Μεγάλη συζήτηση γίνεται το τελευταίο διάστημα αναφορικά με το γνωστικό επίπεδο και τις ακαδημαϊκές επιδόσεις των Ελλήνων μαθητών, ειδικά του Γυμνασίου και του Λυκείου, που χρόνο με τον χρόνο δείχνουν να φθίνουν. Πρόκειται για μία κατάσταση που γίνεται εμφανής αφενός μεν από τα αποτελέσματα των Πανελληνίων εξετάσεων και αφετέρου -περισσότερο δε- από τα στοιχεία της έρευνας PISA, σύμφωνα με την οποία οι Έλληνες μαθητές παραμένουν χαμηλότερα από τον μέσο όρο των χωρών του ΟΟΣΑ στην κατανόηση κειμένου, τα Μαθηματικά και τις Φυσικές επιστήμες.
Στον αντίποδα όλου αυτού, και αυτό είναι που προκαλεί τον μεγαλύτερο προβληματισμό, οι βαθμολογίες των μαθητών κατά την διάρκεια της φοίτησής τους στο σχολείο, δεν μαρτυρούν ούτε προγιγνώσκουν μία τέτοια πανωλεθρία, λίγο πριν το κατώφλι των επιλογών για ανώτερες σπουδές. Για την ακρίβεια, οι μαθητές δείχνουν να αριστεύουν στο σχολείο, με εκπληκτικούς βαθμούς στους ελέγχους τους, αλλά να αποτυγχάνουν παταγωδώς όταν έρχονται τα δύσκολα.
Για το παράδοξο αυτό έγραψε σε πρόσφατο άρθρο του στη “Ναυτεμπορική” ο Μαθηματικός, Ερευνητής, Εκπαιδευτικός Συντάκτης και Σύμβουλος Σταδιοδρομίας κ. Στράτος Στρατηγάκης, λέγοντας ότι “Γέμισαν τα σχολεία μας αριστούχους. Οι μαθητές που είχαν ετήσιο μέσο όρο πάνω από 18 αυξήθηκαν κατά 40% μέσα σε 4 χρόνια” και καταλήγοντας ότι “Οι αριστούχοι μαθητές φθάνουν με ούριο άνεμο στη Γ Λυκείου, με μεγάλες φιλοδοξίες για επιτυχία στις Πανελλαδικές Εξετάσεις και εισαγωγή στις σχολές υψηλής ζήτησης. Δυστυχώς τα αποτελέσματα των Πανελλαδικών Εξετάσεων πολλές φορές διαψεύδουν τους αριστούχους, αποδεικνύοντας το ψέμα.”
Αναπόφευκτα αναρωτηθήκαμε γιατί συμβαίνει αυτό, αλλά και τι επιπτώσεις έχει για το μορφωτικό μέλλον των παιδιών μας, οπότε επικοινωνήσαμε με τον κ. Στρατηγάκη και είχαμε μια πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση:
infokids: Σε πρόσφατο άρθρο σας αναφέρετε, ότι ενώ οι μαθητές στην Ελλάδα εμφανίζουν υψηλότατες βαθμολογίες κατά τα σχολικά χρόνια, τόσο στις Πανελλήνιες όσο και στα αποτελέσματα της PISA τα αποτελέσματα είναι απογοητευτικά, κάτι που βρίσκει εντελώς απροετοίμαστους τόσο τους ίδιους όσο και τους γονείς τους. Ποιος είναι ο πραγματικός λόγος που οι εκπαιδευτικοί βάζουν τόσο υψηλούς βαθμούς στους μαθητές; Τα ενδοσχολικά διαγωνίσματα δεν αποκαλύπτουν την αλήθεια; Επιπλέον, εσείς από την εμπειρία σας, βλέπετε μαθητές που μειονεκτούν στις γνώσεις συγκριτικά με συνομηλίκους τους από σχολεία της Ευρώπης;
Σ.Σ.: Ένας λόγος για τις υψηλές βαθμολογίες στο σχολείο είναι η πίεση των γονέων που συχνά είναι αρκετά μεγάλη, με διαμαρτυρίες του τύπου ‘αδικείται το παιδί μου’ κ.λ.π. οπότε αρκετοί είναι οι εκπαιδευτικοί που υποκύπτουν. Αυτή, όμως, είναι η μία παράμετρος του θέματος. Από την άλλη και ο εκπαιδευτικός βαθμολογεί σχετικά υψηλά με την έννοια, ότι αν ο ‘πρώτος’ μαθητής που έχει απέναντί του είναι μέτριος, θα πρέπει να δώσει σε αυτόν τον μεγαλύτερο βαθμό -σύμφωνα, δηλαδή, με το επίπεδο της τάξης, το οποίο βλέπουμε να πέφτει χρόνο με τον χρόνο. Οι μαθητές πριν 10 χρόνια ήταν κατά μέσο όρο πολύ καλύτεροι από τους τωρινούς μαθητές.
