Η αποδοχή της διαφορετικότητας αποτελεί θεμελιώδες κεφάλαιο στην ατζέντα διαπαιδαγώγησης των νέων γονιών. Έχουμε επιτέλους καταλάβει πως ο κάθε είδους διαχωρισμός δημιουργεί έχθρες. Ότι το παιδί μας μπορεί ανά πάσα στιγμή να βρεθεί στη θέση του “διαφορετικού” παιδιού και ότι ο μόνος τρόπος να συνυπάρχουμε αρμονικά είναι με αποδοχή και σεβασμό στον άλλον -στον κάθε άλλον που επίσης σέβεται τους γύρω του.
Φαίνεται, όμως, ότι πολλοί γονείς, στην προσπάθειά τους να εναρμονιστούν με τη νέα αυτή παραδοχή, δεν έχουν μπει στον κόπο να εξηγήσουν στο παιδί τους αφενός τι σημαίνει “διαφορετικός” και αφετέρου πώς να προστατεύσει, αλλά και να αναδείξει το παιδί την ατομικότητά του, ειδικά σε μια ηλικία που όλοι θέλουν να μοιάζουν με όλους.
Το τελευταίο διάστημα, ο προβληματισμός έρχεται από τους γονείς παιδιών στις τελευταίες τάξεις του Δημοτικού και τις πρώτες του Γυμνασίου, τα οποία έχουν ξεκινήσει ένα “παιχνίδι ρόλων φύλου” που θα μπορούσε να περάσει απαρατήρητο αν δεν απέκλειε όσα παιδιά δεν θέλουν να συμμετάσχουν σε αυτό. Σύμφωνα με αναγνώστρια του Infokids.gr που μας μεταφέρει τη νέα “μόδα”: “Παιδιά Πέμπτης και Έκτης Δημοτικού σχηματίζουν ‘κλίκες’ υπό κάποια ‘ταμπέλα’ συγκεκριμένου σεξουαλικού προσανατολισμού, π.χ. ‘είμαστε γκέι’, ‘είμαστε λεσβίες’, και δεν δέχονται παιδιά που αρνούνται να χαρακτηριστούν έτσι”.
“Το πρόβλημα ξεκινά από τον εθισμό των παιδιών στο TikTok”, μας λέει άλλη μαμά που έχει κόρη στην Έκτη Τάξη. “Τα παιδιά -και δη τα κορίτσια- παρακολουθούν διαρκώς βίντεο με ομόφυλα ζευγάρια, με άτομα απροσδιόριστου φύλου και στη συνέχεια προσπαθούν να αναπαράγουν όσα βλέπουν. Ζωγραφίζουν σημαίες της LGΒT κοινότητας και δηλώνουν γκέι, χωρίς όμως να κατανοούν πραγματικά τι σημαίνει αυτό.”
Δρ. Λίζα Βάρβογλη, ψυχολόγος: “Τα παιδιά επιχειρούν μέσα από το παιχνίδι ρόλων να δώσουν απαντήσεις σε θέματα που οι γονείς δεν είναι έτοιμοι να μιλήσουν”
Η ψυχολόγος-ψυχοθεραπεύτρια Δρ. Λίζα Βάρβογλη απευθύνεται στους γονείς και τους δασκάλους και εξηγεί:
“Το νέο αυτό παιχνίδι ρόλων στην προεφηβεία δεν είναι και τόσο… νέο! Στην πραγματικότητα τα παιδιά πάντα έπαιζαν παιχνίδια ρόλων, ήδη από τη μικρή ηλικία, όπως «κλέφτες και αστυνόμους», «σχολείο», ή τον «γιατρό» ή άλλα παιχνίδια που αντιγράφουν από τηλεοπτικές σειρές και σούπερ ήρωες. Τα παιχνίδια ρόλων μπορεί να σχετίζονται με κάποιο επαγγελματικό θέμα, το οποίο εξάπτει τη φαντασία των παιδιών και τους δίνει τη δυνατότητα να το δοκιμάσουν, να το καταλάβουν με τις δικές τους δυνάμεις και να το «κατακτήσουν» με τον τρόπο τους. Τα παιχνίδια ρόλων μπορεί να σχετίζονται με κάποιο φανταστικό θέμα που έχει να κάνει με μαγικές δυνάμεις, όπως αυτές που έχουν οι ιππότες, οι πριγκίπισσες των παραμυθιών, ο σούπερμαν, κλπ. Πρόκειται για την εξερεύνηση που κάνουν τα παιδιά για να ανακαλύψουν τις δικές τους σούπερ-δυνάμεις και να μάθουν να διαχειρίζονται μέσα από τη φαντασία τα μεγάλα θέματα της ζωής που απασχολούν όλα τα παιδιά: πώς ο καλός νικάει τον κακό, πώς ο μικρός αποκτά δυνάμεις και κατατροπώνει τον μεγάλο, κοκ. Σε ψυχολογικό επίπεδο, αυτός είναι ένας πρώτος τρόπος, ένα πρώτο επίπεδο να καταλάβει το παιδί τον εαυτό του, να τεστάρει τις δυνάμεις του και να φανταστεί πώς θα ήθελε να είναι ιδανικά.
