Από τη γυναίκα στη μητέρα πόση απόσταση έχουμε να διανύσουμε; συμβουλεύει η Μαρίνα Μόσχα Κλινική Ψυχολόγος και MSc. Θετικής Ψυχοθεραπείας, Ψυχοθεραπεύτρια, με εξειδίκευση στη σεξουαλική υγεία
Ήρθε η στιγμή που είσαι μανούλα πλέον. Ζεις το μεγαλείο της μητρότητας, δέχεσαι τα συγχαρητήρια που εκπλήρωσες τον «ρόλο της γυναίκας» όπως ακόμα και σήμερα λέγεται μέσα από το στερεότυπο που ακόμα καλά κρατεί. Παρόλα αυτά, κάτι νιώθεις να λείπει, μήπως πρόκειται για την αίσθηση απώλειας του «εγώ», του εαυτού; Ναι, τώρα πια προτεραιότητά σου είναι το μικρό σου και το μεγάλωμά του.
Νιώθεις ότι βρίσκεσαι σε διαρκή εγρήγορση για την ικανοποίηση των αναγκών όχι μόνο του μικρού σου, αλλά και όλης της οικογένειας, κάτι που συνεχίζεται για πολλά πολλά χρόνια. Ο ρόλος σου επιφορτίζεται ακόμα περισσότερο από την φροντίδα όλων όσων βρίσκονται μέσα στο σπίτι, ενώ ταυτόχρονα χρειάζεται να συνυπολογίσουμε την οργάνωση και την συναισθηματική διαθεσιμότητα για τα μέλη της οικογένειας. Να μη ξεχάσω επίσης και την εργασία εκτός σπιτιού. Πόσοι ρόλοι αλήθεια; Πόση κούραση, σωματική και ψυχική, πόση η έλλειψη του προσωπικού σου χρόνου, της φροντίδας του δικού σου εαυτού, της ταυτότητάς σου… Όπως αντιλαμβάνεσαι, δεν αναφέρομαι μόνο στις νέες μανούλες αλλά και σε όλες όσες έχετε παιδιά και σε μεγαλύτερες ηλικίες. Μάλιστα όσες είστε χρόνια μητέρες θα πιάσετε πιο εύκολα το μήνυμα.
Ένα αόρατο και βαρύ φορτίο με κόστος να χάνεις τον δικό σου εαυτό και την ταυτότητά σου. Αρκετά συχνά ακούω στο γραφείο φράσεις όπως: «Δεν ξέρω πια ποια είμαι…», «Δεν έχω χρόνο για μένα, μόνο για τους άλλους…», «Ο εαυτός μου; ΤΙ είναι αυτό; Μα αν δεν είμαι μία καλή μαμά, τότε τι θα είμαι;»
Από τη γυναίκα στη μητέρα: οι προσδοκίες
Η γυναίκα ξεκινάει το ταξίδι προς την μητρότητα μέσα από την εμπειρία της εγκυμοσύνης και ότι σημαίνει αυτό, ψυχικά και σωματικά, με τις ψυχικές και σωματικές μεταβολές λόγω ορμονών. Στη συνέχεια, περνάει στην μητρότητα σε βιολογικό επίπεδο με την εμπειρία του τοκετού, του θηλασμού, της φροντίδας του βρέφους, φτάνοντας στην μητρότητα μέσα από την κοινωνική κατασκευή και τα στερεότυπα γύρω από το «πώς πρέπει να είναι η μητέρα». Πιο απλά, μιλάμε για τις προσδοκίες επιβάλλονται στη γυναίκα μόλις γίνει μητέρα από την κοινωνία. Προσδοκίες που έρχονται διαγενεακά από τις προηγούμενες γενιές, προσδοκίες που ενδεχομένως σήμερα πιέζουν την μητέρα να είναι πρόσφορη, πάντα διαθέσιμη, ακούραστη, ήρεμη, γεμάτη αγάπη και στοργή για όλους.
