Δεν είναι όλες οι οθόνες ίδιες. Αν μας ενδιαφέρει η αντιληπτική ικανότητα του μικρού παιδιού μας, υπάρχουν σημαντικά μεγάλες διαφορές ανάμεσα σε ένα τάμπλετ και μία τηλεόραση. Η δημοσιογράφος Sophie Brickman γράφει στον Guardian:
“Για τα πρώτα χρόνια της ζωής της, η κόρη μου Έλλα πιθανότατα πίστευε ότι η τηλεόραση έπαιζε ένα μόνο πρόγραμμα: Την έκδοση του 1993 του Καρυοθραύστη του Τζορτζ Μπαλαντσίν, με πρωταγωνιστή τον Μάκολεϊ Κάλκιν, ο οποίος περνά το μεγαλύτερο μέρος του έργου τρέχοντας στη σκηνή και κουνώντας τα χέρια του καθώς το Μπαλέτο της Νέας Υόρκης χορεύει. Η μητέρα μου είχε αναφέρει την ιστορία του Καρυοθραύστη στην Έλλα μια μέρα και βρήκα αυτή τη δωρεάν έκδοση, τυχαία, στο YouTube. Ήταν αρκετά ελκυστική και στην κλίμακα των Πραγματικά Κακών Πραγμάτων στα οποία μπορείς να εκθέσεις το παιδί σου, φαινόταν αρκετά ανώδυνο. Ως γονιός της νέας χιλιετίας, ήμουν απόλυτα συντονισμένη στη ρητορική, ότι αν αφήσω το παιδί μου έστω και λίγα λεπτά μπροστά σε μια οθόνη θα το οδηγήσω με βεβαιότητα σε έναν σκοτεινό δρόμο αντικοινωνικότητας και έλλειψης βιταμίνης D, με τελικό προορισμό να παίζει Fortnite 22 ώρες τη μέρα και να τρέφεται με junk food.
Αλλά καθώς η Έλα μεγάλωνε και άρχισε να υποψιάζεται ότι αυτή η μαγική οθόνη μπορεί να κρύβει και άλλους θησαυρούς, αποφάσισα να πάρω τη ηνία στο πώς θα προσεγγίσω την τηλεόραση. Αυτό που έμαθα με βοήθησε να σχηματίσω τον ακρογωνιαίο λίθο της τεχνολογικής φιλοσοφίας του σπιτιού μας για τη ζωή με παιδιά προσχολικής ηλικίας.
Πρώτον, τα σημερινά τηλεοπτικά προγράμματα για παιδιά είναι πολύ πιο γρήγορα και φρενήρη από τα προηγούμενα. Παρακολουθήστε μερικά λεπτά από το Powerpuff Girls, το οποίο κόβεται κάθε λίγα δευτερόλεπτα και χρώματα νέον ξεπηδούν, τα οποία μπορούν να κάνουν την τηλεόρασή σας ορατή από το διάστημα και εσάς να νιώθετε σα να έχετε ρουφήξει από τη μύτη τέσσερις κουταλιές εσπρέσο. Συγκρίνετε αυτό με προγράμματα παλαιότερων παιδιών, όπως το Mister Rogers, γυρισμένα με μία μόνο κάμερα και με έναν άντρα που μιλά στη μισή ταχύτητα από αυτή που βάζει στη ζακέτα του και θα δείτε αμέσως τη διαφορά. Οι γρήγορες περικοπές που είναι κοινές στις νεότερες παιδικές σειρές οδηγούν τον εγκέφαλο να απογειώνεται και να εστιάζει ξανά την προσοχή του. Οι επιστήμονες το αποκαλούν “προσανατολιστική απόκριση”. Όσο περισσότερες περικοπές σε ένα δεδομένο λεπτό, τόσο χειρότερο είναι για το παιδί σας.
«Από τον σχεδιασμό τους, τα τηλεοπτικά προγράμματα εκμεταλλεύονται την προσανατολιστική μας ανταπόκριση», γράφουν οι Δρ. Δημήτρης Χρηστάκης και Frederick Zimmerman στο The Elephant in the Living Room, το οποίο διερευνά την επίδραση της τηλεόρασης στα παιδιά. Με λίγες εξαιρέσεις, υπάρχουν περισσότερες γρήγορες περικοπές στις παιδικές εκπομπές τώρα από ό,τι στο παρελθόν. Σύμφωνα με τις μελέτες του Χρηστάκη: Για κάθε ώρα καθημερινής έκθεσης στην τηλεόραση ένα παιδί ηλικίας 0-3 ετών κινδυνεύει να αναπτύξει προβλήματα προσοχής όμοια με αυτά της ΔΕΠΥ κατά 9%.