Μία τρίτη περίπτωση είναι τα παιχνίδια ρόλων να σχετίζονται με καταστάσεις της πραγματικής ζωής. Σε αυτή την περίπτωση τα παιδιά έρχονται αντιμέτωπα με κάποιο θέμα που τα απασχολεί άμεσα ή έμμεσα, αλλά δεν ξέρουν πώς να το διαχειριστούν. Σε αυτή την περίπτωση εντάσσεται και το παιχνίδι που συζητάμε εδώ.
Η προεφηβεία είναι μία εποχή που το άτομο παύει να είναι παιδί και μπαίνει στον κόσμο της εφηβείας. Τώρα ξεκινάει το ταξίδι της αναζήτησης του εαυτού του. Σε αυτή την ηλικία ένα παιδί αρχίζει να παρατηρεί τις αλλαγές στο σώμα του, που μπορεί να του αρέσουν, μπορεί και όχι. Αρχίζει να αναρωτιέται για την ταυτότητά του, για το τι του αρέσει και τι όχι. Αναζητάει τους συνομήλικους και την ομάδα για να πειραματιστεί με την ταυτότητά του, να συγκριθεί με τους άλλους, να κοντραριστεί, να ανακαλύψει το ποιος είναι. Δεν είναι τυχαίο το ότι στην προεφηβεία ένα παιδί τη μία μέρα ακούει ένα είδος μουσικής και την άλλη κάνει μεταστροφή και του αρέσει κάτι άλλο, εντελώς διαφορετικό. Επίσης, πρόκειται και για μία περίοδο αφύπνισης της σεξουαλικής ταυτότητας του παιδιού. Το παιδί παρατηρεί το σώμα του, το σώμα των συνομηλίκων του και αναρωτιέται τι του αρέσει, ποιος είναι ο σεξουαλικός του προσανατολισμός. Μπορεί να νιώσει ερωτικά σκιρτήματα για το αντίθετο, αλλά και για το ίδιο φύλο (χωρίς αυτό να σημαίνει κάτι, είναι φυσιολογικό). Καθώς το παιδί παρατηρεί τι γίνεται γύρω του και παίρνει μηνύματα από την κοινωνία, έχει να «τακτοποιήσει» μέσα του όλη αυτή τη γνώση και να βγάλει συμπεράσματα για τον εαυτό του και ποιος είναι. Παράλληλα, το παιδί έχει να διαχειριστεί το πώς γίνεται αποδεκτό σε μία κοινωνική ομάδα, πώς μένει έξω από αυτή, ποια είναι τα κριτήρια με τα οποία δημιουργούμε φιλίες και «συμμαχίες». Και φυσικά ο φόβος της διαφορετικότητας, σε οποιονδήποτε τομέα, είναι κάτι που απασχολεί τα παιδιά. Το αποτέλεσμα είναι να προσπαθούν να λύσουν αυτά τα θέματα μέσα από το παιχνίδι, για να δώσουν απαντήσεις στον εαυτό τους. Το πρόβλημα με την σεξουαλική ταυτότητα είναι απλό: το παιδί δεν ξέρει σε ποιον να απευθυνθεί, ποιον να ρωτήσει, ούτε καν τι ερωτήσεις πρέπει να κάνει! Και οι περισσότεροι γονείς δεν είναι προετοιμασμένοι ή δε νιώθουν άνετα να απαντήσουν σε τέτοιες ερωτήσεις!
Καταρχήν εξετάστε πώς αισθάνεστε εσείς για τους ανθρώπους που έχουν διαφορετικό σεξουαλικό προσανατολισμό και ταυτότητα φύλου. Ποιες είναι οι δικές σας προκαταλήψεις; Ποιες είναι οι δικές σας γνώσεις;
Μιλήστε στο παιδί σας για έννοιες όπως:
-Το φύλο με το οποίο γεννήθηκε κάποιος, δηλαδή τα ανατομικά χαρακτηριστικά του γυναικείου ή αντρικού φύλου
-Το γένος, δηλαδή τα συναισθήματα, τις στάσεις και τις συμπεριφορές που δίνει κάθε κοινωνία στο βιολογικό φύλο του κάθε ανθρώπου (πχ., τα κορίτσια φοράνε ροζ και παίζουν με κούκλες, τα αγόρια φοράνε γαλάζιο και παίζουν με αυτοκινητάκια).
-Η ταυτότητα γένους, δηλαδή το γένος που νιώθει ένας άνθρωπος μέσα του. έτσι, ένα άτομο με ανατομικά χαρακτηριστικά ανδρικού φύλου μπορεί μέσα του να αισθάνεται ότι είναι γένους θηλυκού, άρα να ταυτίζεται με συμπεριφορές και χαρακτηριστικά του γυναικείου φύλου, παρόλο που ανατομικά ανήκει στο ανδρικό φύλο.
