Έχει σχέση με τα εργασιακά δικαιώματα και τις υποχρεώσεις – Θα βοηθήσει τους μαθητές που εργάζονται ή πρόκειται να ενταχθούν σε ομάδες εργασίας.
Το νέο αυτό μάθημα προτείνεται να ενταχθεί στο ωρολόγιο πρόγραμμα της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, ως ένα σημαντικό εργαλείο πρόληψης της εργασιακής εκμετάλλευσης
Στη Βουλή διαβιβάστηκε η γραπτή απάντηση της Υπουργού Παιδείας Σοφίας Ζαχαράκη σε ερώτηση του Βουλευτή Μιχάλη Χουρδάκη, ο οποίος ζήτησε την εισαγωγή ειδικού μαθήματος για τα εργασιακά δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των μαθητών στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση.
Ο κ. Χουρδάκης υπογράμμισε πως πολλοί ανήλικοι εργάζονται χωρίς να γνωρίζουν βασικά δικαιώματα και κανόνες, με αποτέλεσμα να εκτίθενται σε κινδύνους εκμετάλλευσης, αδήλωτης εργασίας και κακών συνθηκών.
Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει, υπάρχουν περιπτώσεις όπου ανήλικοι απασχολούνται υπερωριακά, ανασφάλιστοι, ή ακόμη και σε εργασίες βαριές και επικίνδυνες, χωρίς την απαραίτητη εκπαίδευση ή προστασία.
Η πρόταση για μάθημα με στόχο την ενημέρωση και προετοιμασία των μαθητών
Ο σκοπός της πρότασης είναι η καλύτερη προετοιμασία των μαθητών για την είσοδό τους στην αγορά εργασίας, μέσω ενός ειδικού μαθήματος που θα διδάσκει βασικές γνώσεις για τα εργασιακά δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους.
Το νέο αυτό μάθημα προτείνεται να ενταχθεί στο ωρολόγιο πρόγραμμα της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, ως ένα σημαντικό εργαλείο πρόληψης της εργασιακής εκμετάλλευσης.
Τι απαντά το Υπουργείο Παιδείας
Η Υπουργός Παιδείας επιβεβαιώνει με τη γραπτή απάντησή της ότι το αίτημα εξετάζεται στο πλαίσιο των πολιτικών ενίσχυσης των δεξιοτήτων ζωής και επαγγελματικού προσανατολισμού των μαθητών.
Αν και δεν δόθηκε συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα για την υλοποίηση της πρότασης, το ζήτημα της ενίσχυσης της ενημέρωσης των νέων για τον εργασιακό τους ρόλο φαίνεται να απασχολεί τη νομοθετική και εκπαιδευτική ατζέντα.
Ειδικότερα, η Υπουργός Παιδείας Σοφία Ζαχαράκη επισημαίνει τα εξής:
Σύμφωνα με τα οριζόμενα στην παρ. 2 του άρθρου 1 του ν.1566/1985 (Α ́ 167) τα αναλυτικά προγράμματα σπουδών, τα διδακτικά βιβλία και τα λοιπά διδακτικά μέσα αποτελούν βασικούς συντελεστές για την επίτευξη των σκοπών της Π/θμιας και Δ/θμιας εκπαίδευσης. Βάσει των διατάξεων της παρ. 1 του άρθρου 2 του ν.3966/2011 (Α ́ 118) «Θεσμικό πλαίσιο των Πρότυπων Πειραματικών Σχολείων, Ίδρυση Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής, Οργάνωση του Ινστιτούτου Τεχνολογίας Υπολογιστών και Εκδόσεων «ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ» και λοιπές διατάξεις», όπως αντικαταστάθηκε από το άρθρο 91 του ν.4763/2020 (Α ́ 254), το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής (Ι.Ε.Π.) «είναι ο επιτελικός επιστημονικός και ερευνητικός φορέας που υποστηρίζει το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων και τους εποπτευόμενους φορείς του σε θέματα που αφορούν στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση, την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών, τη μετάβαση από τη δευτεροβάθμια στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, τη μεταλυκειακή εκπαίδευση, την αντιμετώπιση των εκπαιδευτικών ανισοτήτων, της μαθητικής διαρροής και της πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου, με στόχο τη διασφάλιση του δικαιώματος όλων των παιδιών στην εκπαίδευση. Συνδράμει το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων σε θέματα αποτίμησης του εκπαιδευτικού έργου και αξιολόγησης σχολικών μονάδων και εκπαιδευτικών κατά τις κείμενες διατάξεις. Για κάθε συναφή πρωτοβουλία ή δράση υπηρεσιών του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων ή εποπτευόμενων φορέων του απαιτείται συνεργασία με το Ι.Ε.Π.».