“Οι μαθητές πριν 10 χρόνια ήταν κατά μέσο όρο πολύ καλύτεροι από τους τωρινούς μαθητές.”
Αυτό συμβαίνει, γιατί γίνονται αλλεπάλληλες αλλαγές στην εκπαίδευση, χωρίς καμία μελέτη, χωρίς καμία αξιολόγηση των αποτελεσμάτων της κάθε μιας, γίνονται αλλαγές απλά για να γίνουν, οι οποίες κάνουν τα πράγματα κάθε χρόνο και χειρότερα -ας πάρουμε για παράδειγμα την κόντρα μεταξύ ΝΔ και Σύριζα για τα Λατινικά και την Κοινωνιολογία- και την πληρώνουν οι μαθητές.
“Το ελληνικό σχολείο είναι πάρα πολύ προβληματικό γιατί διδάσκουμε λάθος πράγματα με λάθος τρόπο.”
Το ελληνικό σχολείο είναι πάρα πολύ προβληματικό γιατί διδάσκουμε λάθος πράγματα με λάθος τρόπο, δηλαδή στο σχολείο του 21ου αιώνα θα διδάσκονται τα παιδιά 2 χρόνια Λατινικά στις ανθρωπιστικές σπουδές, αλλά ακόμα η Πληροφορική και η Οικονομία δεν είναι μαθήματα Γενικής Παιδείας.
infokids: Πώς εξηγείτε, ωστόσο, το γεγονός, ότι ενώ το δημόσιο ελληνικό σχολείο αντιμετωπίζει τόσο σοβαρά προβλήματα (Ο κ. Μπαμπινιώτης πρόσφατα το χαρακτήρισε “άχρηστο”), ορισμένα ελληνικά Πανεπιστήμια φιγουράρουν ανάμεσα στα καλύτερα του κόσμου, ενώ και οι απόφοιτοι αυτών είναι τρομερά περιζήτητοι;
Σ.Σ.: Είναι πράγματι περιζήτητοι, π.χ. οι πτυχιούχοι της Ιατρικής. Τι μας δείχνει αυτό; Πρώτον ότι η εκπαίδευση της Ιατρικής είναι πάρα πολύ καλή, ειδικά στην Ελλάδα και, δεύτερον, ότι οι απόφοιτοι ξεχωρίζουν μεν, όμως αποτελούν μια μικρή μειοψηφία.
Σε κάθε γενιά έχουμε 90.000 μαθητές. Δεν μπορούμε να μένουμε στους πρώτους 800 που μπαίνουν στις ιατρικές σχολές και πάνε πολύ καλά ή δεν μπορούμε να μιλάμε γενικότερα για το σύστημα της εκπαίδευσης κοιτώντας τους λίγους αριστούχους που διακρίνονται.
Και πάλι, όμως, όπως έχει δείξει το PISA, μια έρευνα που γίνεται στα παιδιά της Α’ Λυκείου, και το ποσοστό αριστούχων που έχουμε είναι μικρότερο από το αντίστοιχο ποσοστό άλλων χωρών. Οι αριστούχοι μας, λοιπόν, θα διέπρεπαν έτσι κι αλλιώς, απλά είναι και λίγοι.
