αθλητής της Φόρμουλα 1, δήλωσε στο The Independent: «Είχα πολύ κακή πορεία στο σχολείο, αλλά ο αθλητισμός έσωσε τη ζωή μου. Θα μπορούσα να στραφώ στο αλκοόλ ή στα ναρκωτικά για να ξεφύγω από την κατάσταση, αλλά βρήκα κάτι στο οποίο ήμουν καλός.» Ο πρώην διεθνής παίκτης ράγκμπι Kenny Logan είναι ένας άλλος κορυφαίος αθλητής που μίλησε για τη δυσλεξία του: «Μου είπαν ότι ήμουν ανίκανος και σκράπας στο σχολείο, αλλά αυτό μου έδωσε αποφασιστικότητα να αποδείξω ότι αξίζω κάτι. Και το έκανα στον αθλητισμό»
Εκτός όμως από την επιθυμία της επιτυχίας και το αυξημένο κίνητρο εμπλοκής με τον αθλητισμό, τα ερευνητικά δεδομένα δείχνουν ότι όσοι έχουν δυσλεξία, είναι πιο προνομιούχοι σε ικανότητες, όπως η ικανότητα οπτικοποίησης, αντίληψης του χώρου, δημιουργικότητας και μνήμης. Φαίνεται να έχουν μια έμφυτη «αίσθηση» για το άθλημά τους και είναι πιο πιθανό να εμπιστεύονται το ένστικτό τους, απ’ ό,τι κάποιοι από τους συμπαίκτες τους.
O τρόπος διδασκαλίας και προπόνησης των δυσλεκτικών θα πρέπει να είναι διαφορετικός, ώστε να έχει αποτέλεσμα. Βασική παράμετρος είναι το κοινό χαρακτηριστικό της πολύ ισχυρής οπτικής μνήμης, που τους διακρίνει. Ο John Buck, παίκτης του μπέιζμπολ με δυσλεξία, υποστηρίζει ότι μπορεί να θυμάται εκατοντάδες διαφορετικά χτυπήματα και τις αδυναμίες των αντιπάλων του, όχι από την απομνημόνευση των ονομάτων τους, αλλά από την ανάκληση των παπουτσιών τους και της στάσης τους. Ο Logan επίσης δήλωσε ότι μπορούσε να θυμηθεί διάφορους αντιπάλους από τον τρόπο που στάθηκαν ή μετακινήθηκαν. Συγκεκριμένα ανέφερε: «Έβλεπα το παιχνίδι διαφορετικά, καλύτερα από κάποιους άλλους παίκτες, είχα και αυτήν την ικανότητα να δοκιμάσω πράγματα που δεν τα έκαναν άλλοι, το θεωρώ δώρο και δεν θα το άλλαζα». O Αμερικανός παίκτης J. B. Holmes, ο οποίος διαγνώστηκε με δυσλεξία, δήλωσε ότι η άφιξη σε ένα γήπεδο γκολφ ενεργοποιεί μια εκτεταμένη ποσότητα χρήσιμων αναμνήσεων, λέγοντας «Μόλις φτάσω σε ένα γήπεδο του γκολφ, μπορώ να θυμηθώ όλες τις τρύπες όπου βάζω τους πείρους πριν και που πήγαιναν οι βολές μου».
Εκτός από τις ισχυρές οπτικές δεξιότητες, πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι η δυσλεξία μπορεί να είναι ένα θετικό πλεονέκτημα κάποιων αθλητών, καθώς υπάρχουν ενδείξεις πως ο εγκέφαλος των δυσλεκτικών μπορεί να παρουσιάσει αυξημένη ανάπτυξη, γεγονός που τους δίνει μεγαλύτερη δημιουργικότητα και ικανότητα να δουν «ολόκληρη την εικόνα».
Έκπληξη προκαλεί δε και η διαπίστωση ότι ένα γονίδιο που σχετίζεται με τη δυσλεξία, μπορεί να κάνει κάποιους αθλητές λιγότερο ευάλωτους σε διασείσεις. Η μελέτη αυτή πραγματοποιήθηκε πρόσφατα από το Penn State University και τη Northwestern Medicine. Η δυσλεξία λοιπόν, μπορεί να είναι νευροπροστατευτική.
Πώς θα μπορούσαν όμως οι προπονητές να ενσωματώσουν στις προπονήσεις τους τον ενδεδειγμένο τρόπο εκπαίδευσης που ταιριάζει καλύτερα σε παιδιά με δυσλεξία;
Το πιο σημαντικό πράγμα που πρέπει να θυμάστε είναι ότι οι δυσλεκτικοί σκέφτονται με εικόνες, όχι με λόγια. Όσο πιο σαφής είναι η εικόνα, τόσο καλύτερα θα θυμάται και θα καταλαβαίνει τι είπατε. Η γνώση λοιπόν του προσανατολισμού ενός αντικειμένου είναι σημαντική για τη δημιουργία εικόνων. Οι αντιληπτικές τους δεξιότητες περιλαμβάνουν την ικανότητα να βλέπουν τα πράγματα από πολλές διαφορετικές γωνίες και αυτό μπορεί να είναι ένα πραγματικό δώρο για τους αθλητές κατά τη διάρκεια ενός παιχνιδιού, αλλά μπορεί και να σημαίνει ότι ο προσανατολισμός δεν είναι «τυπικός» ή ευθυγραμμισμένος με εσάς. Έτσι λέξεις και οδηγίες από εσάς σε πλάγια όψη μπορεί να τους προκαλέσουν σύγχυση, όπως ακριβώς και τα διαγράμματα παιχνιδιού.