Δεύτερον, μία από τις πιο σημαντικές δραστηριότητες για την ανάπτυξη του εγκεφάλου είναι η γνωστή σε ακαδημαϊκούς και ιατρικούς τομείς ως «υποδοχή και επιστροφή αλληλεπιδράσεων» – και η παρουσία οθονών τη μειώνει δραματικά. Η ιδέα είναι ότι όσο περισσότερο επικοινωνεί ένα παιδί με άλλα άτομα και όσο περισσότερο εκτίθεται στη γλώσσα, τόσο πιο ανθεκτικό και επιτυχημένο και κοινωνικό θα συνεχίσει να είναι. Η οθόνη είναι ελαφρώς καλύτερη για τα παιδιά εάν εσείς, ο γονιός, «συμμετέχετε» στην εμπειρία της παρακολούθησης και τα εμπλέκετε σε συζητήσεις σχετικά με αυτό που παρακολουθούν. Αλλά για να το κάνετε αυτό πρέπει να μπορείτε να τη δείτε. Αυτό με οδήγησε σε ένα από τα μεγαλύτερα συμπεράσματά μου: Μην δώσετε στο παιδί σας το τάμπλετ. Προτιμήστε μια όσο τον δυνατόν μεγαλύτερη οθόνη. Γιατί;
«Τα παιδιά δημιουργούν έναν περιφραγμένο χώρο», μου είπε η Dr Jenny Radesky για τη χρήση του tablet από παιδιά προσχολικής ηλικίας. Πρόκειται για μία από τους κύριους συγγραφείς των κατευθυντήριων οδηγιών ψηφιακών μέσων AAP 2016 για μικρά παιδιά και διευθύνει εργαστήριο στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν. Σε μελέτη που διεξήγαγε για να καθορίσει πώς τα τάμπλετ επηρεάζουν τις αλληλεπιδράσεις γονέων και παιδιών, παρακολούθησε πόσο δύσκολο ήταν για τους γονείς να κοιτάζουν τι βλέπει το παιδί στο τάμπλετ.
(Ένα ξεχωριστό ζήτημα εντελώς είναι η ιδέα να δώσετε στο παιδί σας ένα tablet ή smartphone με την ελπίδα να μάθει κάτι από μια εφαρμογή. Η έρευνα δείχνει ότι τα παιδιά κάτω των πέντε ετών δυσκολεύονται πολύ να μάθουν κάτι από μια οθόνη 2D και να το μεταφράσουν μετά στον τρισδιάστατο κόσμο χωρίς βοήθεια, οπότε αν δεν είστε δίπλα στο παιδί σας, παίζοντας μαζί στο τάμπλετ, μάλλον θα πρέπει να εγκαταλείψετε την ιδέα ότι το παιδί κάτι κερδίζει.)
Φυσικά, κανείς δεν περιμένει ότι οι γονείς θα σταματούν το Frozen κάθε λίγα λεπτά για να κάνουν στο παιδί ερωτήσεις για τα οφέλη και τα μειονεκτήματα του να μπορεί κανείς να μετατρέψει τον κόσμο σε πάγο. Πιθανότατα βάζετε το κινούμενο σχέδιο για να μην χρειάζεται να ασχοληθείτε καθόλου με το παιδί -υπάρχουν, κατά τη συντηρητική και άκρως αντιεπιστημονική εκτίμησή μου, αμέτρητοι λόγοι που αναγκάζεστε να το κάνετε αυτό αφού δεν έχετε ως εργαζόμενοι γονείς τη στήριξη που σας αξίζει. Αλλά τουλάχιστον αν μπορείτε να δείτε και εσείς την οθόνη, ίσως μπορείτε να τη χρησιμοποιήσετε ως σημείο εκκίνησης για αλληλεπίδραση.
«Ξέρω ότι είναι ένα γελοίο αίτημα αυτές τις μέρες, επειδή [η τηλεόραση] χρησιμοποιείται ως μπέιμπι σίτερ, αλλά ρωτάω συνεχώς τους γονείς, ‘Παρακαλώ παρακολουθήστε με το παιδί σας’», λέει η Rosemarie Truglio, θρύλος στον χώρο των παιδικών τηλεοπτικών προγραμμάτων. «Κάνοντας αυτό μπορείτε να επεκτείνετε τη μάθηση του παιδιού. Να κουβεντιάσετε γι’αυτό που βλέπει, για την ιστορία, για τα μηνύματα.»
Ποια είναι, λοιπόν, πλέον η φιλοσοφία της οικογένειάς μας ως προς την τηλεόραση;
Μειώνουμε τον χρόνο έκθεσης, αποζητούμε τη βαρεμάρα και ελπίζουμε, ότι το να φτιάχνουμε κάστρα με τα μαξιλάρια του καναπέ και κάνοντας το σαλόνι άνω-κάτω θα απορροφήσει την γκρίνια των παιδιών μας για λίγη ώρα. Όταν οι αντοχές μας έχουν τελειώσει, θα τους βάλουμε να δουν κάτι όμορφο, ήρεμο και χαλαρωτικό. Και θα το βάλουμε στη μεγάλη τηλεόραση του σπιτιού, ώστε να αυξήσουμε τις πιθανότητες να το δούμε και εμείς μαζί τους.”
Διαβάστε ακόμα:
Το πείραμα του Παλαιοχωρίου (ή Πώς κάνεις ένα παιδί να αφήσει το κινητό)
Στις 13 Σεπτεμβρίου ανοίγουν τα σχολεία: Με ποιες προϋποθέσεις επιστρέφουν μαθητές και καθηγητές
Τι ισχύει για τον εμβολιασμό των εγκύων – Ποια τα νέα δεδομένα του CDC