Για την εκπλήρωση των σκοπών του, που συνίστανται στην επιστημονική έρευνα και τη διαρκή επιστημονική και τεχνική υποστήριξη του σχεδιασμού και της εφαρμογής της εκπαιδευτικής πολιτικής, το Ι.Ε.Π. γνωμοδοτεί ύστερα από σχετικό ερώτημα του/της Υπουργού Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού ή εισηγείται αυτεπαγγέλτως προς τον/την Υπουργό Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού, μεταξύ άλλων, για θέματα σχετικά με τη διαμόρφωση, τον διαρκή εκσυγχρονισμό και τη βέλτιστη εφαρμογή της εκπαιδευτικής πολιτικής σε όλους τους τύπους των σχολικών μονάδων, τα προγράμματα σπουδών της Π/θμιας και Δ/θμιας εκπαίδευσης, τα σχολικά βιβλία και τα λοιπά διδακτικά μέσα, την αντιμετώπιση των εκπαιδευτικών ανισοτήτων, τη σχολική ζωή για την οποία γνωμοδοτεί ή εισηγείται σχετικά με τρόπους βελτίωσής της (παρ. 2 και 3 του άρθρου 2 του ν.3966/2011).
Το Ωρολόγιο Πρόγραμμα των μαθημάτων των Α ́, Β ́ και Γ ́ τάξεων του Ημερήσιου Γυμνασίου καθορίζεται με τη με αρ. πρωτ. 94207/Δ2/29-07-2021 Υ.Α. (Β ́ 3791), ενώ των Α ́, Β ́ και Γ ́ τάξεων του Εσπερινού Γυμνασίου καθορίζεται με τη με αρ. πρωτ. 94214/Δ2/29- 07-2021 Υ.Α. (Β ́ 3791). Επιπροσθέτως, το Ωρολόγιο Πρόγραμμα των μαθημάτων των Α ́, Β ́ και Γ ́ τάξεων του Ημερήσιου Γενικού Λυκείου καθορίζεται με τη με αρ. πρωτ. 102977/Δ2/18-09-2023 Υ.Α. (Β ́ 5617), ενώ των Α ́, Β ́ και Γ ́ τάξεων του Εσπερινού Γενικού Λυκείου καθορίζεται με τη με αρ. πρωτ. 102981/Δ2/18-09-2023 Υ.Α. (Β ́ 5616).
Οι μαθητές της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης διδάσκονται θέματα σχετικά με τα εργασιακά δικαιώματα μέσα από την ύλη του μαθήματος Κοινωνική και Πολιτική Αγωγή Γ ́ Γυμνασίου, κεφάλαιο 12: « Δικαιώματα και Υποχρεώσεις».