“Στο μόνο που πλεονεκτούν οι Έλληνες μαθητές συγκριτικά με αυτούς των άλλων χωρών είναι στη γνώση ξένων γλωσσών”
Στο μέσο όρο τους, λοιπόν, οι μαθητές μας υστερούν από αυτούς του εξωτερικού, ωστόσο υπάρχουν και κάποια πράγματα στα οποία πλεονεκτούν, όπως π.χ. στη γνώση ξένων γλωσσών -κάτι που δεν ισχύει στην Ιταλία, την Ισπανία, τη Γαλλία.
infokids: Η κατάσταση, λοιπόν, δεν είναι καθόλου αισιόδοξη. Τι θα πρέπει να γίνει; Τι θα πρέπει να κάνει ένας γονιός για να βοηθήσει το παιδί του αναφορικά με τις γνώσεις του; Θα ήταν π.χ. σκόπιμο να επιδιώξει να φοιτήσει το παιδί του σε ένα Πρότυπο ή Πειραματικά σχολεία προκειμένου να έχει ελπίδες για καλύτερο επίπεδο σπουδών; Είχε νόημα φέτος η αύξησή τους; Ή μήπως τελικά η ιδιωτική εκπαίδευση αποτελεί μονόδρομο;
Σ.Σ.: Σίγουρα δεν είναι αισιόδοξα τα πράγματα και είναι πολύ δύσκολο να απαντήσουμε στο τι να κάνει ο γονιός γιατί σε μεγάλο βαθμό δεν είναι στο χέρι του. Τα Πρότυπα σχολεία ουσιαστικά τώρα ξεκινούν σοβαρά να λειτουργούν και πρέπει να δούμε σε ποιο πλαίσιο θα λειτουργήσουν. Ο σκοπός τους είναι να μαζέψουν τους καλούς μαθητές, γι’αυτό υπάρχουν εξετάσεις, και να τους εκπαιδεύσουν σε ένα υψηλότερο επίπεδο. Αυτό είναι καλό, αρκεί να λειτουργήσει. Αν και εφόσον πετύχουν τον στόχο τους θα έχει νόημα η αύξησή τους.
“Εδώ και πάνω από 20 χρόνια κανένας υπ. Παιδείας δεν έχει ενδιαφερθεί ουσιαστικά για την εκπαίδευση”
Δεν υπάρχει ελπίδα, γιατί εδώ και πάνω από 20 χρόνια ο κάθε υπ. Παιδείας δεν ενδιαφέρεται ουσιαστικά για την εκπαίδευση -κάνει ότι ενδιαφέρεται. Και έτσι ό,τι κάνει ο ένας το αναιρεί ο άλλος. Δεν είναι τυχαίο πως ό,τι έκανε ο κ. Γαβρόγλου το διέγραψε τώρα η Νέα Δημοκρατία και ό,τι κάνει η Νέα Δημοκρατία θα το διαγράψει ο επόμενος που δεν θα είναι ΝΔ.
Όσο για τα ιδιωτικά σχολεία… δεν έχω παιδί ιδιωτικού σχολείου που να μην κάνει ιδιαίτερα.
infokids: Ένα μεγάλο και διαχρονικό πρόβλημα των εφήβων στην Ελλάδα είναι η απουσία σοβαρού επαγγελματικού προσανατολισμού στο σχολείο. Πόσο σημαντικό ρόλο πιστεύετε ότι παίζει στην επιλογή σπουδών και καριέρας; Εσείς τι συμβουλεύετε τους νέους σήμερα, αναφορικά με τις σπουδές τους; Ποια είναι τα εφόδια που κρίνετε απαραίτητα να έχει ένας νέος που θα σπουδάσει και θα βγει στην αγορά εργασίας κατά την επόμενη 10ετία;
Σ.Σ.: Υπήρχε ένα μάθημα Επαγγελματικού Προσανατολισμού που γινόταν 1 ώρα ανά εβδομάδα στη Γ’ Γυμνασίου και άλλη 1 ώρα στην Α’ Λυκείου. Δεν γινόταν με σωστό τρόπο, γιατί συνήθως οι καθηγητές δεν ήταν εκπαιδευμένοι. Την ώρα της Α’ Λυκείου την κατάργησε η κ. Διαμαντοπούλου και της Γ’ Γυμνασίου την κατάργησε φέτος η κ. Κεραμέως.
Ωστόσο, σαφώς και παίζει σημαντικό ρόλο η διαδικασία του επαγγελματικού προσανατολισμού.
Η συμβουλή που εγώ θα έδινα σε έναν 15χρονο είναι να προσπαθεί να διαβάζει σοβαρά, πέρα από το μάθημα της ημέρας. Να μπορεί να εισχωρεί σε βάθος και να καταλαβαίνει έννοιες και αν εκπαιδευτεί σε αυτό, τότε θα πάει μια χαρά.
