Ο Νίκος Παπανδρέου, μέλος της Επιτροπής SANT του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και προσωπικά δοκιμασμένος στον αγώνα κατά του καρκίνου, μιλά με σαφήνεια και πάθος για τις μεγάλες προκλήσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης στον τομέα της υγείας.
Σε μια εποχή όπου τα θεμελιώδη δικαιώματα δοκιμάζονται και η κοινωνική συνοχή απειλείται από ανισότητες και αποκλεισμούς, η υγεία δεν μπορεί να είναι απλώς ένα αγαθό πολυτελείας για τους λίγους. Με την Ευρώπη να καλείται να απαντήσει σε ερωτήματα που αφορούν την ισότητα, την καινοτομία και την αξιοπρέπεια των πολιτών της, η φωνή ανθρώπων που γνωρίζουν τόσο τη μάχη της πολιτικής όσο και τη μάχη της επιβίωσης, αποκτά ξεχωριστή βαρύτητα. Ο κ. Νίκος Παπανδρέου, μέλος της Επιτροπής SANT του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και προσωπικά δοκιμασμένος στον αγώνα κατά του καρκίνου, μιλά με σαφήνεια και πάθος για τις μεγάλες προκλήσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης στον τομέα της υγείας – από την ισότιμη πρόσβαση στα φάρμακα μέχρι την ψυχική υγεία των νέων και την αξιοποίηση της τεχνητής νοημοσύνης. Ξεκινάμε από το θεμελιώδες ερώτημα:
Κύριε Παπανδρέου, η υγεία είναι δικαίωμα ή προνόμιο σήμερα στην Ευρώπη;
Η υγεία ήταν, είναι και θα είναι αδιαπραγμάτευτο δικαίωμα κάθε Ευρωπαίου πολίτη και κάθε ανθρώπου που βρίσκεται σε ευρωπαϊκό έδαφος. Η εποχή μας δυστυχώς ξεχειλίζει από ανάλγητες πρακτικές και η Ευρωπαϊκή Ένωση αποτελεί ακόμη και σήμερα το τελευταίο «κάστρο» αξιών και αναγνώρισης δικαιωμάτων. Είδατε πρόσφατα τις περικοπές στον τομέα της Πρόνοιας που πέρασε η νέα αμερικανική κυβέρνηση. Πράγματι ορισμένοι επιχειρούν να μετατρέψουν την υγεία από δικαίωμα σε προνόμιο. Ωστόσο αυτό στην Ευρώπη δεν πρέπει να επιτρέψουμε να συμβεί!
Ως μέλος της Επιτροπής SANT, ποια θεωρείτε ότι είναι η πιο επείγουσα ανάγκη στον τομέα της υγείας στην Ευρώπη σήμερα;
Δεν είναι μόνο μία η επείγουσα ανάγκη στον τομέα της υγείας, ωστόσο θα εστιάσω σε δύο – τρεις τομείς. Πρώτος από όλους είναι η ισότιμη πρόσβαση για τους Ευρωπαίους σε όλα τα φάρμακα, τις διαγνωστικές εξετάσεις και τις θεραπείες τελευταίας τεχνολογίας. Η υγεία και η ζωή έχουν την ίδια αξία και στη Λιθουανία και στη Γερμανία και στη Γαλλία και στην Ελλάδα. Ταυτόχρονα θα πρέπει να σκύψουμε πάνω στα προβλήματα των ασθενών με καρκίνο και να βελτιώσουμε επίπεδο διαβίωσης τόσο των ίδιων όσο και των οικογενειών τους, που σηκώνουν τον δικό τους σταυρό. Ένα άλλο μεγάλο ζήτημα είναι τα φάρμακα για τις σπάνιες νόσους. Εκεί δυστυχώς δεν υπάρχει το κίνητρο στις φαρμακευτικές εταιρίες για να προχωρήσουν την έρευνα και δημιουργούνται ασθενείς δύο ταχυτήτων. Η Ευρωπαϊκή Ένωση οφείλει να χρηματοδοτήσει την έρευνα για τέτοια φάρμακα και να αντιμετωπίσει ισότιμα αυτούς τους ασθενείς.
Τι σας κινητοποιεί προσωπικά να ασχολείστε με την πολιτική της υγείας; Έχετε βιώσει κάτι που σας άγγιξε βαθύτερα σε αυτόν τον τομέα;
Είναι γνωστό πως είχα μια περιπέτεια και νόσησα από καρκίνο, τον οποίο ευτυχώς ξεπέρασα. Ήταν η μοναδική φορά στη ζωή μου που υπήρξα εγωιστής. Έτσι λοιπόν τώρα ασχολούμενος με την πολιτική της υγείας «ισοφαρίζω» και εκείνη την περίοδο που δεν ασχολήθηκα με τα προβλήματα άλλων. Γνωρίζοντας πλέον βιωματικά την αγωνία αυτών των ασθενών, προσπαθώ να τους δώσω την πρόσβαση σε περισσότερες εξετάσεις, σε περισσότερα φάρμακα σε καλύτερη ποιότητα ζωής. Είναι σημαντικό επίσης να προχωρήσουν οι gene therapies, που επεμβαίνουν απευθείας στα κύτταρα που έχουν πληγεί.
