Η 6η Μαρτίου έχει καθιερωθεί από το Υπουργείο Παιδείας ως Πανελλήνια Ημέρα κατά της σχολικής βίας και του εκφοβισμού.
Ο όρος «εκφοβισμός και βία στο σχολείο» (school bullying), όπως και ο όρος «θυματοποίηση» (victimization) χρησιμοποιούνται για να περιγράψουν μια κατάσταση κατά την οποία ασκείται εσκεμμένη, απρόκλητη, συστηματική και επαναλαμβανόμενη βία και επιθετική συμπεριφορά με σκοπό την επιβολή, την καταδυνάστευση και την πρόκληση σωματικού και ψυχικού πόνου σε μαθητές από συμμαθητές τους, εντός και εκτός σχολείου.
Ο εκφοβισμός και η βία στο σχολείο
Ο εκφοβισμός και η βία στο σχολείο είναι και ομαδικό φαινόμενο, καθώς δεν αφορά μόνο το μαθητή που εκφοβίζει και εκείνον που εκφοβίζεται, αλλά και όσους είναι παρόντες ή γνωρίζουν την ύπαρξή του, δηλαδή τους παρατηρητές, οι οποίοι μπορεί να είναι είτε μαθητές είτε ενήλικες.
Η Μαρία Μπίζου δασκάλα στο 12ο δημοτικό σχολείο του Βύρωνα και πρώην πρόεδρος του ΠΑΣΑΔ (Πανελλήνιος Σύλλογος Αναπληρωτών Δασκάλων) μας δίνει τον χάρτη του ορισμού του φαινομένου αλλά και το τι θα μπορούσε να γίνει για να περιοριστεί.
Ποια είναι τα κύρια χαρακτηριστικά της ενδοσχολικής βίας που παρατηρείτε στο σχολείο;
«Στο δημοτικό σχολείο τα κύρια χαρακτηριστικά ενδοσχολικής βίας που μπορεί να εντοπίσουμε εμείς οι εκπαιδευτικοί είναι συνήθως οι εκβιασμοί, οι φραστικές επιθέσεις, οι χειρονομίες, η καταστροφή ή η κλοπή προσωπικών αντικειμένων, καθώς κι ο αποκλεισμός από την παρέα ή τα παιχνίδια».
Ποια είναι τα συνήθη κίνητρα ή αιτίες πίσω από την ενδοσχολική βία στο περιβάλλον του σχολείου;
«Οι βασικές αιτίες που κάποιο παιδί μπορεί να γίνει θύτης ενδοσχολικής βίας είναι η προσπάθεια του να τραβήξει την προσοχή και να γίνει δημοφιλής, η προσπάθειά του να μεταφέρει το δικό του έλλειμμα χαράς και φροντίδας σε άλλους ώστε να μη νιώθει μόνος, η ζήλεια που ενδεχομένως νιώθει για το θύμα ή περιστατικά λεκτικής ή σωματικής βίας που βιώνει ή βλέπει στο σπίτι του».
Πως θα το καταλάβουμε;
Ποια είναι τα σημάδια που πρέπει να προσέξουν οι γονείς ή οι δάσκαλοι που υποδεικνύουν ότι ένα παιδί ενδέχεται να δέχεται ή να ασκεί ενδοσχολική βία;
«Ένα παιδί που υφίσταται ενδοσχολική βία αναφέρει συχνά ότι νιώθει αδιαθεσία προκειμένου να αποφύγει να πάει στο σχολείο, κοιμάται ανήσυχα, χάνει επανειλημμένα τα πράγματά του, περνάει τα διαλείμματα μόνο του ή κοντά στους εκπαιδευτικούς, παρουσιάζει μειωμένη διάθεση για το μάθημα και η επίδοση του πέφτει αισθητά. Αντιθέτως, ένα παιδί που ασκεί ενδοσχολική βία ενδεχομένως να δείχνει μια αυξημένη υπερένταση στο σπίτι, να είναι πιο νευρικό, να λέει ψέματα για θέματα που αφορούν στο σχολείο προκειμένου να αποκρύψει περιστατικά που τον αφορούν, να παρουσιάζει έντονη κτητικότητα ή παρορμητικές αντιδράσεις».
Πρόληψη και αντιμετώπιση
Πώς μπορούν οι γονείς να συμβάλουν στην πρόληψη και αντιμετώπιση της ενδοσχολικής βίας;
«Οι γονείς πρέπει να παρέχουν συναισθηματική ασφάλεια στα παιδιά τους, να τους δείχνουν με κάθε τρόπο ότι είναι εκεί για να τα ακούσουν και να τα καταλάβουν, να τους εξηγήσουν ότι η σιωπή δεν είναι ποτέ λύση κι ότι το να μιλήσεις σε κάποιον ενήλικο για το τι βιώνεις δεν είναι «κάρφωμα», να συνεργάζονται συστηματικά με το σχολείο ώστε να οργανώσουν από κοινού ένα πρόγραμμα παρέμβασης, να μη διστάζουν να απευθύνονται σε παιδοψυχολόγους».
