Αν είστε γονείς εφήβων θα έχετε σίγουρα διαπιστώσει πως, μαζί με όλες τις αλλαγές που φέρνει αυτή η νέα φάση ζωής, τα παιδιά μας για πρώτη φορά αρχίζουν όχι μόνο πια να παρατηρούν, αλλά και να κρίνουν την εξωτερική εμφάνιση του άλλου. Ακόμα χειρότερα, αρχίζουν να δέχονται συχνά άκαρδη κριτική, σκληραίνοντας ταυτόχρονα και την αυτοκριτική τους.
Για ένα παιδί που έχει από τη φύση του ισχυρή αυτοπεποίθηση, αυτό μπορεί να μην επηρεάζει ιδιαίτερη την ψυχοσύνθεσή του και κατ’επέκταση την καθημερινότητά του. Για τα λιγότερο δυναμικά παιδιά, όμως, ο τρόπος που οι υπόλοιποι σχολιάζουν την εικόνα τους και το κατά πόσο γίνονται ή όχι αποδεκτά εξαιτίας αυτής, αποτελεί πρωταρχικό ζήτημα στην ατζέντας της ευτυχίας τους.
Η Παιδοψυχίατρος, Υπαρξιακή Ψυχοθεραπεύτρια Ζευγαριού, Οικογένειας και Ομάδας, Εκπαιδεύτρια και Επόπτρια Ψυχοθεραπευτών και διευθύντρια του Θεραπευτικού και Εκπαιδευτικού Ινστιτούτου «Αντίστιξη», κ. Ελένη Καραγιάννη μίλησε πρόσφατα στο Infokids.gr, απαντώντας στο γιατί η εξωτερική εικόνα παίζει τόσο σπουδαίο ρόλο στην ψυχολογία των εφήβων, αλλά και πώς πρέπει να λειτουργήσουμε αποτελεσματικά οι γονείς, όταν διαπιστώνουμε ότι το έφηβο παιδί μας “δεν αρέσει” και πληγώνεται από αυτό.
Η εικόνα ως αναπόσπαστο μέρος της ταυτότητας αποτελεί σπουδαίο ζήτημα για τους έφηβους, σήμερα περισσότερο από ποτέ
“Η εικόνα σώματος παίζει πολύ μεγάλο ρόλο στην εφηβεία γιατί το παιδί βιώνει ξαφνικά μια πολύ μεγάλη αλλαγή στην εικόνα του. Δεν είναι καθόλου εύκολο ένα παιδί να ενσωματώσει τις αλλαγές αυτές στην αντίληψη για τον εαυτό του.
Ο Νερούντα έλεγε κάτι πολύ όμορφο, ότι ‘Η εφηβεία είναι αυτό που κάνει η Άνοιξη στις κερασιές’, όμως αυτό δεν ισχύει πάντα, γιατί συχνά το αποτέλεσμα της εφηβείας μπορεί να είναι μια πολύ άχαρη εικόνα. Τα κορίτσια, για παράδειγμα, να μπορεί να έχουν παραπάνω ή πολύ λιγότερα κιλά ή σπυράκια κλπ και αυτό να είναι απλά μια φάση και αργότερα να γίνουν κύκνοι.
Η εξωτερική εικόνα, λοιπόν, είναι δικαιολογημένα πολύ σημαντική για τον έφηβο, γιατί οι αλλαγές που βιώνει είναι μεγάλες όχι μόνο στο σώμα (π.χ. ξαφνικά ο έφηβος δεν ξέρει τι να κάνει με τα τόσο μεγάλα χέρια του), αλλά και εσωτερικά, αφού οι βιολογικές αλλαγές με τις διακυμάνσεις στις ορμόνες φέρνουν μεγάλη αναστάτωση. Επιπλέον, στην εποχή που ζούμε η εικόνα έχει τεράστια δύναμη, με την τεχνολογία π.χ. το Instagram και τα social, έτσι για τα παιδιά που δεν ξέρουν ακόμα πώς θα εξελιχθεί η εμφάνισή τους αποτελεί μεγάλο ζήτημα, το οποίο δεν είναι ξεκομμένο από την ταυτότητά τους.”
Η εφηβεία του παιδιού συμπίπτει με τη μέση ηλικία του γονιού και αυτό φέρνει μια υποσυνείδητη κόντρα μεταξύ τους
“Τα σχόλια των γονιών πολλές φορές είναι τουλάχιστον άκομψα. Είναι μεγάλο λάθος μια μητέρα να σχολιάζει αρνητικά την κόρη της και τον γιο της, σα να ξεχνά αυτά που εκείνη βίωσε. Η εφηβεία του παιδιού κινεί πάρα πολλά συναισθήματα στους γονείς, γιατί πρόκειται για μια περίοδο που εκείνοι μπαίνουν στη μέση ηλικία. Εκεί, δηλαδή, που η μητέρα ένιωθε την άνθηση της θηλυκότητάς της, αρχίζει πλέον να ‘μαραίνεται’ και η άνθηση αυτή ξεκινά στην κόρη. Έρχεται, λοιπόν, μια ‘απειλή’, της θηλυκότητας και της σεξουαλικότητας και οι γονείς νιώθουν απροετοίμαστοι γι’αυτό. Αυτή η αλλαγή στο παιδί τους τούς θυμίζει ότι εκείνοι δεν είναι πια νέοι. Και είναι θλιβερό, ότι συχνά βλέπουμε μητέρες να συναγωνίζονται τις κόρες τους και να θέλουν να είναι ωραιότερες.