Ο καρκίνος αποτελεί μία από τις βασικές προτεραιότητες της SANT. Ποια είναι τα πιο σημαντικά βήματα που έχει κάνει η Ε.Ε. στο πλαίσιο της κοινής στρατηγικής για την καταπολέμησή του;
Πρόσφατα φιλοξένησα στο ευρωκοινοβούλιο μια ημερίδα της Ένωσης Ευρωπαίων Ασθενών με Καρκίνο (Cancer Patients Europe) σχετικά με την υγρή βιοψία, μια ιδιαίτερα πρωτοποριακή μέθοδο που δεν ταλαιπωρεί τους ασθενείς. Όλα τα μέλη της SANT είμαστε ιδιαίτερα ευαισθητοποιημένα σε θέματα καρκίνου και ήδη βρίσκονται στο τραπέζι πολλές προτάσεις ιδιαίτερα για το θέμα του καρκίνου. Ωστόσο πρέπει να σημειώσω ότι μόλις τον Δεκέμβριο η SANT αναβαθμίστηκε από υποεπιτροπή σε επιτροπή και ως εκ τούτου έχουμε πολλά χιλιόμετρα να διανύσουμε για να έχουν τα αποτελέσματα που επιθυμούμε.
Είναι εφικτό ή ανεδαφικό να πιστεύουμε ότι θα μπορούσε η Ευρωπαϊκή Ένωση να εξασφαλίσει ίση πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας για όλους τους πολίτες, ανεξαρτήτως χώρας ή κοινωνικοοικονομικής κατάστασης;
Αυτός είναι ο στόχος μας και για αυτό παλεύουμε. Είναι εφικτός ο στόχος της ίσης πρόσβασης σε υπηρεσίες υγείας και θα ήταν εντελώς λάθος να πιστεύουμε το αντίθετο όχι μόνο ως μέλη της επιτροπής αλλά και ως απλοί Ευρωπαίοι πολίτες. Στη μεγάλη οικογένεια της ΕΕ, έχουμε όλοι τις ίδιες υποχρεώσεις και τα ίδια δικαιώματα. Εμείς λοιπόν οι ευρωβουλευτές που έχουμε εκλεγεί από τους Ευρωπαίους συμπατριώτες μας έχουμε ιερή υποχρέωση να λάβουμε τις σωστές αποφάσεις, να πιέσουμε και να επιτύχουμε την ίση πρόσβαση. Ασφαλώς και είναι ένας δύσκολος αγώνας και κυρίως οι οικονομικές συνθήκες των κρατών – μελών αποτελούν το μεγαλύτερο πρόβλημα. Ωστόσο με επιμονή, υπομονή και τα κατάλληλα χρηματοδοτικά εργαλεία στο πλαίσιο των δυνατοτήτων της ΕΕ η ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών υγείας μεταξύ των κρατών – μελών μπορούν να συγκλίνουν.
Έχει νόημα μια “Ευρωπαϊκή Υγειονομική Ένωση”; Πόσο ρεαλιστικό είναι να έχουμε κοινά ευρωπαϊκά πρότυπα περίθαλψης;
Είναι και αυτό ένα μεγάλο στοίχημα τόσο για τη SANT όσο και για ολόκληρη την Ευρώπη. Ωστόσο ένα κοινό πρότυπο περίθαλψης είναι δύσκολο εξαιτίας και των συνηθειών που έχουν αναπτύξει οι κοινωνίες των κρατών – μελών. Όπως θα γνωρίζετε και εσείς ένας Σουηδός και ένας Έλληνας έχουν τελείως διαφορετική αντίληψη περί της περίθαλψης. Αυτό είναι δύσκολο να αλλάξει και να αποκτήσει ομοιομορφία με μια κίνηση. Χρειάζεται προσπάθεια, ενημέρωση και σταδιακή αλλαγή νοοτροπίας.
