Η Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ) έχει μπει για τα καλά στη ζωή μας. Και τώρα, με νέα τροπολογία που κατέθεσε στη Βουλή η υπουργός Παιδείας, μπαίνει και στα σχολεία. Ωστόσο, μαζί με τις νέες δυνατότητες που ανοίγει, έρχονται οι προκλήσεις για την ασφάλεια, τη διαφάνεια και το παιδαγωγικό όφελος.
Με τροπολογία που κατατέθηκε στη Βουλή, στο πλαίσιο του νομοσχεδίου για τις Ακαδημίες Επαγγελματικής Κατάρτισης, η υπουργός Παιδείας Σοφία Ζαχαράκη θεσπίζει ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο για την ένταξη ψηφιακών καινοτομιών και εφαρμογών ΤΝ στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση. Στόχος, όπως αναφέρεται στην κατατεθείσα τροπολογία είναι η υποβοήθηση του έργου των εκπαιδευτικών και ενίσχυση εκπαιδευτικής διαδικασίας στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση. «Δύνανται να αξιοποιούνται ψηφιακές τεχνολογίες και εφαρμογές, καινοτόμα εκπαιδευτικά υλικά, καθώς και συστήματα και να οργανώνεται επιμόρφωση εκπαιδευτικών χρήση των τεχνολογικών εφαρμογών και συστημάτων αυτών».
Βασικό σημείο της τροπολογίας αποτελεί η προστασία των προσωπικών δεδομένων: «Τα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα που καταχωρίζονται στις εφαρμογές παρ. ΙΑ, συλλέγονται, τηρούνται και τυγχάνουν περαιτέρω επεξεργασίας αποκλειστικά για σκοπό παρ. Ιλ. Τα ανωτέρω δεδομένα τηρούνται για περίοδο τριών (3) και συνέχεια διαγράφονται. Η επεξεργασία των μεταδεδομένων επιτρέπεται αποκλειστικά για σκοπούς ερευνητικούς ή στατιστικούς».
Διαβάστε επίσης: Εθισμός των παιδιών στην τεχνητή νοημοσύνη: 7 σημάδια που πρέπει να ξέρει κάθε γονιός
Νέοι κανόνες για τη χρήση της ΤΝ στο σχολείο
Σύμφωνα με το περιεχόμενο της τροπολογίας, η χρήση ψηφιακών εργαλείων και εφαρμογών ΤΝ θα αφορά αποκλειστικά τη διευκόλυνση και υποβοήθηση του έργου των εκπαιδευτικών, όχι την αντικατάστασή τους. Παράλληλα, θεσπίζεται υποχρεωτική επιμόρφωση για όλους τους εκπαιδευτικούς, ώστε να γνωρίζουν όχι μόνο τον τρόπο λειτουργίας των νέων εργαλείων αλλά και τη δεοντολογία που τα συνοδεύει: πώς αξιολογείται η πληροφορία, ποια δεδομένα επιτρέπεται να αποθηκεύονται, και πώς διασφαλίζεται η ανθρώπινη εποπτεία.
Η τροπολογία καθορίζει επίσης ότι όλα τα δεδομένα που θα συλλέγονται θα χρησιμοποιούνται αποκλειστικά για εκπαιδευτικούς σκοπούς, θα τηρούνται έως τρία χρόνια και στη συνέχεια θα διαγράφονται. Μόνο τα «μεταδεδομένα» θα μπορούν να αξιοποιούνται για ερευνητικούς ή στατιστικούς λόγους, απόλυτα ανώνυμα.
Ποιος αποφασίζει τι τελικά «μπαίνει» στην τάξη;
Η επιλογή των εργαλείων δεν θα γίνεται αυθαίρετα ούτε αποκλειστικά από το σχολείο. Αυτός θα είναι ο ρόλος μιας νέας Επιστημονικής Επιτροπής που θα έχει αναλάβει να σχεδιάζει, να οργανώνει και να αξιολογεί την αξιοποίηση της ΤΝ στην εκπαίδευση. Σύμφωνα με πληροφορίες, στην επιτροπή θα συμμετέχουν πανεπιστημιακοί, εκπαιδευτικοί όλων των βαθμίδων και στελέχη του Υπουργείου Παιδείας με εμπειρία στην τεχνολογία και τη διδακτική.
