Μία πολύ σημαντική και αφυπνιστική συνέντευξη με τον Επικεφαλής του Γραφείου του ΠΟΥ για την Ποιότητα της Φροντίδας και την Ασφάλεια των Ασθενών στην Αθήνα, Δρ João Breda.
Ποια είναι η σημερινή εικόνα της ψυχικής υγείας παιδιών και νέων στην Ελλάδα;
Η επιβάρυνση της ψυχικής υγείας των παιδιών και των νέων αποτελεί σήμερα ένα από τα πλέον κρίσιμα ζητήματα δημόσιας υγείας στην Ελλάδα. Τα διαθέσιμα στοιχεία σκιαγραφούν μια ανησυχητική εικόνα: σύμφωνα με μια νέα ανερχόμενη έρευνα του ΠΟΥ/Ευρώπης, στην Ελλάδα, 1 στους 4 εφήβους, ηλικίας 15-29 ετών, ζει με κάποια ψυχική διαταραχή, ενώ ο αυτοτραυματισμός είναι η 6η αιτία θανάτου στα παιδιά και τους εφήβους ηλικίας 10-14 και 15-19 ετών.
Τα ευρήματα αυτά καταδεικνύουν την επείγουσα ανάγκη για την ενίσχυση των συστημάτων ψυχικής υγείας, με έμφαση στην έγκαιρη διάγνωση, την πρόληψη και την πρώιμη παρέμβαση. Η ανάπτυξη υπηρεσιών που να είναι προσβάσιμες, ποιοτικές και κατάλληλα προσαρμοσμένες στις ανάγκες των νέων είναι απαραίτητη για τη βελτίωση της ψυχικής ευημερίας των παιδιών και των νέων.
Ποια είναι τα διαθέσιμα δεδομένα για την ψυχική υγεία των παιδιών και των νέων στην Ευρωπαϊκή Περιφέρεια του ΠΟΥ;
Με βάση την πρόσφατη έρευνα του ΠΟΥ/Ευρώπης, η οποία βρίσκεται σε διαδικασία διαβούλευσης, στην Ευρωπαϊκή Περιφέρεια του ΠΟΥ 1 στα 7 παιδιά και εφήβους, ηλικίας 0-19 ετών, ζει με κάποια ψυχική διαταραχή, ενώ η αυτοκτονία είναι η κύρια αιτία θανάτου στους νέους ηλικίας 15-29 ετών.
Ποιοι είναι οι βασικοί παράγοντες που επηρεάζουν αρνητικά την ψυχική υγεία των παιδιών και των νέων στη χώρα μας;
Η ψυχική υγειά των παιδιών και των εφήβων επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες που σχετίζονται άμεσα και με το περιβάλλον τους — την οικογένεια, το σχολείο και το ευρύτερο κοινωνικό πλαίσιο. Οι σύγχρονοι νέοι εκτίθενται σε πολλαπλά στρεσογόνα ερεθίσματα, όπως η αβεβαιότητα που προκαλούν η κλιματική κρίση και οι γεωπολιτικές εντάσεις, καθώς και η συνεχής αλληλεπίδραση με μη ρυθμιζόμενα και συχνά δυσλειτουργικά ψηφιακά περιβάλλοντα.
Παράλληλα, παρατηρούμε ότι τα παιδιά και οι έφηβοι δεν έχουν επαρκή πρόσβαση στις υπηρεσίες ψυχικής υγείας που χρειάζονται. Οι υφιστάμενες υπηρεσίες δεν είναι πάντα σχεδιασμένες με γνώμονα τις ανάγκες και τις επιθυμίες των νέων. Συχνά, παρέχονται σε περιβάλλοντα που δεν είναι φιλικά προς αυτούς, με ελλείψεις στο προσωπικό και μακρές λίστες αναμονής. Αντιμετωπίζουμε, επομένως, μια διπλή πρόκληση: αφενός, οι νέοι εκτίθενται σε εντεινόμενες και συχνά πρωτόγνωρες ψυχοκοινωνικές πιέσεις· αφετέρου, το σύστημα ψυχικής υγείας παρουσιάζει αδυναμία να προσφέρει υπηρεσίες που να είναι ποιοτικές, εύκολα προσβάσιμες και ουσιαστικά προσαρμοσμένες στις ιδιαίτερες ανάγκες αυτής της ηλικιακής ομάδας.