Είναι, όμως, πολύ σημαντικό να μπορέσουμε να δούμε πολύ τρυφερά τον έφηβο, γιατί εκείνος μπορεί να ζητά την αυτονομία, όμως συνεχίζει να θέλει και τη σχέση με τους γονείς. Οι γονείς είναι εκείνοι που παραιτούνται από τη σχέση με το έφηβο παιδί γιατί νομίζουν ότι τους απορρίπτει και προλαβαίνουν να γίνονται εκείνοι απορριπτικοί. Είναι πολύ σημαντικό οι γονείς να μην παραιτούνται από το πόσο σημαντικοί είναι για τα παιδιά τους.
Στο πώς θα αντιληφθεί το παιδί τον εικόνα του παίζει, λοιπόν, μεγάλο ρόλο το πώς ο γονιός ‘κοιτάζει’ το παιδί του και βέβαια τον εαυτό του.”
Η σημασία του να αναγνωρίζουμε στο παιδί μας πόσο όμορφο είναι
“Για πολλούς γονείς η εξωτερική εμφάνιση μπορεί να μην παίζει σημαντικό ρόλο και γι’αυτό όχι μόνο να παραμελούν τον εαυτό τους, αλλά και να μεταφέρουν το μήνυμα αυτό στα παιδιά τους -κάτι που όχι μόνο τους δημιουργεί σύγχυση, αλλά και τα κάνει να νιώθουν πως ο γονιός δεν τα καταλαβαίνει. Στον αντίποδα, παιδιά με γονείς που φροντίζουν τον εαυτό τους και που τα έχουν κοιτάξει τρυφερά μπορεί να έχουν αυτοπεποίθηση για την εικόνα τους, ακόμα κι αν δεν είναι ‘πανέμορφα’.
Αυτό το πρώτο βλέμμα της μητέρας πάνω στην κόρη, το οποίο δεν είναι έξω από την αντίληψη για τον εαυτό της, είναι καθοριστικό: Παρακολουθούσα κάποτε μια γυναίκα που ήταν πραγματική καλλονή. Είχε δύο παιδιά και είχε έρθει να με βρει γιατί ανησυχούσε για το ένα από τα δύο, ενώ είχε παραμελήσει εντελώς το δεύτερο, την κόρη της. Η κόρη της, λοιπόν, ήταν άχαρη, ήταν το παιδί που η μητέρα δεν κοίταζε. Μάλιστα, επειδή έμοιαζε στην κουνιάδα της, η μητέρα ένιωθε αποτυχία που δεν της έμοιαζε και υποσεινήδητα την απέρριπτε. Όταν η μητέρα άρχισε να το επεξεργάζεται αυτό και να αλλάζει, άλλαξε και το κορίτσι που έγινε τελικά μια όμορφη κοπέλα!”
Μπορεί να αλλάξει ο τρόπος που κοιτάζουμε το παιδί μας, αν το επεξεργαστούμε.
Ο πατέρας, για παράδειγμα, αντί να δίνει συμβουλές στην κόρη (π.χ. τι είναι αυτό που φοράς; πώς θα βγεις έτσι έξω;), αν την δει με σεβασμό, το παιδί θα βρει το μέτρο. Αν την δει καχύποπτα την έχει υποτιμήσει ήδη σαν κορίτσι, δεν την έχει σεβαστεί και το παιδί χάνει το μέτρο.”
Μαμά είμαι όμορφη; Τι απαντάμε
“Ας έχει προλάβει η μαμά να έχει πει στο παιδί ότι είναι όμορφο, πριν φτάσει εκείνο να ρωτήσει. Και όταν τη ρωτάει να του λέει: Δεν είσαι απλώς όμορφο, ακόμα πιο όμορφο θα γίνεις όσο μεγαλώνεις και θα βρεις και τι σου πάει και τι σου αρέσει!
Όταν αρχίζει ένα κορίτσι να ασχολείται με τα χρώματα, αρχίζει να τα συνδυάζει, να αναζητά τι θα βάλει, ας το αφήνει η μητέρα να εκφράζεται έτσι. Ας χαίρεται με αυτά του τα ενδιαφέροντα και ας του επιτρέπει να βλέπει και την δική της σχέση με την ομορφιά. Προσοχή όμως: Η ομορφιά είναι μια πολύ ευρεία έννοια. Περιλαμβάνει μεν το σώμα μας, αλλά και το σπίτι μας και τις ανθρώπινες σχέσεις μας και τις σκέψεις και τα συναισθήματά μας. Είναι παρά πολλά επίπεδα που καλούμαστε να φροντίσουμε. Ας θυμηθούμε τη φράση του Ντοστογιέφσκι: Η ομορφιά θα σώσει τον κόσμο. Ας θυμηθούμε, την ομορφιά της ψυχής σύμφωνα με τους αρχαίους Έλληνες, όπου λέγοντας ψυχή εννοούσαν τόσο την σκέψη όσο και το σώμα. Το σώμα δεν είναι φυλακή της ψυχής, είναι το όλον με την ψυχή. Έχει σημασία, λοιπόν, να μάθουμε στο παιδί μας να χαίρεται το σώμα του. Να χαίρεται αυτό που του δίνουν οι αισθήσεις του.