Το Διδακτικό Αντικείμενο/Μάθημα «Εργαστήρια Δεξιοτήτων» εντάχθηκε στο Ωρολόγιο Πρόγραμμα των μαθημάτων των Α ́, Β ́ και Γ ́ τάξεων του Ημερήσιου Γυμνασίου με την υπό στοιχεία 94207/Δ2/29-07-2021 Υ.Α. (Β ́ 3791) και του Εσπερινού Γυμνασίου με την υπό στοιχεία 94214/Δ2/29-07-2021 Υ.Α. (Β ́ 3791). Σύμφωνα με την υπό στοιχεία 94236/ΓΔ4/29- 07-2021 Υ.Α. (Β’ 3567) με θέμα: «Πλαίσιο Προγράμματος Σπουδών για τα Εργαστήρια Δεξιοτήτων όλων των τύπων σχολικών μονάδων, Νηπιαγωγείων, Δημοτικών και των Γυμνασίων», σκοπός των Εργαστηρίων Δεξιοτήτων είναι η ενίσχυση της καλλιέργειας ήπιων δεξιοτήτων, δεξιοτήτων ζωής και δεξιοτήτων τεχνολογίας και επιστήμης στις μαθήτριες και στους μαθητές. Στα Εργαστήρια Δεξιοτήτων, οι στοχοθετημένες δεξιότητες ομαδοποιούνται και καλλιεργούνται σε τέσσερις κύκλους στοχοθεσίας. Στον κύκλο στοχοθεσίας «Β) Δεξιότητες ζωής» περιλαμβάνονται οι «Β.4. Δεξιότητες επιχειρηματικότητας (Πρωτοβουλία, Οργανωτική ικανότητα, Προγραμματισμός, Παραγωγικότητα, Αποτελεσματικότητα)».
Το πρόγραμμα και το εκπαιδευτικό υλικό των «Εργαστηρίων Δεξιοτήτων» ομαδοποιείται σε τέσσερις (4) Θεματικές Ενότητες.
Οι Θεματικές Ενότητες προκύπτουν από τους Παγκόσμιους Δείκτες Αειφόρου Ανάπτυξης (περιβάλλον, ευ ζην, ασφάλεια, κοινωνία των πολιτών, σύγχρονη τεχνολογία και επιχειρηματικότητα) και αφορούν στη θεματολογία που διαμορφώθηκε στην τελική της μορφή από την πιλοτική εφαρμογή των «Εργαστηρίων Δεξιοτήτων» κατά το σχολικό έτος 2020 – 2021. Στην Γ ́ Γυμνασίου οι Θεματικές Ενότητες των εργαστηρίων συνδέονται με τον Σχολικό Επαγγελματικό Προσανατολισμό ως Θεματική Ενότητα «ομπρέλα».
Ειδικότερα, στη Θεματική Ενότητα «ΔΗΜΙΟΥΡΓΩ & ΚΑΙΝΟΤΟΜΩ – Δημιουργική Σκέψη & Πρωτοβουλία» περιλαμβάνεται η «Επιχειρηματικότητα- Αγωγή Σταδιοδρομίας- Γνωριμία με επαγγέλματα».
Από το σχολικό έτος 2024-2025 εφαρμόζεται σε όλες τις τάξεις της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης το Πρόγραμμα Σπουδών (ΠΣ) «Δράσεις Ενεργού Πολίτη».
Σύμφωνα με την υπό στοιχεία 130372/ΓΔ4/01-11-2024 Υ.Α. με θέμα: «Πρόγραμμα Σπουδών “Δράσεις Ενεργού Πολίτη” του Νηπιαγωγείου, του Δημοτικού, του Γυμνασίου και του Λυκείου» (Β ́ 6048), το ΠΣ ενσωματώνει τους 17 Στόχους της Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΣΒΑ) όπως θεσπίστηκαν από τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ) το 2015, καλλιεργεί στους μαθητές και τις μαθήτριες τις δεξιότητες και παρέχει τη δυνατότητα να αντιμετωπίζουν, μεταξύ άλλων, ζητήματα σχετικά με την «Αξιοπρεπή Εργασία και Οικονομική Ανάπτυξη» και με «Βιομηχανία, Καινοτομία και Υποδομές».