Οι περισσότερες λέξεις όπως «εμπρός, πίσω, δεξιά, αριστερά, πάνω, κάτω» εξαρτώνται από τον προσανατολισμό. Βεβαιωθείτε ότι όταν χρησιμοποιείτε αυτές τις λέξεις, ο αθλητής ακολουθεί τον προσανατολισμό σας (π.χ. είναι “επάνω” όπως κοιτάς το στεφάνι ή “πιο πάνω” πιο κοντά σε έναν παίκτη ή “επάνω” στο κέντρο του γηπέδου). Το καλύτερο είναι αφού πείτε κάτι, έπειτα να το δείχνετε. Όταν τους δίνετε οδηγίες να τους δείχνετε και σωματικά, βοηθώντας τους να φτιάξουν στο μυαλό τους μία εικόνα σχετικά με αυτό που τους ζητάτε να κάνουν.
Κάθε άθλημα αποτελείται από ένα σύνολο κανόνων “αν-τότε”, ενώ η κατανόηση και η τήρηση αυτών των κανόνων είναι κρίσιμη για την ομαδική εργασία. Παιδιά με προβλήματα μάθησης και προσοχής είναι δύσκολο να ακολουθήσουν αυτά τα σενάρια “αν-τότε”. Μερικά παιδιά μάλιστα μπορεί να έχουν πρόβλημα στο να κατανοήσουν τη θέση που παίζουν σε ένα παιχνίδι, όπως το να γνωρίζουν τι πρέπει να κάνουν ως «back» σε αντίθεση με ένα «μπροστινό» στο ποδόσφαιρο.
Επίσης κάποιοι δυσλεκτικοί δυσκολεύονται να έχουν βλεμματική επαφή όταν τους δίνετε οδηγίες ή τους μιλάτε και επιλέγουν να κοιτούν ευθεία ή το γήπεδο ή ίσως ακόμη και κάτω στο έδαφος. Δεν είναι ότι δεν σας ακούνε, αλλά ίσως, απλώς με αυτόν τον τρόπο μπορούν πιο εύκολα να δημιουργήσουν μία εικόνα στο μυαλό τους ως προς το τι τους ζητείται να κάνουν. Επομένως, πιθανότατα να νιώθετε ότι δεν σας ακούν ή δεν σας δείχνουν σεβασμό, χωρίς να ισχύει.
Όλα αυτά μπορεί να φαίνονται δύσκολα και χρονοβόρα για κάθε προπονητή, αλλά οι δυσλεξικοί έχουν ένα δώρο αντίληψης (τρόπος αντιμετώπισης, κατανόησης ή ερμηνείας / διανοητική εντύπωση) και μπορούν να προσφέρουν πολλά σε μια ομάδα. Η επιπλέον δουλειά μπορεί τελικά να αξίζει τον κόπο!
* Η Ειρήνη Ν. Ρέρα σπούδασε Ψυχολογία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης το 2007. Την ίδια χρονια απέκτησε την Άδεια Ασκήσεως Επαγγέλματός της.Το 2010 συνέχισε τις μεταπτυχιακές σπουδές της στο Τμήμα Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου του Τορίνο, στο πεδίο της Σχολικής Ψυχολογίας, όπου αποφοίτησε με Άριστα. Συνέχισε τις μεταπτυχιακές της σπουδές αποφοιτώντας το 2017 από το Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών της Ιατρικής Σχολής Α.Π.Θ. στον τομέα της Παιδοψυχοπαθολογίας. Έχει ολοκληρώσει την επιμόρφωση στην «Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση» από τη Μονάδα Εφηβικής Υγείας Β΄ Παιδιατρικής Κλινικής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.Το 2011 πραγματοποίησε Κλινική Εκπαίδευση στην Α’ Ψυχιατρική Κλινική του Α.Π.Θ. του Γ.Ν.Θ. Παπαγεωργίου. Επίσης έχει αποκτήσει ειδίκευση στην Αθλητική Ψυχολογία (Diploma in Sport Psychology for Peak Performance, Ashworth College, USA). Το 2021 ολοκλήρωσε την εκπαίδευσή της στη μέθοδο EMDR – Τραυματοθεραπεία για ενήλικες , ενώ το 2024 ολοκλήρωσε την εκπαίδευση της στη μέθοδο EMDR- Τραυματοθεραπεία για παιδιά και εφήβους.
