Παρατηρήσατε μήπως, τους δύο τελευταίους μήνες της καραντίνας, ότι τα έφηβα παιδιά σας ήταν κάπως πιο ήρεμα; Έδειχναν πιο ασφαλή; Υπάρχει λόγος που συμβαίνει αυτό και μόλις τον καταλάβετε, θα συνειδητοποιήσετε γιατί πρέπει να είστε διαρκώς στο πλευρό τους, ακόμα κι αν εκείνα δείχνουν να επιθυμούν το αντίθετο…
Γράφει η Μαίρη Μαρκογιαννάκη, Φιλόλογος, Ειδική Παιδαγωγός, MSc, Σύμβουλος Εφηβικής Υγείας, ΜSc
Η εφηβεία είναι μια ιδιαίτερη περίοδος του ανθρώπου κατά την οποία σημειώνονται έντονες σωματικές και ψυχοκοινωνικές αλλαγές. Ενδεχομένως όταν αναπολούμε τα δικά μας εφηβικά χρόνια να νιώθουμε νοσταλγία, ωστόσο για τους γονείς εφήβων η καθημερινότητα δεν είναι πάντα τόσο ξέγνοιαστη… Αυξημένη συναισθηματική αστάθεια, αδυναμία ελέγχου της συμπεριφοράς και υιοθέτηση ριψοκίνδυνων συμπεριφορών είναι κάποια από τα νέα δεδομένα που αναφέρουν οι γονείς και επιβεβαιώνουν οι έρευνες.
Γιατί κατά την εφηβεία; Τέτοιου είδους συμπεριφορές έχουν συσχετισθεί από τους νευροεπιστήμονες με την εξέλιξη του εγκεφάλου κατά την εφηβεία. Συγκεκριμένα, ενώ η αμυγδαλή, το τμήμα του εγκεφάλου υπεύθυνο για το συναίσθημα, έχει πλέον ωριμάσει, ο προμετωπιαίος φλοιός, το τμήμα που είναι υπεύθυνο για τις λογικές διεργασίες, βρίσκεται σημαντικά πιο πίσω στη διαδικασία της ωρίμανσης. Στον εγκέφαλο λοιπόν του εφήβου παρουσιάζεται ανισορροπία μεταξύ του “λογικού” προμετωπιαίου φλοιού και της “παρορμητικής” αμυγδαλής. Επιπρόσθετα, οι ορμόνες βρίσκονται σε μία έκσταση, με βασίλισσα την ντοπαμίνη, να “τσιγκλάει” τον έφηβο για την αναζήτηση νέων συγκινήσεων…
Είμαστε λοιπόν στο έλεος της εφηβείας; Ασφαλώς και όχι. Από έρευνα που διεξήχθη σε εφήβους από το Πανεπιστήμιο του Ιλινόις των ΗΠΑ, προέκυψε πως οι έφηβοι επιδεικνύουν πιο συνετή συμπεριφορά όταν η μαμά τους είναι παρούσα. Οι έφηβοι υποβλήθηκαν σε δοκιμασία προσομοίωσης οδήγησης κατά την οποία είχαν την επιλογή να λάβουν ασφαλείς ή επικίνδυνες αποφάσεις. Η δοκιμασία περιελάμβανε δύο φάσεις. Στην πρώτη, οι έφηβοι ήταν μόνοι τους, ενώ στη δεύτερη με την παρουσία της μητέρας τους. Τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν ότι οι έφηβοι έλαβαν στατιστικώς σημαντικά περισσότερες ασφαλείς αποφάσεις με τη μητρική παρουσία. Μάλιστα, από τις μαγνητικές απεικονίσεις του εγκεφάλου στη δεύτερη περίπτωση, αποκαλύφθηκε ότι οι νέοι αντλούσαν περισσότερη ικανοποίηση από τη λήψη των ασφαλών έναντι των μη ασφαλών αποφάσεων. Η ευχαρίστηση αυτή (σύστημα ανταμοιβής), βρισκόταν σε “διάλογο” με τον προμετωπιαίο φλοιό, το κέντρο του ελέγχου, των κανόνων και των αποφάσεων. Τι σημαίνει αυτό; Πως και μόνο με τη μαμά παρούσα, ο εγκέφαλος του εφήβου φαίνεται να αυτορρυθμίζεται σε πιο “safe mode” και μάλιστα όχι εξανάγκης, αλλά νιώθοντας ευχαρίστηση γι’ αυτό.
Η παραπάνω έρευνα έρχεται ως απάντηση σε εκείνους που θεωρούν ότι η γονεϊκή παρουσία κατά την εφηβεία δεν είναι και τόσο σημαντική. Αντιθέτως, όπως υποστηρίζουν οι ειδικοί, ακριβώς επειδή οι έφηβοι στο πλαίσιο της ανεξαρτητοποίησης, έχουν την τάση να δοκιμάζουν τα όρια τους, να αμφισβητούν και να πειραματίζονται, είναι σημαντικό οι γονείς να διατηρούν την εποπτεία των παιδιών τους με έναν σαφώς διακριτικό τρόπο, ο οποίος αρμόζει στην ιδιαίτερη φάση της ζωής τους. Εξάλλου, ο ακρογωνιαίος λίθος της υγιούς εφηβείας είναι οι καλές σχέσεις των γονέων με τους εφήβους.
Πηγή: Telzer, E.H., Ichien, N.I., Qu, Y., 2015b. Mothers know best: redirecting adolescentreward sensitivity to promote safe behavior during risk taking. Soc. Cogn. Affect. Neurosci.