…και αν συνεχίζει να μην το πιστεύει;
“Είναι πολύ σημαντικό να αναγνωρίσουμε ότι ορισμένες φορές τα παιδιά είναι πολύ σκληρά και οι έφηβοι έχουν τόσο μεγάλη αγωνία να αρέσουν που συχνά υποτάσσονται σε μία εικόνα, π.χ. να φορούν μεταξύ τους τα ίδια ρούχα, επειδή έχουν ανάγκη να ανήκουν -αυτό τους δίνει δύναμη. Είναι αλήθεια ότι π.χ. κάποια παιδιά με έντονη ακμή ή πολλά παραπάνω κιλά ή λίγο ύψος δυσκολεύονται πάρα πολύ με την εικόνα τους.
Τι λέμε στο παιδί αυτό;
Καταρχάς πρέπει ο ίδιος ο γονιός να βλέπει το παιδί του όμορφο, γιατί το βλέμμα της αγάπης και του θαυμασμού του αποτελεί καθρέφτη του πώς βλέπει εκείνο τον εαυτό του.
Έπειτα, να το διαβεβαιώσουμε ότι έχει δίκιο που ανησυχεί και να εξηγήσουμε στο παιδί, ότι η εικόνα του αυτή δεν έχει τελειώσει, θα αλλάξει πολλές φορές ακόμα μέχρι να πάρει την τελική του μορφή.
Να υποδείξουμε, ότι σίγουρα θα υπάρχει κάτι ωραίο πάνω του, να μάθει να αγαπάει τα ωραία του χαρακτηριστικά.
Να τονίσουμε, ότι δεν είναι μόνο τα χαρακτηριστικά μας η εικόνας μας. Είναι η προσωπικότητά μας που θα δώσει κι άλλο νόημα σε αυτήν.
Να βοηθήσουμε το παιδί μας να βρει το στιλ του, τι του πάει.
Να του πούμε ότι είναι όμορφο και ακόμα πιο όμορφο όταν χαμογελάει και φωτίζεται το πρόσωπό του.
Να τονίσουμε, ότι ο καθένας είναι σημαντικός και έτσι και το ίδιο θα βρει τον δρόμο του και θα τα πάει υπέροχα στη ζωή του.”
Κι αν το παιδί δεν καταφέρνει ούτε φίλους να έχει εξαιτίας της εικόνας του;
“Εγώ δεν πιστεύω, ότι ένα παιδί δεν καταφέρνει να έχει φίλους εξαιτίας της εικόνας του. Πιστεύω, ότι είναι κι άλλα πράγματα του χαρακτήρα του, που το κάνουν να μη νιώθει καλά, που το εμποδίζουν να κοινωνικοποιηθεί. Θυμάμαι μια έφηβη που μου έλεγε ότι δεν έχει καθόλου φίλους και τελικά διαπιστώσαμε, ότι περνούσε πάντα τα διαλείμματα μέσα στην τάξη για να διαβάσει -δεν μπορούσε να φανταστεί, ότι οι άλλοι πίστευαν ότι τους απορρίπτει και γι’αυτό δεν την πλησίαζαν.
Επιπλέον, ας σκεφτούμε και εμείς οι γονείς, έχουμε φίλους; Είναι το σπίτι μας ανοιχτό σε κόσμο; Μεγαλώσαμε σε ένα ανοιχτό σπίτι; Αν δεν κοινωνικοποιούμαστε εμείς οι ίδιοι, από τη μικρή κιόλας ηλικία των παιδιών μας, πώς περιμένουμε τα παιδιά μας να είναι ανοιχτά; Αν δεν νιώσουν τα παιδιά την ασφάλεια της επαφής με άλλα παιδιά, ενώ οι γονείς είναι παραδίπλα, πώς θα αντέξουν τα σχόλια των άλλων παιδιών στο σχολείο.
Οι γονείς έχουν δύναμη. Και να μην έχουν την τεράστια αγωνία ότι οι φίλοι χαλάνε τα παιδιά στην εφηβεία. Να έχουν φροντίσει να εκμεταλλευτούν αυτή την χρυσή ηλικία της λανθάνουσας εφηβείας, πριν την εφηβεία και μετά τα 2-3 πρώτα χρόνια, να έχουν βάλει γερά θεμέλια στη σχέση τους με τα παιδιά και στην εικόνα τους.
Και τέλος: Να μη σταματήσουν να κοιτάνε τα παιδιά τους με τρυφερό βλέμμα!”