Συνακόλουθα, ως προς τα προγράμματα σπουδών των Επαγγελματικών Λυκείων το ζήτημα των εργασιακών δικαιωμάτων και υποχρεώσεων αντιμετωπίζεται ως εξής:
Στην Α ́ τάξη ΕΠΑ.Λ. (Ημερήσιου και Εσπερινού), σύμφωνα με τις υπ ́ αριθ. πρωτ. Φ2/92271/Δ4/05-06-2018 (Β ́ 2187) και Φ2/107972/Δ4/28-06-2018 (Β ́ 2636) Υπουργικές Αποφάσεις, αντίστοιχα, διδάσκεται το μάθημα «Ζώνη Δημιουργικών Δραστηριοτήτων» (ΖΔΔ) (3 ώρες/εβδομάδα για την Α ́ τάξη Ημερήσιου ΕΠΑ.Λ. και 2 ώρες/εβδομάδα για την Α ́ τάξη Εσπερινού ΕΠΑ.Λ.). Ιδέες για δραστηριότητες μπορούν να αντληθούν από την ιστοσελίδα του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής (ΙΕΠ), στην οποία έχουν καταχωριστεί προτάσεις για το συγκεκριμένο μάθημα. Ενδεικτικά αναφέρεται η πρόταση «Δικαιώματα ανθρώπου παιδιού» στο πλαίσιο της οποίας οι μαθητές/τριες μπορούν να συζητήσουν γενικά τα δικαιώματα αλλά και τις υποχρεώσεις των ανήλικων παιδιών σε πολλές εκφάνσεις της ζωής τους και ειδικότερα σ ́ ένα εργασιακό περιβάλλον.
Επιπρόσθετα, σύμφωνα με την υπ ́ αριθ. πρωτ. Φ2/92271/Δ4/05-06-2018 (Β ́ 2187) Υπουργική Απόφαση, στην Α ́ τάξη Ημερήσιου ΕΠΑ.Λ. διδάσκεται, από το σχ. έτος 2017- 18, το, κοινό για όλους/ες τους/τις μαθητές/τριες, μάθημα Προσανατολισμού «Σχολικός Επαγγελματικός Προσανατολισμός – Ασφάλεια και Υγεία στο Χώρο Εργασίας» (2 ώρες/εβδ). (2 ώρες/εβδομάδα). Βασικός σκοπός του μαθήματος είναι να εφοδιάσει τους μαθητές/τριες με τις απαραίτητες πληροφορίες, γνώσεις και δεξιότητες που θα επιτρέψουν τη σταδιακή ένταξη σε μια δυναμικά μεταβαλλόμενη αγορά εργασίας αλλά και στην ενεργό κοινωνική ζωή.
Όπως αναφέρεται, ειδικότερα, στην υπ ́ αριθ. πρωτ. Φ3/108207/Δ4/20-09-2024 εγκύκλιο του Υ.ΠΑΙ.Θ.Α. με την οποία καθορίστηκαν η Ύλη και Οδηγίες διδασκαλίας των μαθημάτων Προσανατολισμού της Α ́ τάξης ΕΠΑ.Λ. σχ. έτους 2024-2025, στη διδασκαλία του μαθήματος στην Α ́ τάξη αξιοποιείται το εγχειρίδιο «ΣΧΟΛΙΚΟΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ Σχεδιάζω το μέλλον μου, Α ́ ΕΠΑ.Λ.».
Στο 4ο κεφάλαιο του εγχειριδίου με τίτλο «ΤΟ ΕΡΓΑΣΙΑΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΣΤΟΝ 21ο ΑΙΩΝΑ» αναλύονται τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις που απορρέουν από την ανάληψη μιας εργασιακής θέσης.
Με αφετηρία την ανάλυση αυτή, οι μαθητές/τριες μπορούν να συζητήσουν τη σημασία των δικαιωμάτων που απολαμβάνουν αλλά και των υποχρεώσεων που αναλαμβάνουν, οι ανήλικοι εργαζόμενοι, στην διεκπεραίωση της εργασίας τους αλλά και στην μελλοντική επαγγελματική τους ανέλιξη.