Και τι γίνεται όταν η μητέρα δεν νιώθει έτσι; Τι γίνεται όταν παρεκκλίνει από τις κοινωνικές προσδοκίες, τα στερεότυπα για το «πώς πρέπει να είναι η καλή μάνα»; Συνήθως, η μητέρα νιώθει ενοχές οι οποίες δεν οφείλονται στο ότι δεν φροντίζει το μικρό της, ότι το παραμελεί. Πρόκειται για ενοχές που πηγάζουν από πιθανές ενδοβολές και τα κοινωνικά «πρέπει» που της δημιουργούν εσωτερική σύγκρουση. Μία σύγκρουση ανάμεσα στην εξιδανικευμένη εικόνα της «τέλειας μητέρας» και στην ανθρώπινη ανάγκη της «να υπάρχει» ως άνθρωπος, να εξακολουθεί να έχει προσωπική ζωή, να ικανοποιεί τα «θέλω» της και όχι μόνο τα «πρέπει».
Σύμφωνα με τον Erikson που μίλησε για τα ψυχοκοινωνικά στάδια της ανθρώπινης ανάπτυξης, ο άνθρωπος αναζητά και επαναπροσδιορίζει την ταυτότητά του σε όλη τη διάρκεια της ζωής του. Έτσι και η γυναίκα βιώνει την μητρότητα μέσα από μία νέα ταυτότητα, η οποία όμως δεν της στερεί την ατομικότητά της. Πιο απλά, δεν σημαίνει ότι μια μητέρα θα σταματήσει να είναι και γυναίκα, δεν θα «ξεχάσει» τα όνειρά της, τις φιλοδοξίες και τα ενδιαφέροντά της. Δεν είναι τυχαίο ότι αρκετές μητέρες που έχουν «ξεχάσει» ή «χάσει την ατομική τους ταυτότητα μετά τη γέννηση των παιδιών τους βιώνουν μία ψυχική κόπωση ή και κατάθλιψη ακόμα. Δεν είναι τυχαίο ότι αυτές οι μαμάδες προσπαθούν να ζήσουν τη δική τους ζωή μέσα από τη ζωή των παιδιών τους και όταν αυτά μεγαλώσουν και φύγουν από το σπίτι είναι σαν χαμένες.
Διατηρώντας την ταυτότητά μου…
Για να μην παρεξηγηθώ, δεν σημαίνει ότι το ζητούμενο είναι η απόρριψη της μητρικής ταυτότητας. Αντιθέτως, η ενσωμάτωσή της με όλους τους άλλους ρόλους που έχει μία γυναίκα σήμερα: είναι γυναίκα, σύντροφος, σύζυγος, ερωμένη, επαγγελματίας, φίλη, κόρη, αδελφή, μητέρα, και πάνω από όλα άνθρωπος με ανάγκες και επιθυμίες. Για αυτό ακριβώς τον λόγο, χρειάζεται η κάθε μητέρα να μην το ξεχνάει ποτέ αυτό. Να μην παραμελεί τις προσωπικές της επιθυμίες αλλά να προσπαθεί να τις ικανοποιήσει, να «δημιουργεί» χρόνο και για την ίδια, να δει τις φίλες της, να διασκεδάσει, να ασχοληθεί με μία δραστηριότητα που της αρέσει, να συνεχίσει να κάνει όνειρα και πλάνα ζωής όχι μόνο για την οικογένεια αλλά και για την ίδια.
Το να διατηρεί την ατομική της ταυτότητα μία μητέρα είναι μια αναγκαιότητα για την μαμά εκείνη που θέλει να δώσει στα μικρά της τον καλύτερό της εαυτό και να τους περάσει το μήνυμα ότι όλα μπορούμε να τα κάνουμε, φτάνει να μην παραμελούμε τον ίδιο μας τον εαυτό. Άλλωστε, αν δεν μας φροντίσουμε εμείς, ποιος άλλος θα το κάνει στην ενήλικη ζωή μας; Πώς θα καταφέρουμε να ζούμε μία ψυχικά ισορροπημένη ζωή; Η παλιά γνωστή φράση «θυσιάστηκα για εσάς» που τονίζει την αυτοθυσία, δεν έχει χώρο πλέον στις υγιείς σχέσεις. Αρκετοί έχουμε βιώσει την εμπειρία της χειριστικής συμπεριφορά μέσα από την ενοχοποίηση.
Τροφή για σκέψη: Εσύ πώς νιώθεις ως προς τον μητρικό σου ρόλο; Πότε ένιωσες να χάνεις ή να βρίσκεις ξανά τον εαυτό σου ως μητέρα; Προσπάθησε να ορίσεις την ταυτότητά σου στο παρόν.