“Δεν υπάρχει καμία επιτυχία στο σχολείο αν το παιδί δεν διαβάσει μόνο του. Αρκεί οι γονείς να του δώσουν τον χρόνο για να το κάνει.”
Θέλω, ωστόσο, να δώσω και στους γονείς μια συμβουλή: Οι γονείς θεωρούν, ότι όταν ένα παιδί δεν πηγαίνει πολύ καλά πρέπει να κάνει παραπάνω μάθημα. Αυτό δεν είναι πάντα σωστό: Είναι σωστό όταν ΔΕΝ έχει καταλάβει κάτι. Αν το παιδί, όμως, έχει καταλάβει, τότε δεν χρειάζεται παραπάνω μάθημα, παρά πρέπει να κάτσει να διαβάσει μόνο του. Δεν υπάρχει καμία επιτυχία στο σχολείο αν το παιδί δεν διαβάσει μόνο του. Ο καλύτερος καθηγητής στον κόσμο δεν μπορεί να του ανοίξει το κεφάλι και να του τα βάλει στο μυαλό. Το παιδί πρέπει να αφιερώσει χρόνο -αρκεί να τον έχει. Συνήθως, όμως, τα παιδιά δεν βρίσκουν χρόνο, γιατί οι γονείς τρελαίνονται προσπαθώντας να δώσουν το καλύτερο στα παιδιά τους και αρχίζουν να τα φορτώνουν με δραστηριότητες, με γλώσσες κ.λπ. και έτσι τα παιδάκια γίνονται μηχανάκια που πάνε από το ένα στο άλλο. Χρόνο δεν βρίσκουν να διαβάσουν και το αποτέλεσμα φαίνεται μακροπρόθεσμα.
Το εξωσχολικό πρόγραμμα δεν πρέπει να είναι βαρύ σε καμία ηλικία: Γιατί το παιδί ως παιδί πρέπει να παίξει -αν δεν παίξει, καήκαμε!- και πρέπει να βρει και χρόνο για να διαβάσει. Πολλοί γονείς κάνουν το λάθος να εμπλέκουν τα παιδιά από νωρίς με αθλητισμό-πρωταθλητισμό κ.λπ. και τελικά τα “καίνε” -και αν το “κάψουν” το παιδί από νωρίς θα το πληρώσουν στην εφηβεία.
infokids: Ποια είναι η γνώμη σας για τις καταλήψεις; Είναι σωστός τρόπος να θέτουν οι μαθητές τα αιτήματά τους; Επηρεάζουν, πιστεύετε, τις ακαδημαϊκές επιδόσεις των μαθητών;
Σ.Σ.: Αν αναφέρεστε στις ώρες μαθημάτων που χάνουν τα παιδιά, επισημαίνω, ότι χθες διορίστηκαν περίπου 7.500 εκπαιδευτικοί -δηλαδή, επί σχεδόν ένα μήνα οι μαθητές έκαναν μάθημα χωρίς 7.500 εκπαιδευτικούς. Υπολογίστε πόσες χιλιάδες ώρες χάθηκαν, επειδή δεν βρίσκονταν στις θέσεις τους αυτοί οι εκπαιδευτικοί. Και πόσες χάνονται ακόμα, καθώς συνεχίζουν να μην έχουν συμπληρωθεί όλες οι θέσεις.
Το υπ. Παιδείας καθυστερεί ΚΑΘΕ ΧΡΟΝΟ να διορίσει εκπαιδευτικούς και έτσι χάνονται χιλιάδες ώρες μαθημάτων -οι ώρες που χάθηκαν με τις καταλήψεις μας πειράζουν; Από την άλλη, βέβαια, είναι σαφές ότι οι καταλήψεις δεν είναι σωστό πράγμα -κάποια στιγμή είχαν γίνει μόδα, η οποία σταμάτησε. Οπότε φαίνεται πως κάποιος βάζει και ένα φυτιλάκι σε αυτές.
Υπάρχουν λόγοι που τα παιδιά εξεγείρονται. Υπάρχει τρομερή καθυστέρηση από το υπ. Παιδείας (πέρσι οι τελευταίοι διορισμοί έγιναν Φεβρουάριο) και δυστυχώς εδώ και δεκαετίες το υπουργείο αυτό δεν μπορεί να διαχειριστεί το προσωπικό του -και αυτή η ανικανότητα πρέπει κάποια στιγμή να μπει επί τάπητος.