Ποιες είναι οι επιπτώσεις της επιβάρυνσης της ψυχικής υγείας των παιδιών και των νέων στην καθημερινότητα και την ανάπτυξή τους;
Η ψυχική υγειά επηρεάζει κάθε πτυχή της ζωής των παιδιών και των νέων και έχει σημαντικές επιπτώσεις στην καθημερινότητά τους, επηρεάζοντας την εκπαιδευτική τους επίδοση, τις κοινωνικές σχέσεις, τη σωματική υγεία και τη συνολική ποιότητα ζωής. Τα παιδιά και οι έφηβοι που βιώνουν ψυχικές δυσκολίες συχνά εμφανίζουν μειωμένη σχολική συμμετοχή, αυξημένα επίπεδα άγχους, κοινωνική απόσυρση και δυσκολία στη διαχείριση καθημερινών απαιτήσεων. Σε αναπτυξιακό επίπεδο, οι δυσκολίες αυτές μπορεί να παρεμποδίσουν τη διαμόρφωση δεξιοτήτων ζωής και ψυχικής ανθεκτικότητας, αυξάνοντας τον κίνδυνο για χρόνια προβλήματα στην ενήλικη ζωή. Για όλους τους παραπάνω λόγους, όπως άλλωστε δείχνουν και οι διαθέσιμες επιστημονικές έρευνες, η πρώιμη παρέμβαση και η προαγωγή της ψυχικής υγείας παιδιών και εφήβων διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στην ενίσχυση της ευημερίας τους και θέτουν τα θεμέλια για μια πιο υγιή ενήλικη ζωή.
Πώς συμβάλλει το έργο του Γραφείου του ΠΟΥ για την Ποιότητα της Φροντίδας και την Ασφάλεια των Ασθενών στην Αθήνα στη βελτίωση της ποιότητας και της προσβασιμότητας των υπηρεσιών ψυχικής υγείας για παιδιά και νέους;
Στο πλαίσιο της αποστολής μας για την βελτίωση της φροντίδας ψυχικής υγείας, το Γραφείο του ΠΟΥ για την Ποιότητα της Φροντίδας και την Ασφάλεια των Ασθενών με έδρα την Αθήνα προωθεί ενεργά την καθολική πρόσβαση παιδιών και εφήβων σε υπηρεσίες υψηλής ποιότητας. Πρόσφατα, αναπτύξαμε σε συνεργασία με ειδικούς, επαγγελματίες ψυχικής υγείας και — κυρίως — με τη συμβολή των ίδιων των νέων, τα πρώτα Πρότυπα Ποιότητας για την Ψυχική Υγεία Παιδιών και Νέων.
Τα πρότυπα αυτά δίνουν ιδιαίτερη έμφαση στη συμμετοχή των νέων στον σχεδιασμό και την αξιολόγηση των υπηρεσιών που τους αφορούν, διασφαλίζοντας ότι είναι προσιτές, με μηδενική ανοχή στο στίγμα και προσανατολισμένες στις ατομικές τους ανάγκες και προτιμήσεις. Παράλληλα, ενθαρρύνεται η παροχή επιστημονικά τεκμηριωμένων παρεμβάσεων από κατάλληλα εκπαιδευμένους επαγγελματίες, τόσο σε προληπτικό όσο και σε θεραπευτικό επίπεδο.
Τα Πρότυπα λειτουργούν ως εργαλείο αυτοαξιολόγησης για επαγγελματίες και φορείς υγείας, συμβάλλοντας στον εντοπισμό τομέων προς βελτίωση. Ταυτόχρονα, προσφέρουν στο κοινό την ευκαιρία να κατανοήσει σε βάθος τι σημαίνει φροντίδα υψηλής ποιότητας και τι μπορεί να αναμένει από τις υπηρεσίες ψυχικής υγείας. Είναι διαθέσιμα στην επίσημη ιστοσελίδα του ΠΟΥ/Ευρώπης: https://bit.ly/CAMHQualityStandards.
Οι παρεμβάσεις αυτές καλύπτουν ευρύ φάσμα αναγκών — από καθολικές δράσεις προαγωγής ψυχικής ανθεκτικότητας στο σχολείο και στην κοινότητα, έως στοχευμένες υπηρεσίες για παιδιά και νέους που βρίσκονται σε ψυχική επιβάρυνση ή χρήζουν εξειδικευμένης στήριξης. Βασική μας αρχή παραμένει ότι κάθε παιδί και κάθε έφηβος πρέπει να έχει ισότιμη πρόσβαση σε φροντίδα, ανεξαρτήτως γεωγραφικής περιοχής ή κοινωνικών συνθηκών.