Η ψυχική υγεία έρχεται ολοένα και πιο δυναμικά στο προσκήνιο. Τι ρόλο παίζει η Ευρώπη στη δημιουργία πολιτικών που θα την ενισχύσουν;
Το θέμα αυτό και κυρίως εκείνο της ψυχικής υγείας των νέων έχει απασχολήσει σε σημαντικό βαθμό το ευρωκοινοβούλιο και έχει γίνει και ανάλογη συζήτηση στην Ολομέλεια. Η Ευρώπη δηλώνει παρούσα και ήδη αναζητά τρόπους έγκαιρης διάγνωσης ψυχολογικών προβλημάτων και ψυχικών νοσημάτων ώστε αυτά να μην επιδεινώνονται και οι νοσούντες να έχουν την κατάλληλη βοήθεια από ειδικούς. Στόχος μας θα πρέπει να είναι η ενημέρωση των νέων για τα συμπτώματα των ψυχολογικών προβλημάτων. Ακούγοντας για τα σημάδια αυτά κάποιοι θα αναγνωρίσουν τον εαυτό τους. Θα αντιληφθούν για παράδειγμα πως το να κλαίνε συνεχώς ή να πίνουν πολύ έχει μια βαθύτερη αιτία.
Η καινοτομία στην ιατρική τεχνολογία και η τεχνητή νοημοσύνη μπορούν να βελτιώσουν τη φροντίδα υγείας. Ποιος πρέπει να είναι ο ρόλος της Ε.Ε. στη ρύθμιση και την αξιοποίηση αυτών των τεχνολογιών;
Η Ευρωπαϊκή Ένωση ήδη διαθέτει ένα ικανοποιητικό νομικό πλαίσιο για τη λειτουργία του AI, το οποίο ωστόσο πρέπει να εμπλουτίζουμε συνεχώς και σχεδόν με την ταχύτητα που εξελίσσεται η τεχνολογία. Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να δαιμονοποιήσουμε το ΑΙ αλλά να το αντιμετωπίσουμε ως ένα χρήσιμο εργαλείο της ιατρικής, που μπορεί να μας δώσει ταχύτερα λύσεις ακόμα και να μας δώσει προσωποποιημένες θεραπείες για ασθενείς.
Η Ελλάδα έχει τις δικές της παθογένειες στο σύστημα υγείας. Πιστεύετε ότι μπορεί να επωφεληθεί ουσιαστικά από τις ευρωπαϊκές πολιτικές υγείας; Και πώς;
Η Ελλάδα έχει το ΕΣΥ, που εάν και η ιστορία του αριθμεί περισσότερα από 40 χρόνια, είναι ένα οργανωμένο σύστημα υγείας που εάν οι κυβερνήσεις των τελευταίων ετών αποφασίσουν να το λειτουργήσουν όπως πρέπει οι Έλληνες πολίτες θα έχουν πρόσβαση σε υψηλού επιπέδου υπηρεσίες υγείας και άμεση πρόσβαση στην πρωτοβάθμια περίθαλψη. Αντ ’αυτού, χρόνια τώρα παρακολουθούμε την απαξίωση του ΕΣΥ, την αποψίλωση των κλινικών, που οδηγούνται ακόμα και σε λουκέτο, όπως για παράδειγμα κλινικές ψυχικής υγείας για παιδιά και εφήβους. Μηχανήματα που σκουριάζουν γιατί δεν προσλαμβάνονται χειριστές και ένα κράτος που αρκείται στη δικαιολογία των άγονων προκηρύξεων. Μα πώς θα επιλέξει μια θέση σε νοσοκομείο ένας γιατρός όταν εξ αρχής γνωρίζει πως θα κάνει εφημερίες σχεδόν όλον τον μήνα έναντι πινακίου φακής τη στιγμή που έχει την δυνατότητα να φύγει στο εξωτερικό με πολλαπλάσιο μισθό και καλύτερες προοπτικές ανέλιξης; Αυτό που χρειάζεται περισσότερο από την ανακαίνιση κτιριακών εγκαταστάσεων που προσφέρονται για εικόνα και επικοινωνιακή προβολή να φέρουμε επιτέλους γιατρούς και νοσηλευτές στα νοσοκομεία. Έτσι θα στηρίξουμε την περιφέρεια, έτσι θα κρατήσουμε ζωντανό το ΕΣΥ και έτσι δεν θα αναγκάσουμε τους δοκιμαζόμενους πολίτες να πληρώνουν από την τσέπη τους για μια εξέταση.
Αν μπορούσατε να αλλάξετε ένα μόνο πράγμα στην ευρωπαϊκή πολιτική υγείας αύριο το πρωί, τι θα ήταν αυτό και γιατί;
Θα ήταν η ισότιμη πρόσβαση σε φάρμακα και θεραπείες τελευταίας τεχνολογίας σε συνδυασμό με την καταπολέμηση της γραφειοκρατίας στα φάρμακα. Δηλαδή εάν ένα φάρμακο παίρνει άδεια από τον αντίστοιχο Εθνικό Οργανισμό Φαρμάκων της Γαλλίας ή άλλου κράτους – μέλους να μπορεί να κυκλοφορήσει άμεσα και στις υπόλοιπες 26 χώρες χωρίς περαιτέρω εγκρίσεις.