Επιπτώσεις στη σχολική κοινότητα
Ποιες είναι οι επιπτώσεις της ενδοσχολικής βίας στη σχολική κοινότητα συνολικά και πώς μπορεί να επηρεάσει την ατμόσφαιρα του σχολείου;
«Μια σχολική κοινότητα σαφώς επηρεάζεται, και μάλιστα σε μεγάλο βαθμό, από περιστατικά ενδοσχολικής βίας. Το ψυχολογικό αποτύπωμα που αφήνουν αυτά τα περιστατικά στα παιδιά είναι μεγάλο και δύσκολα διαχειρίσιμο, όπως για παράδειγμα αγχώδεις εκδηλώσεις, μαθησιακές και συναισθηματικές δυσκολίες, κατάθλιψη, μειωμένη προσοχή κατά τη διάρκεια του μαθήματος και γενικότερα αρνητικά συναισθήματα και συμπεριφορές σε ό,τι αφορά το σχολικό περιβάλλον. Όλα αυτά καθιστούν την ατμόσφαιρα του σχολείου αρκετά τεταμένη και φορτισμένη και χρειάζεται πολλαπλά μεγαλύτερη προσπάθεια από το εκπαιδευτικό προσωπικό για να ανταπεξέλθει».
Τι είναι οι παρατηρητές;
Υπάρχουν και παιδιά που επηρεάζονται πιο έμμεσα από τέτοια περιστατικά; Και αν ναι, χρειάζονται και αυτά κάποια υποστήριξη;
«Εκτός από τα θύματα και τους θύτες της ενδοσχολικής βίας, υπάρχουν και οι λεγόμενοι παρατηρητές. Τα παιδιά αυτά πολλές φορές σιωπούν για να μην μπλέξουν και τα ίδια, φοβούμενα ότι θα είναι τα επόμενα θύματα. Ωστόσο, η στάση τους αυτή ενθαρρύνει κατά κάποιον τρόπο τον θύτη να συνεχίσει την ίδια συμπεριφορά καθώς θεωρεί είτε ότι τους έχει συμμάχους είτε ότι τους έχει «του χεριού του». Οι παρατηρητές πολλές φορές νιώθουν ενοχές για την απαθή στάση τους και αρνητικά συναισθήματα για το σχολικό περιβάλλον κι όσα εκτυλίσσονται σε αυτό. Επομένως κι αυτά τα παιδιά χρειάζονται υποστήριξη για να νιώσουν ότι το σχολείο μπορεί να τους παρέχει ασφάλεια τόσο στο να μη φοβούνται ότι θα γίνουν οι επόμενοι στόχοι όσο και στο να τους παροτρύνει να μιλάνε και να μην παραμένουν σιωπηλά».
Σε γενικές γραμμές, υπάρχει η πεποίθηση ότι οι γονείς αρνούνται να δεχτούν ότι το δικό τους παιδί βία. Ισχύει;
«Σε γενικές γραμμές, οι γονείς δυσκολεύονται πολύ να δεχτούν ότι το παιδί τους ασκεί βία σε άλλα παιδιά. Οι πιο συνηθισμένες απαντήσεις τους όταν τους ενημερώνει σχετικά ο εκπαιδευτικός είναι : «Ναι αλλά τι του έκαναν για να αντιδράσει έτσι;», «Στο σπίτι δεν είναι ποτέ βίαιος», «Αποκλείεται το δικό μου παιδί να φέρεται έτσι, τον προκάλεσαν» κτλ κτλ. Πολύ συχνά προσπαθούν να αρνηθούν ή να καλύψουν την πραγματικότητα, αμφισβητούν τα λεγόμενα των εκπαιδευτικών ή των συμμαθητών του παιδιού τους, υποτιμούν τα γεγονότα θεωρώντας τα μεμονωμένα περιστατικά και ισχυρίζονται ότι το παιδί τους στοχοποιείται ως θύτης ενώ δεν είναι».
Διαβάστε επίσης:
100 χρόνια Μακεδονικός Χαλβάς! Γιορτάζει και στρώνει τραπέζι για την Καθαρά Δευτέρα
Oικογένεια μικρής Αλεξίας: Ο «λαβωμένος» άγγελός μας έκλεισε 13 χρόνια ζωής