-Έκφραση του γένους, δηλαδή το πώς δείχνει ένας άνθρωπος στους γύρω του το αν είναι γένους θηλυκού ή αρσενικού, πχ., με βάση τα χρώματα που προτιμάει, το αν φοράει μακιγιάζ, κλπ.
Πριν κουβεντιάσετε… ενημερωθείτε
Γνωρίζετε ότι ο δόκιμος όρος είναι ΛΟΑΤ+ (αγγλικά, LGBT+); Πρόκειται για αρκτικόλεξο που προέρχεται από τις λέξεις Λεσβία, Ομοφυλόφιλος, Αμφιφυλόφιλος και Τρανς, το οποίο μερικές φορές συναντάται και ως ΛΟΑΔ+, (αντί για τη λέξη «τρανς» τα άτομα αυτά περιγράφονται ως «διαφυλικά».
Τα τρία πρώτα γράμματα ΛΟΑ αφορούν ομάδες που αντιμετωπίζουν διάκριση σχετικά με τον σεξουαλικό προσανατολισμό τους.
Λεσβίες: γυναίκες που έλκονται αποκλειστικά από γυναίκες.
Γκέι: άνδρες που έλκονται αποκλειστικά από άντρες.
Αμφιφυλόφιλοι: γυναίκες ή άντρες που έλκονται εξίσου και από τα δύο φύλα.
Το γράμμα Τ αναφέρεται στα άτομα που αντιμετωπίζουν διάκριση σχετικά με την ταυτότητα και έκφραση του φύλου τους
Τρανς: άτομα που αυτοπροσδιορίζονται με διαφορετική ταυτότητα φύλου από το φύλο που του αποδόθηκε κατά τη γέννηση.
Ένας καλός τρόπος για να ξεκινήσετε μία συζήτηση με το παιδί σας είναι με αφορμή κάποιο δημόσιο πρόσωπο ή από τον κοινωνικό σας περίγυρο: ανοίξτε κουβέντα με ουδέτερο τρόπο, εστιάζοντας στο ποιος είναι αυτός ο άνθρωπος, ποια είναι κάποια θετικά χαρακτηριστικά του και πώς εμφανίζεται γενικά στη ζωή.
Επίσης, μπορείτε να μοιραστείτε ιστορίες ή εμπειρίες από τη δική σας ζωή, που αψηφήσατε τα στερεότυπα των ρόλων, όπως πχ., «όταν ήμουν μικρή είχα κοντό μαλλί και έπαιζα ποδόσφαιρο και ας ήμουν κορίτσι», ή «ο παππούς ανοίγει το καλύτερο φύλλο πίτας και ας είναι άντρας».
Αποφύγετε να κρίνετε έναν άνθρωπο βάσει των σεξουαλικών του προτιμήσεων ή στερεότυπων. Εξηγήστε στο παιδί ότι η διαφορετικότητα δεν είναι κάτι κακό και ότι οι διαφορετικές σεξουαλικές προτιμήσεις των ανθρώπων δεν απειλούν τους άλλους γύρω τους. Να θυμίζετε στο παιδί σας ότι φερόμαστε με ευγένεια, καλοσύνη και σεβασμό στους άλλους.
Εξηγήστε στο παιδί ότι οι άνθρωποι δεν «αλλάζουν» επειδή κάποιος στο περιβάλλον τους είναι γκέι ή έχει διαφορετικό σεξουαλικό προσανατολισμό, αλλά πρόκειται για βιολογική διαφορά που χαρακτηρίζει κάποια άτομα από την αρχή της ζωής τους.”
Όσο για το τι λέμε στο παιδί μας, αν δεν θέλει να συμμετέχει σε ένα τέτοιο παιχνίδι ή αν απορρίπτεται από τους φίλους του;
“Αρχικά, το ρωτάμε γιατί δεν θέλει να συμμετέχει και, βέβαια, το διαβεβαιώνουμε ότι είναι δικαίωμά του. Αν η κατάσταση αυτή, όμως, το στεναχωρεί, το καλούμε να σκεφτεί ποιος είναι ο συγκεκριμένος λόγος που πληγώνεται. Αν το ίδιο νιώθει άβολα να ‘μπει’ σε ένα τέτοιο παιχνίδι ρόλων μπορεί να βρει μια ωραία δικαιολογία, π.χ. ότι είναι κουρασμένο ή ότι θέλει να πιει νερό, ώστε να απέχει διακριτικά και χωρίς να θυμώσει με τους φίλους του. Του θυμίζουμε, ότι με την ευγένεια και το χαμόγελο μόνο κερδισμένο βγαίνει από τέτοιες δύσκολες καταστάσεις. Εναλλακτικά, λέμε στο παιδί μας, ότι μπορεί πάντα να διαπραγματεύεται τον ρόλο που θέλει να έχει σε ένα τέτοιο παιχνίδι -μιλώντας γενικότερα για παιχνίδια ρόλων. Το ‘όχι’ του δεν χρειάζεται να είναι κάθετο. Χρειάζεται, όμως, να ξέρει ότι έχει εναλλακτικές, ώστε να παίξει όπως εκείνο θέλει”, καταλήγει η κ. Βάρβογλη.
