Η υπογεννητικότητα δεν είναι απλώς αριθμοί. Είναι τα άδεια θρανία και τα χωριά όπου δεν θα ακούγονται σε λίγο παιδικές φωνές.
Η υπογεννητικότητα στην Ελλάδα δεν αποτελεί πλέον απλώς ένα δημογραφικό ζήτημα. Είναι τα άδεια θρανία στα δημοτικά αλλά και τα χωριά που δεν θα ακούνε παιδικές φωνές. Τα τελευταία δεδομένα καταδεικνύουν ότι η μείωση των γεννήσεων έχει άμεσο και μετρήσιμο αντίκτυπο στο εκπαιδευτικό σύστημα. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Υπουργείου Παιδείας και της ΕΛΣΤΑΤ, οι εγγραφές μαθητών στην Α’ Δημοτικού έχουν μειωθεί κατά περίπου 45.000 την τελευταία δεκαπενταετία, συγκριτικά με το 2010.
Πιο συγκεκριμένα, ενώ το 2010 οι εγγραφές ξεπερνούσαν τις 120.000, το 2024 υπολογίζονται κάτω από τις 75.000. Πρόκειται για μια πτώση άνω του 37%, που διαμορφώνει νέα δεδομένα για τη σχολική ζωή, τις εκπαιδευτικές δομές, αλλά και την κοινωνική συνοχή.
Πρωτάκια υπό εξαφάνιση: Πού οδηγεί η μείωση γεννήσεων στο σχολικό χάρτη
Συγκεκριμένα μόλις 60.000 παιδιά με ελληνική ιθαγένεια και 9.000 με αλλοδαπή θα φοιτήσουν το 2025 στην Α’ Δημοτικού, σύμφωνα με στοιχεία του γενικού γραμματέα του Υπουργείου Εσωτερικών, Αθανάσιου Μπαλέρμπα. Η σύγκριση με το 2010 – όταν τα αντίστοιχα νούμερα ήταν 100.000 και 15.000 αντίστοιχα – αποτυπώνει μια μείωση σχεδόν 40% στον αριθμό των εγγραφών μέσα σε μία 15ετία.
Η διαρκής μείωση γεννήσεων, σε συνδυασμό με τη μετανάστευση νέων Ελλήνων σε αναπαραγωγική ηλικία, έχει προκαλέσει ένα ντόμινο δημογραφικής και εκπαιδευτικής κρίσης.
Σε πολλές περιοχές, κυρίως της περιφέρειας και των νησιών, σχολεία μετρούν πλέον μονοψήφιο αριθμό μαθητών στην Α’ Δημοτικού. Αυτό οδηγεί είτε σε συγχωνεύσεις τμημάτων, είτε σε οριστικό κλείσιμο μονάδων, με σημαντικές συνέπειες για την τοπική κοινότητα.
Τι δείχνουν τα επίσημα στοιχεία: Ένα παιδί ανά δύο θανάτους
Ο κ. Μπαλέρμπας υπογράμμισε πως η αναλογία γεννήσεων-θανάτων είναι πλέον 1 προς 2: για κάθε παιδί που γεννιέται, αντιστοιχούν δύο θάνατοι. Από το 2018 και μετά, οι γεννήσεις παραμένουν κάτω από τις 80.000 ετησίως, ενώ το 2021 οι θάνατοι έφτασαν τους 146.000.
Η δραστική πτώση του μαθητικού πληθυσμού έχει ήδη πρακτικές συνέπειες: σε πολλές περιοχές, σχολεία παύουν να λειτουργούν λόγω έλλειψης παιδιών και αξιοποιούνται μόνο ως εκλογικά κέντρα. Οι Διευθυντές των σχολείων εκπέμπουν SOS, επισημαίνοντας πως το φαινόμενο συνοδεύεται και από αύξηση των παιδιών με ειδικές ανάγκες.
Επιδείνωση στη Δευτεροβάθμια: Έρχεται «κύμα» μείωσης στο Γυμνάσιο
Η μείωση του μαθητικού πληθυσμού δεν σταματά στην Πρωτοβάθμια. Όπως προκύπτει από τα στοιχεία γεννήσεων της ΕΛΣΤΑΤ (https://www.statistics.gr/el/statistics/-/publication/SPO03/-) έρχονται δύσκολες μέρες για τη Δευτεροβάθμια εκπαίδευση, πρώτα στο Γυμνάσιο και μετά από λίγα χρόνια στο Λύκειο.
