Γιατί την έκτη Δημοτικού τη γράφουμε ΣΤ’ και όχι Ζ’;

Πολλά παιδιά και γονείς έχουμε αναρρωτηθεί γιατί η έκτη λέγεται ΣΤ!

Γιατί λοιπόν η κόρη ή ο γιος μας πάνε στην ΣΤ’ Δημοτικού και όχι στη Ζ; Για να απαντήσουμε σε αυτό το ερώτημα, πρέπει να εξετάσουμε το πώς γινόταν η αρίθμηση στην αρχαία Ελλάδα. Όπως ίσως γνωρίζετε, τα ψηφία που χρησιμοποιούμε σήμερα (1, 2, 3 κ.λπ.) δεν είναι ελληνική επινόηση. Προέρχονται από την Ινδία και μεταφέρθηκαν στην Ευρώπη μέσω των Αράβων, γι’ αυτό και ονομάζονται “αραβικοί αριθμοί”.

Πριν την υιοθέτηση αυτού του συστήματος, οι αρχαίοι Έλληνες χρησιμοποιούσαν δύο κύριες μεθόδους αρίθμησης:

Το ακροφωνικό σύστημα (ή αττικό σύστημα)
Πρόκειται για ένα παλαιότερο σύστημα, που χρησιμοποιήθηκε κυρίως στην Κλασική περίοδο. Σε αυτό, οι αριθμοί βασίζονταν στα αρχικά γράμματα των αντίστοιχων λέξεων:

• 1 → “Ι” (από το “Ι” της λέξης ἕν = ένα)

• 5 → “Π” (από το πέντε)

• 10 → “Δ” (από το δέκα)

• 50 → “ΠΔ” (πέντε δεκάδες)

• 100 → “Η” (από το ἑκατόν)

• 1000 → “Χ” (από το χίλιοι)

Το σύστημα αυτό ήταν λειτουργικό αλλά λιγότερο ευέλικτο για πολύπλοκους υπολογισμούς.

Το Ιωνικό ή αλφαβητικό σύστημα
Στην Ελληνιστική περίοδο επικράτησε ένα πιο αποδοτικό σύστημα, γνωστό ως Ιωνική αρίθμηση. Σε αυτό, τα γράμματα του αλφαβήτου χρησίμευαν ως αριθμοί:

• α’ = 1, β’ = 2, γ’ = 3, δ’ = 4, ε’ = 5 ϝ’ (δίγαμμα) = 6, ζ’ = 7, η’ = 8, θ’ = 9 ι’ = 10, κ’ = 20, λ’ = 30, … ρ’ = 100, σ’ = 200, τ’ = 300, …

Παρατηρούμε ότι το 6 δεν αντιστοιχούσε στο γράμμα “ζ”, αλλά στο δίγαμμα (ϝ), ένα γράμμα που υπήρχε στην πρώιμη ελληνική γραφή αλλά αργότερα έπεσε σε αχρηστία. Αυτός είναι ο λόγος που, στην αρίθμηση, μετά το “ε” δεν έχουμε το “ζ”, αλλά το “στ”, καθώς το ϝ’ (δίγαμμα) εξαφανίστηκε από τη γλώσσα αλλά διατηρήθηκε στο αριθμητικό σύστημα.

Η επιρροή στη σύγχρονη αρίθμηση

Όταν η Ελλάδα και η Ευρώπη υιοθέτησαν το δεκαδικό σύστημα και τους αραβικούς αριθμούς, η ιωνική αρίθμηση σταδιακά εγκαταλείφθηκε. Ωστόσο, διατηρήθηκαν κάποια ίχνη της, όπως στη σειρά των τάξεων και την παλαιότερη χρήση των ελληνικών αριθμητικών συμβόλων σε νομίσματα, επιγραφές και χειρόγραφα.

Άρα, η αρίθμηση που χρησιμοποιούσαν οι αρχαίοι Έλληνες δεν ακολουθούσε ακριβώς τη γραμμική σειρά των γραμμάτων του αλφαβήτου, γιατί περιείχε γράμματα που αργότερα εγκαταλείφθηκαν. Έτσι, σήμερα συνεχίζουμε να αναφέρουμε την έκτη τάξη ως “στ” αντί για “ζ”, ως κατάλοιπο αυτής της παλαιότερης παράδοσης.