Εφηβεία, μια από τις πιο πολυσυζητημένες περιόδους ανάπτυξης των παιδιών. Μια περίοδος που πολλοί γονείς ‘τρέμουν’, τους προκαλεί σύγχυση και αναταραχή. Η σύγχυση και αναταραχή είναι άλλωστε βασικά χαρακτηριστικά αυτής της περιόδου μετάβασης από την παιδική στην ενήλικη ζωή.
Κεντρική διαδικασία στην εφηβεία είναι η διαμόρφωση ταυτότητας. «Ποιος είμαι;» και «Τι αξίζω;» είναι σημαντικά ερωτήματα που απασχολούν τον έφηβο. Η εμφάνιση και η αποδοχή από τους συνομηλίκους αποκτούν πρωταρχική σημασία. Στην προσπάθεια του να αναπτύξει ταυτότητα ο έφηβος πειραματίζεται με νέους τρόπους έκφρασης και εμφάνισης, με διαφορετικές προτιμήσεις και ενδιαφέροντα.
Οι πειραματισμοί δημιουργούν μια εικόνα αστάθειας στη συμπεριφορά που συνοδεύεται από συχνές μεταπτώσεις στη διάθεση. Τη μια στιγμή χαρά και ευχαρίστηση, την επόμενη μελαγχολία ή θυμό.
Ο έφηβος νιώθει διχασμένος
Ανυπομονεί να αφήσει τους περιορισμούς της παιδικής ηλικίας, αλλά νοσταλγεί την ασφάλειά της και φοβάται τις ευθύνες και συγκρούσεις με τον εξωτερικό κόσμο. Αυτές οι αντιφάσεις προκαλούν εσωτερική ένταση και συμβάλλουν στις συναισθηματικές μεταπτώσεις.
Η εφηβεία είναι μια περίοδος σκιών. Όλα φαντάζουν μεγεθυμένα, προβληματισμοί για τη ζωή, αγωνίες για τις σχέσεις, ανησυχία για το μέλλον
Οι ‘σκιές’ αυτές δημιουργούν εντάσεις, μελαγχολία, συγκρούσεις αλλά δεν είναι συνήθως επικίνδυνες. Ένα μικρό ποσοστό εφήβων όμως αντιμετωπίζει σοβαρότερα προβλήματα.
Περίπου 11% των εφήβων αναπτύσσει κατάθλιψη μέχρι την ηλικία των 18 ετών
Επίσης σ’ αυτήν την ηλικία εμφανίζεται για πρώτη φορά αισθητά ο κίνδυνος αυτοκτονίας. 12% του συνόλου θανάτων στην εφηβεία αποδίδεται σε αυτοκτονίες. Συνήθως οι αυτοκτονίες ή απόπειρες αυτοκτονίας σε αυτήν την ηλικία είναι παρορμητικές και αποτελούν ‘κραυγή για βοήθεια’ του εφήβου που νιώθει παγιδευμένος σε δυσκολίες που δυσκολεύεται να αντιμετωπίσει. Πολλές φορές οι γονείς δυσκολεύονται να διαχωρίσουν τις φυσιολογικές συναισθηματικές εντάσεις και μεταπτώσεις της εφηβείας από τα συμπτώματα κατάθλιψης.
Στον διαχωρισμό αυτό βοηθάει να λάβουν υπόψη τους: τη διάρκεια των συμπτωμάτων, τη σοβαρότητά τους και το πόσο διαφορετικά φέρεται ο έφηβος από αυτό που συνήθιζε. Η κατάθλιψη στην εφηβεία εκφράζεται ιδιαίτερα με έντονο εκνευρισμό και εκρήξεις θυμού. Οι επιδόσεις του εφήβου στο σχολείο πέφτουν, αρχίζει να αποφεύγει το σχολείο.
Παραπονιέται συχνά για ανεξήγητους πόνους, όπως πονοκεφάλους και στομαχόπονους. Νιώθει ότι δεν αξίζει και γίνεται εξαιρετικά ευαίσθητος σε κριτική.
Αποσύρεται κοινωνικά, αν και μπορεί να διατηρεί επαφές με κάποιες φιλίες. Ιδιαίτερα ανησυχητικές ενδείξεις σοβαρού προβλήματος είναι η κατάχρηση αλκοόλ, η χρήση ναρκωτικών, η υπερβολική, σε βαθμό εθισμού, χρήση του διαδικτύου, η επικίνδυνη συμπεριφορά (σεξ χωρίς προφυλάξεις, επικίνδυνη οδήγηση, αλόγιστη χρήση αλκοόλ), η βίαιη συμπεριφορά προς άλλους. Τα παραπάνω σημάδια θα πρέπει να κινητοποιήσουν άμεσα τους γονείς να ζητήσουν επαγγελματική βοήθεια από ψυχολόγο ή ψυχίατρο.
Η έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση κατάθλιψης μπορεί να βοηθήσει τον έφηβο να ξανασταθεί στα πόδια του και να συνεχίσει την εξέλιξή του σ’ αυτήν την τόσο σημαντική αναπτυξιακά φάση ζωής.
Κλινική Ψυχολόγος & Οικογενειακή Θεραπεύτρια