Το 2023-2024 στο Γυμνάσιο εισήλθαν αυτοί του 2011, ενώ αποφοίτησαν αυτοί του 2008. Αποτέλεσμα : -11.874
Το 2024-2025 εισήλθαν αυτοί του 2012, ενώ έχουν αποφοιτήσει αυτοί του 2009. Αποτέλεσμα : -17.562
Το 2025-2026 θα εισέλθουν αυτοί του 2013, ενώ θα έχουν αποφοιτήσει αυτοί του 2010. Αποτέλεσμα : -20.632
Το 2026-2027 θα εισέλθουν αυτοί του 2014, ενώ θα έχουν αποφοιτήσει αυτοί του 2011. Αποτέλεσμα : -14.279
Δηλαδή το 2026-2027 ο αριθμός των μαθητών στο Γυμνάσιο θα είναι -64.347 σε σχέση με το 2022-2023
| ΕΤΟΣ | ΓΕΝΝΗΣΕΙΣ |
| 2010 | 114.766 |
| 2011 | 106.428 |
| 2012 | 100.371 |
| 2013 | 94.134 |
| 2014 | 92.149 |
| 2015 | 91.847 |
| 2016 | 92.898 |
| 2017 | 88.553 |
| 2018 | 86.440 |
| 2019 | 83.756 |
| 2020 | 84.764 |
| 2021 | 85.346 |
| Εκτίμηση για το 2025 | 69.000 |
| ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΡΧΗ (ΕΛΣΤΑΤ) |
«Χρυσή ευκαιρία» για ποιοτική εκπαίδευση ή εργαλείο περικοπών;
Tο υπουργείο Παιδείας περιμένει σαν «μάννα εξ ουρανού» τη δραστική μείωση του μαθητικού πληθυσμού για να ξετυλίξει τον σχεδιασμό που κρατάει χρόνια στο συρτάρι. Σχεδιασμό που αν υλοποιηθεί θα αλλάξει το εκπαιδευτικό τοπίο.
Παράλληλα, από τις αλλαγές στις εγγραφές νηπίων, προνηπίων και μαθητών/μαθητριών για το σχολικό έτος 2025-2026, εύκολα μπορεί να καταλάβει κανείς ότι το Υπουργείο Παιδείας επιδιώκει τη συγκρότηση πολυπληθών τμημάτων, με αποτέλεσμα την υποβάθμιση της ποιότητας της εκπαίδευσης και τον αποκλεισμό παιδιών από το σχολείο της γειτονιάς τους.
Από την Έκθεση του ΟΟΣΑ του 2011, το 3ο Μνημόνιο (του 2015), μέχρι και την Έκθεση Πισσαρίδη (2020) και τη νέα συμφωνία υπουργείου Παιδείας – ΟΟΣΑ διατυπώνεται η οδηγία ότι οι συγχωνεύσεις σχολικών μονάδων πρέπει να αποτελέσει ένα από τα βασικά manual της πολιτικής του υπουργείου Παιδείας.
Οι προτάσεις των Διευθυντών στο Υπουργείο Παιδείας
Η Πανελλήνια Επιστημονική Ένωση Διευθυντών Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης ζητά από το Υπουργείο Παιδείας:
- 20 μαθητές μέγιστο ανά τάξη, 12 ελάχιστο
- Δεύτερο νηπιαγωγό/δάσκαλο σε σχολεία υποβαθμισμένων περιοχών
- Επέκταση των Επιτροπών Διεπιστημονικής Υποστήριξης (Ε.Δ.Υ.) με ψυχολόγο και κοινωνικό λειτουργό
- Οργανικές θέσεις για παράλληλη στήριξη, νοσηλευτές, Ειδικό Βοηθητικό Προσωπικό
Η μείωση του αριθμού των μαθητών μπορεί να μετατραπεί σε ευκαιρία για ποιοτική αναβάθμιση της εκπαίδευσης, αντί να οδηγήσει σε συγχωνεύσεις και περικοπές.