Η Επιτροπή θα γνωμοδοτεί επίσης για έργα που χρηματοδοτούνται από το Ταμείο Ανάκαμψης ή άλλα προγράμματα, ενώ θα μπορεί να δημιουργεί υποεπιτροπές για πιο εξειδικευμένα θέματα, όπως, για παράδειγμα, την επιμόρφωση εκπαιδευτικών ή τη δοκιμή νέων ψηφιακών εφαρμογών.
Την τελική απόφαση για το ποιες εφαρμογές θα χρησιμοποιούνται στα σχολεία θα λαμβάνουν από κοινού οι υπουργοί Παιδείας και Ψηφιακής Διακυβέρνησης. Η κοινή υπουργική απόφαση θα ορίζει τα τεχνικά χαρακτηριστικά κάθε εφαρμογής και τον σκοπό χρήσης της, με ρητή συμμόρφωση προς τον Κανονισμό (ΕΕ) 2024/1689 για την Τεχνητή Νοημοσύνη (AI Act), τον πρώτο ευρωπαϊκό νόμο που θέτει ενιαίους κανόνες για την ΤΝ.
Διαβάστε επίσης: Λαγωὸς καὶ Χελώνη – Ο μύθος του Αισώπου στα αρχαία ελληνικά με τη βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης
Τι προβλέπει το ευρωπαϊκό πλαίσιο για την Τεχνητή Νοημοσύνη στην εκπαίδευση
Ο AI Act αναγνωρίζει ότι η εκπαίδευση είναι πεδίο με «ευάλωτες ομάδες» (όπως οι ανήλικοι μαθητές) και επομένως απαιτείται αυστηρή εποπτεία. Προβλέπει κανόνες για τη διαφάνεια, τη λογοδοσία και την αποφυγή αλγοριθμικών μεροληψιών, ενώ απαγορεύει ρητά πρακτικές που μπορεί να οδηγήσουν σε παραβίαση δικαιωμάτων ή σε ψυχολογική χειραγώγηση.
Με απλά λόγια, κάθε εφαρμογή που θα χρησιμοποιηθεί στην τάξη θα πρέπει να πληροί υψηλά πρότυπα ασφάλειας, να σέβεται την ιδιωτικότητα των μαθητών και να διαθέτει ανθρώπινη επίβλεψη.
Από τη θεωρία στην πράξη
Τι σημαίνουν όλα αυτά στην πράξη; Σύντομα, η ΤΝ μπορεί να χρησιμοποιηθεί στην τάξη ως εργαλείο υποστήριξης. Για παράδειγμα θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί επικουρικά σε προγράμματα δημιουργικής γραφής ή κώδικα, με αυτόματη ανατροφοδότηση (feed back) σε ασκήσεις και προσαρμογή του μαθήματος στις ανάγκες κάθε μαθητή. Όμως, πάντα ο εκπαιδευτικός θα έχει τον τελικό λόγο, ενώ το σύστημα θα λειτουργεί μέσα σε αυστηρά όρια συλλογής και επεξεργασίας δεδομένων.
Οι προκλήσεις που έρχονται
Αν και το νέο πλαίσιο φαινομενικά δημιουργεί ασφάλεια και δομή, θέτει σημαντικές προκλήσεις:
- Πώς θα εξασφαλιστεί ότι όλα τα σχολεία θα έχουν ίση πρόσβαση σε σύγχρονες υποδομές και δίκτυα;
- Πώς θα αξιολογηθεί το μαθησιακό όφελος των εργαλείων ΤΝ;
- Και, κυρίως, πώς θα αποφευχθεί η υπερβολική εξάρτηση των παιδιών από αλγοριθμικά συστήματα που μαθαίνουν με βάση τα δεδομένα τους;
Όλα τα παραπάνω θα πρέπει να απαντηθούν άμεσα, τόσο στη θεωρία όσο και την πράξη, τόσο σε εθνικό όσο και σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Η ένταξη της τεχνητής νοημοσύνης στην εκπαίδευση είναι το επόμενο λογικό βήμα, μένει να δούμε πώς θα ενσωματωθεί στην καθημερινότητα των σχολείων και πώς θα βοηθήσει μαθητές και εκπαιδευτικούς να εξελιχθούν.