Συμπληρωματικά με το ανωτέρω εγχειρίδιο αξιοποιούνται και οδηγίες, σχετική δικτυογραφία, ιστοσελίδες και υποστηρικτικό υλικό για την κάλυψη ειδικότερων θεματικών που σχετίζονται με την ασφάλεια και την υγεία στους χώρους εργασίας, την έννοια και τους τρόπους πρόληψης του επαγγελματικού κινδύνου, τα εργατικά ατυχήματα και τις επαγγελματικές ασθένειες, τις υποχρεώσεις Εργαζομένων-Εργοδοτών και Πολιτείας για τη διασφάλιση της υγείας και ασφάλειας των εργαζομένων, κλπ.
Παράλληλα στην Α ́ τάξη Ημερήσιου, Εσπερινού και Πρότυπου ΕΠΑ.Λ., βάσει των υπ ́ αριθ. Φ2/92271/Δ4/05-06-2018 (Β ́ 2187), Φ2/107972/Δ4/28-06-2018 (Β ́ 2636) και Φ9/90217/Δ4/23-07-2021 (Β ́ 3470) Υπουργικών Αποφάσεων, αντίστοιχα, διδάσκεται το μάθημα «Πολιτική Παιδεία» (2 ώρες/εβδομάδα για την Α ́ τάξη Ημερήσιου ΕΠΑ.Λ., 1 ώρα/εβδομάδα για την Α ́ τάξη Εσπερινού ΕΠΑ.Λ. και 2 ώρες/εβδομάδα για την Α ́ τάξη Π.ΕΠΑ.Λ.).
Όπως αναφέρεται στην υπ ́ αριθ. πρωτ. Φ3/108226/Δ4/20-09-2024 εγκύκλιο του Υ.ΠΑΙ.Θ.Α. με θέμα «Ύλη και Οδηγίες για τη διδασκαλία των μαθημάτων Γενικής Παιδείας των Α ́, Β ́ και Γ ́ τάξεων Ημερήσιων, Εσπερινών ΕΠΑ.Λ. και Πρότυπων ΕΠΑ.Λ. σχ. έτους 2024-2025», στη διδασκαλία του μαθήματος στην Α ́ τάξη αξιοποιείται το εγχειρίδιο «Πολιτική Παιδεία Α’ Γενικού Λυκείου και ΕΠΑ.Λ.».
Στο κεφάλαιο 7 του εγχειριδίου με τίτλο «Ο ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΚΑΙ ΕΝΕΡΓΟΣ ΠΟΛΙΤΗΣ» και συγκεκριμένα στην παράγραφο 7.7 «Κοινωνική ευαισθησία» αναλύονται τα δικαιώματα του παιδιού (Α ́ μέρος) και τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία (Β ́ μέρος).
Στο πλαίσιο αυτό μπορούν να συζητηθούν και τα δικαιώματα των ανήλικών παιδιών, με ή χωρίς αναπηρία, μέσα σ ́ ένα εργασιακό περιβάλλον. Είναι πολύ σημαντικό να τονιστεί ότι κάθε παιδί δικαιούται τον σεβασμό και την υποστήριξη από τους μεγαλύτερους, με τρόπο ώστε να απολαμβάνει την ελεύθερη και απρόσκοπτη ανάπτυξη του νου και της προσωπικότητάς του σε οποιοδήποτε περιβάλλον και αν βρεθεί, ακόμα και σε ένα εργασιακό. Επιπλέον στην παράγραφο 8.2. «Κριτήρια λήψης ορθών αποφάσεων» του κεφαλαίου 8 «Η ΛΗΨΗ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ» και συγκεκριμένα στην υποπαρ. 8.2.3. «Ο σεβασμός των δικαιωμάτων των άλλων», τονίζεται η αξία του σεβασμού των δικαιωμάτων των άλλων. Η συζήτηση στην τάξη μπορεί να επεκταθεί και στα δικαιώματα των ανήλικων εργαζόμενων παιδιών, με τρόπο ώστε να αναδεικνύεται η μεγάλη τους σημασία για μια αξιοπρεπή διαβίωση, χωρίς εκμετάλλευση και με ελεύθερη ανάπτυξη των δυνατοτήτων των παιδιών.
